«Σας στέλνω έναν πρόχειρο υπολογισμό» έγραφε στο email ο Kύπριος λογιστής. Είχε επισυνάψει ένα αρχείο με τον φόρο που θα πλήρωνε ένας δικηγόρος των Aθηνών εάν φορολογείτο στην Κύπρο. Με συνολικό δηλωθέν εισόδημα 180.000 ευρώ είχε μόλις πληρώσει εδώ στην Ελλάδα 71.000 ευρώ φόρο. Προσθέτοντας και τον φόρο που είχε παρακρατηθεί όλο τον χρόνο (35.000 ευρώ) και τις ασφαλιστικές εισφορές (14.400 ευρώ), οι υποχρεώσεις του φέτος προς το Δημόσιο είχαν εκτοξευθεί στις 120.400 ευρώ. Ο λογιστής σημείωνε: «Οπως βλέπετε, η ίδρυση μιας εταιρείας εδώ συμφέρει πολύ». Πράγματι, στην Κύπρο θα πλήρωνε περίπου 29.000 ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών εισφορών και όλων των πάγιων εξόδων).
Αντίστοιχους υπολογισμούς ο εν λόγω λογιστής και συνάδελφοι του καλούνται να κάνουν πλέον συχνά. Είναι συνήθως το πρώτο βήμα στη συζήτηση με υποψήφιους πελάτες που σκέφτονται να μεταφέρουν την επαγγελματική τους δραστηριότητα στην Κύπρο. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, όλοι έχουν τον ίδιο στόχο: να γλιτώσουν την υπερφορολόγηση. Η «Κ» μίλησε με Ελληνες που έχουν μεταφέρει τις επιχειρήσεις τους στην Κύπρο, με λογιστές, δικηγόρους και εφοριακούς, για τις ευκαιρίες αλλά και τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει αυτή η κίνηση.
Το φορολογικό αδιέξοδο
Το να κλείσει την εταιρεία του εδώ στην Ελλάδα ήταν μονόδρομος. Δεν είναι ότι δεν πήγαινε καλά, το αντίθετο, αλλά παίρνοντας φέτος το εκκαθαριστικό ένιωσε πως πλέον δεν είχε νόημα. «Απλά δεν μένει τίποτα και έχεις απέναντί σου κάποιον που πλήρωνε φόρους με χαρά», συμπληρώνει. Ο συνομιλητής μου είναι γύρω στα 50, με σπουδές στο εξωτερικό και επιτυχίες στον χώρο των κατασκευαστικών έργων. Μιλάμε επί αρκετή ώρα για τα χρόνια της κρίσης. Tο 2014 είχε νιώσει πως παρά τους διαρκώς αυξανόμενους φόρους τα πράγματα βελτιώνονταν. Το να ξεπεράσει όμως τα εμπόδια των capital contrοls τον επόμενο χρόνο ήταν ένας άθλος. «Με έσωσε το ότι πολλοί πελάτες είχαν τη δυνατότητα να στείλουν απευθείας χρήματα στους προμηθευτές μου στο εξωτερικό, αλλιώς οι μισές μου δουλειές δεν θα είχαν γίνει». Επιβίωσε όμως και έκτοτε πηγαίνει καλά. «Στη θεωρία δηλαδή, πριν λάβω το εκκαθαριστικό», διευκρινίζει. Yπολογίζει πως φέτος περίπου το 70% του εισοδήματός του πήγε σε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές.
Είχε ακούσει από γνωστούς του πως βρήκαν λύση στήνοντας μια εταιρεία στο εξωτερικό. Συναντήθηκε με έναν λογιστή, τα έβαλαν κάτω και το αποφάσισε: Θα άνοιγε εταιρεία στην Κύπρο. Η Ρουμανία και η Βουλγαρία μπορεί να ήταν πιο δελεαστικές ως προς τη φορολογία, αλλά προτίμησε την Κύπρο, κυρίως λόγω γλώσσας. Ενιωθε πως εκεί θα είχε καλύτερο έλεγχο.
