Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Έμπειρος ορειβάτης

Όσοι γνώριζαν τον 55χρονο ορειβάτη αδυνατούσαν να συλλάβουν την είδηση της πτώσης και του θανάτου του. «Ηταν οδηγός βουνού και εκπαιδευτής με μεγάλη εμπειρία στα κρύα βουνά, στα χιόνια. Δεν το χωράει το μυαλό μου», λέει στην «Κ» ο Λάζαρος Μποτέλης, οδηγός βουνού ο ίδιος και διαχειριστής του καταφυγίου «Γιώσος Αποστολίδης» στον Ολυμπο. Τον γνώριζε από το 1983. «Ήταν πάντοτε σωστά εξοπλισμένος», προσθέτει.

Σχεδόν στην ίδια πλαγιά, με μικρές αποκλίσεις, άλλοι δύο ορειβάτες 49 και 65 ετών είχαν χτυπήσει στις 10 Δεκεμβρίου. Σε άλλο σημείο, κοντά στο καταφύγιο «Σπήλιος Αγαπητός», είχε σημειωθεί ακόμη ένα δυστύχημα στις 9 Δεκεμβρίου, όταν ο 26χρονος Ηλίας Δημητρίου εντοπίστηκε νεκρός σε γκρεμό 150 μέτρα από το μονοπάτι.

Τα τρία περιστατικά δεν φαίνεται να έχουν κοινό παρονομαστή. Διαφορετικός εξοπλισμός και άλλος βαθμός εξοικείωσης κάθε εμπλεκομένου στις τραχιές πλαγιές του Ολύμπου. Για πρώτη φορά, όμως, στην ιστορία των αναβάσεων στο «Βουνό των Θεών», η ορειβατική κοινότητα θρηνεί απώλειες μελών της με τέτοια συχνότητα.

Περισσότεροι από 30 άνθρωποι έχουν πεθάνει στον Ολυμπο από το 1932 μέχρι και σήμερα. Το πλέον πολύνεκρο δυστύχημα συνέβη τον Δεκέμβριο του 1976 από χιονοστιβάδα στο Στεφάνι, λίγο πιο κάτω από την κορυφή του Μύτικα. Έξι άνθρωποι θάφτηκαν τότε στο χιόνι.

Οι επιχειρήσεις εντοπισμού των σορών τους κράτησαν ημέρες, με ελικόπτερα του στρατού να μεταφέρουν λοκατζήδες στο βουνό για να συμμετάσχουν στις αναζητήσεις. Μία εβδομάδα αργότερα, ο εκπαιδευτής ορειβασίας Γιώργος Μιχαηλίδης σε συνέντευξή του στην «Κ» προειδοποιούσε τους λάτρεις της αναρρίχησης. Το βουνό, έλεγε, αλλάζει τον χειμώνα.

«Το καλοκαίρι, από το μονοπάτι το ανέβασμα στον Ολυμπο είναι απλός περίπατος που θα μπορούσε να κάνει κάθε άνθρωπος που αντέχει την πεζοπορία», έλεγε. «Από τον Δεκέμβριο ώς τον Μάιο, όμως, τα πάντα είναι παγωμένα. Και η ανάβαση σε παγωμένο χιόνι είναι αναρρίχηση μεγάλης ολκής. Πρόκειται για μια πείρα που δεν μπορεί να αποκτηθεί εύκολα στα ελληνικά βουνά, γιατί δεν έχουν μόνιμους παγετώνες». Ο ίδιος μέχρι εκείνο το έτος είχε ολοκληρώσει 14 αναβάσεις στον Μύτικα (2.917 μ.) και τέσσερις στον «Θρόνο του Δία» (2.910 μ.) σε συνθήκες πάγου.

Μετρημένος στα λόγια, ο έμπειρος οδηγός βουνού επισήμανε τότε τα βασικά εφόδια που πρέπει να φέρει κάθε ορειβάτης υπό αυτές τις συνθήκες: τα κραμπόν (ειδικά τελάρα που δένονται κάτω από τα άρβυλα και έχουν γερά καρφιά για να αποφευχθεί το γλίστρημα στους πάγους), τα πιολέ (σκαπάνη που χρησιμεύει είτε ως φρένο σε πτώση είτε ως σκαπτικό εργαλείο σε παγωμένα σημεία) και φυσικά ορειβατικό σχοινί. Και ο χειρισμός αυτών των μέσων, όμως, απαιτεί γνώσεις και επιδεξιότητα.

Το 1995 σε ηλικία 80 ετών ο Γιώργος Μιχαηλίδης πέθανε στο βουνό που τόσο λάτρεψε. Κατέβαινε από το Μύτικα, με τα εγγόνια του, όταν έπεσε και σκοτώθηκε.

Ο 66χρονος Μιχάλης Κάκκαλος γνωρίζει καλά τον ορεινό όγκο που ορθώνεται πάνω από την πόλη του. Περπατάει ακόμη στα προσήλια μονοπάτια του Ολύμπου και στο παρελθόν έσπευδε συχνά να βοηθήσει ανθρώπους που παγιδεύονταν στις πλαγιές του. «Υπάρχει μια χιονούρα που καταλήγει στο καταφύγιο “Σπήλιος Αγαπητός”. Εκεί είχαμε πτώσεις από ανθρώπους. Άλλος έσπασε χέρια, άλλος έσπασε πόδια», λέει.

Κατάγεται από οικογένεια υλοτόμων και ήταν παιδί ακόμη, 13 ετών, όταν πάτησε στη ψηλότερη κορυφή, στον Μύτικα. Τον μακρινό Αύγουστο του 1913 ο αδερφός του παππού του, Χρήστος Κάκκαλος, πραγματοποίησε την πρώτη καταγεγραμμένη ανάβαση στο ίδιο σημείο μαζί με τους Ελβετούς Fred Boissonnas και Daniel Baud Bovy. Σήμερα, ένα από τα καταφύγια στο βουνό, στο ανατολικό άκρο του οροπεδίου των Μουσών σε υψόμετρο 2.648 φέρει το όνομά του.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 ο Μιχάλης Κάκκαλος μαζί με άλλους σχοινοσυντρόφους του ξεκίνησε να συνδράμει εθελοντικά σε επιχειρήσεις διάσωσης. Υπολογίζει ότι κλήθηκε σε 40 περιστατικά. «Τρεις φορές κάναμε Χριστούγεννα πάνω στα χιόνια», λέει. Σε ένα από αυτά τα συμβάντα, καθώς αναζητούσαν τέσσερις νέους, ο ίδιος και η ομάδα του πλακώθηκαν από χιονοστιβάδα. Θυμάται ότι είχαν περάσει πέντε λεπτά χωμένοι στο χιόνι μέχρι να κατορθώσουν να απελευθερωθούν.

«Ο Όλυμπος είναι απρόβλεπτος», λέει ο 66χρονος ορειβάτης αναφερόμενος στις εναλλαγές των καιρικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. Οπως εξηγεί, λόγω της θάλασσας που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση, οι θερμές αέριες μάζες μαλακώνουν τα χιόνια. Ανάλογα με την εποχή, είτε αυξάνεται ο κίνδυνος χιονοστιβάδας ή, σε περίπτωση που επικρατήσουν έπειτα χαμηλές θερμοκρασίες, σχηματίζεται πάγος.

«Φέτος