Για να επωφεληθεί της χαμηλής κυπριακής φορολογίας θα έπρεπε να μένει εκεί 183 ημέρες (πλέον το διάστημα έχει μειωθεί στις 60 ημέρες). «Σε μια χώρα που προσπαθούν να προσελκύσουν ξένους, σπάνια γίνεται έλεγχος», του είπαν οι λογιστές του. Ετσι, για τυπικούς λόγους, νοίκιασε ένα γραφείο με μια γραμμή τηλεφώνου για 300 ευρώ τον μήνα. «Είναι ένα ωραιότατο επιπλωμένο γραφείο στην παραλία της Λεμεσού», μου λέει. Το επισκέφτηκε αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να το χρησιμοποιεί (έμαθε βέβαια εκ των υστέρων πως κάποιοι Ελληνες νοικιάζουν στούντιο στην Πάφο με 200 ευρώ, όπου μπορούν να μένουν κιόλας, οπότε του χρόνου μάλλον θα προτιμήσει κάτι τέτοιο).
Στην Ελλάδα βρήκε έναν άνθρωπο εμπιστοσύνης, που λόγω νεαρής ηλικίας είχε φορολογική ασυλία και εκείνος άνοιξε μια εταιρεία εδώ. Το σχέδιο είναι πως θα συνεχίσει κανονικά τη δραστηριότητα του εδώ. Η κυπριακή εταιρεία θα κάνει τις παραγγελίες, θα παίρνει τα κέρδη αλλά και ένα γενναιόδωρο ποσό για συμβουλευτικές υπηρεσίες που θα παρέχει στη νεοσυσταθείσα ελληνική εταιρεία. Με αυτόν τον τρόπο, η ελληνική εταιρεία δεν θα παρουσιάζει κέρδη, ενώ η κυπριακή θα έχει σταθερά χαμηλή φορολογία 12,5%. «Το έχουν κάνει και άλλοι και λειτουργεί», μου εξηγεί. Ο ίδιος δηλώνει ανακουφισμένος με την επιλογή του: «Το μόνο που ήθελα ήταν μια δίκαιη φορολόγηση και αφού δεν τη βρήκα στη χώρα μου, αναγκάστηκα να την ψάξω αλλού».
Δεν υπάρχουν στοιχεία για το πόσες εταιρείες ελληνικών συμφερόντων δραστηριοποιούνται στην Κύπρο, αλλά άνθρωποι του χώρου θεωρούν πως το νούμερο διαρκώς αυξάνεται: «Μας παίρνει συνεχώς κόσμος σε απόγνωση», εξηγούν στην «Κ» δύο δικηγόροι που τα τελευταία χρόνια εξειδικεύτηκαν στον λεγόμενο «διεθνή φορολογικό προγραμματισμό», έχοντας φτιάξει γραφεία και στην Κύπρο.
Το ρίσκο
«Πρόσφατα μας τηλεφώνησαν απο ένα βενζινάδικο στην Τρίπολη, πως ήθελαν άμεσα να ανοίξουν εταιρεία στην Κύπρο. Τους εξηγήσαμε πως δεν γίνεται, πως θα βρουν τον μπελά τους. Το κακό είναι πως έρχονται “αλεξιπτωτιστές” λογιστές ή δικηγόροι από την Κύπρο, νοικιάζουν μια σουίτα στο “Χίλτον” και “πουλάνε” εταιρείες στον οποιονδήποτε χωρίς να τους ενδιαφέρει πως ίσως οι πελάτες τους βρεθούν εκτεθειμένοι». Οι δικηγόροι εξηγούν για παράδειγμα πως ο κατασκευαστής που μόλις έφτιαξε την κυπριακή εταιρεία, μέχρι να θεωρηθεί και στις ελληνικές φορολογικές αρχές κάτοικος εξωτερικού έχει υποχρέωση να συνεχίσει να δηλώνει εδώ τα εισοδήματά του από την Κύπρο και να πληρώνει και εδώ φόρους (με βάση τον νόμο για την αποφυγή διπλής φορολογίας). Και αυτό βέβαια με την προϋπόθεση πως η εταιρεία υφίσταται και έχει πραγματική δραστηριότητα στην Κύπρο.
«Δεν είναι θέμα χαμηλής, αλλά σταθερής φορολογίας»
Κυβερνητικά στελέχη διαμηνύουν κατά καιρούς πως μια διακρατική συμφωνία με την Κύπρο είναι στα σκαριά προκειμένου να ελεγχθούν, όπως λένε, σε βάθος όλες αυτές οι επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων. Οι δύο δικηγόροι που εδώ και περίπου δύο χρόνια ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με την ίδρυση τέτοιων εταιρειών θεωρούν πως αυτό δεν είναι κάτι εφικτό. «Δεν υφίσταται ο όρος “ελληνικών συμφερόντων”, γιατί απλά δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει ποιος είναι ο πραγματικός μέτοχος μιας εταιρείας στην Κύπρο».
Οι ίδιοι παραδέχονται πως έχουν πελάτες που έχουν συστήσει εταιρείες στην Κύπρο χωρίς να έχουν καμία επιχειρηματική σχέση με το νησί. «Πρόκειται όμως συνήθως για επαγγελματίες που τιμολογούν στο εξωτερικό, δεν παράγουν δηλαδή δραστηριότητα στην Eλλάδα και ως εκ τούτου δύσκολα μπορούν να εντοπιστούν». Θεωρούν πως ο μόνος ρεαλιστικός τρόπος οι ελληνικές φορολογικές αρχές να μπορούν να φτάσουν στις εικονικές εταιρείες είναι μέσω ελέγχων στις ελληνικές εταιρείες που συναλλάσσονται με αυτές. «Οταν βρεθούν τιμολόγια προς μια κυπριακή εταιρεία, θα πρέπει ο φορολογούμενος να αποδείξει πως η εταιρεία εκείνη δεν είναι εικονική», διευκρινίζουν.
Οι ίδιοι βέβαια τονίζουν πως πλέον στο πελατολόγιό τους έχουν όλο και περισσότερους επιχειρηματίες που πράγματι έχουν μετακομίσει ή έχουν μεταφέρει τμήμα της επιχείρησής τους στην Κύπρο.
Το δέλεαρ
Μάλιστα εξηγούν πως δεν είναι μόνο η χαμηλή φορολογία που τους προσελκύει εκεί: «Η Κύπρος είναι η χώρα που θα σου πουν ότι χρειάζεται επτά ημέρες για να ιδρύσεις μια εταιρεία και θα είναι πράγματι επτά, που θα σου επιστραφεί ο ΦΠΑ στον μήνα, και εάν αργήσει, το κράτος δεσμεύεται να σου τον δώσει με επιτόκιο 4%. Και το πιο σημαντικό; Οχι η χαμηλή, αλλά η σταθερή φορολογία». Μάλιστα, δίνουν ένα παράδειγμα που στην Ελλάδα μοιάζει… επιστημονική φαντασία: Για έναν φόρο που άλλαξε πέρυσι από 2,5% σε 12,5%, το υπουργείο Οικονομικών έβγαλε ανακοίνωση έναν χρόνο πριν τεθεί σε ισχύ και έδωσε πέντε χρόνια ασυλία σε όσους ήδη λειτουργούσαν με το παλαιό καθεστώς.
Για να μην έχει ο κατασκευαστής (που αναφέρθηκε παραπάνω) καμία υποχρέωση προς το ελληνικό Δημόσιο (ως προς τα εισοδήματά του από την Κύπρο), θα πρέπει να ανήκει στη ΔΟΥ κατοίκων εξωτερικού. Μέχρι και το 2013, για να αποκτήσει κανείς τον πολυπόθητο ΑΦΜ, αρκούσε να καταθέσει στο μητρώο της μικρής αυτής ΔΟΥ μια χειρόγραφη αίτηση. Πλέον όμως η διαδικασία έχει αλλάξει και είναι αδύνατον να διαχειριστούν εκεί όλο τον όγκο των αιτήσεων. Οι φορολογούμενοι απευθύνονται στις εφορίες που υπάγονταν πριν φύγουν για το εξωτερικό.
«Εχουμε πάρα πολλές αιτήσεις από νέους που φεύγουν», εξηγεί στην «Κ» εφοριακός που ασχολείται με τη συγκεκριμένη διαδικασία. «Εκεί, σπάνια υπάρχει αμφιβολία πως πράγματι μεταναστεύουν και προσπαθούμε να τους διευκολύνουμε. Αλλά υπάρχουν και εκείνοι που το κάνουν για φορολογικούς λόγους και εκεί πρέπει να είμαστε σίγουροι».
Ο εφοριακός ισχυρίζεται πως, όταν ελέγχει μια αίτηση, συνήθως φαίνεται εάν ο φορολογούμενος όντως μένει στο εξωτερικό. «Το πρώτο πράγμα που κοιτάζω είναι πού βρίσκεται η οικογένειά του. Αν έχουν μείνει πίσω στην Ελλάδα, τότε αυτό είναι το πρώτο που κινεί υποψίες».
Συζητούμε την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας όπου ένας Ελληνας αρχιτέκτονας που εργάζεται στη Γερμανία δικαιώθηκε όταν οι φορολογικές αρχές δεν δέχονταν πως η οικογένειά του θα συνέχιζε να μένει εδώ και ήθελαν να συνεχίσουν να τον φορολογούν και στην Ελλάδα για τα εισοδήματά του από τη Γερμανία. «Υπάρχει πράγματι αυτή η απόφαση αλλά ακόμα την επεξεργαζόμαστε. Δεν θεωρούμε πως δίνει λύση σε όλες τις παρόμοιες υποθέσεις. Κοιτάμε κάθε περίπτωση ξεχωριστά», εξηγεί ο εφοριακός.
Η διαδικασία για να μεταφερθεί κάποιος στη ΔΟΥ κατοίκων εξωτερικού πλέον μπορεί να πάρει μήνες. Ο εφοριακός επιμένει πως δεν είναι –μόνο– λόγω του μεγάλου όγκου, αλλά γιατί οι υποψήφιοι δεν προσκομίζουν τα σωστά δικαιολογητικά. Οι δύο δικηγόροι, βέβαια, που μίλησαν στην «Κ» και χειρίζονται τέτοιες υποθέσεις θεωρούν πως η διαδικασία έχει δυσκολέψει και συχνά καθυστερεί εσκεμμένα γιατί απλούστατα το κράτος χάνει πολλά χρήματα. Πελάτης τους που εργάζεται για μια πολυεθνική στην Κύπρο περιμένει εδώ και μήνες να «ξεμπλοκάρει» το αίτημά του. Ενας εφοριακός εντόπισε πως το 1987 είχε εδώ στην Αθήνα μια προσωπική εταιρεία και του ζητάει τώρα, 30 χρόνια μετά, ένα σωρό χαρτιά που να αποδεικνύουν πως εκείνη η εταιρεία έχει κλείσει.
Τα «κόλπα»
Ο εφοριακός που μίλησε στην «Κ» επιμένει πως ο αυστηρός έλεγχος είναι απαραίτητος. Γνωρίζει, άλλωστε, πως υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους κάποιοι προσπαθούν να ξεγελάσουν τις αρχές: «λευκά» διαζύγια, σπίτια πλήρως λειτουργικά στο εξωτερικό που όμως δεν κατοικούνται, ακόμα και σύνθετα αεροπορικά δρομολόγια (μέσω Κατεχόμενων – Κωνσταντινούπολης και Αθήνας) για να χάνονται τα ίχνη της επιστροφής στην Ελλάδα και να φαίνεται ότι μένουν έξι μήνες στην Κύπρο. Παρ’ όλα αυτά, εξηγεί πως πλέον έχει και εκείνος ένα δυνατό όπλο στη διάθεσή του: «Τα τραπεζικά δεδομένα είναι άμεσα προσβάσιμα και αυτά δείχνουν πολλά όταν προσπαθούμε να διαπιστώσουμε πού είναι η πραγματική βάση κάποιου». Ο ίδιος αναγνωρίζει πως φέτος φορολογικά ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά. «Ειδικά οι ελεύθεροι επαγγελματίες κλήθηκαν ουσιαστικά να επιδοτήσουν το κράτος προκαταβάλλοντας στο 100% τον φόρο της επόμενης χρονιάς. Φοβάμαι όμως πως πολλοί παρασύρθηκαν σε λάθος λύσεις που θα τους κοστίσουν», καταλήγει.
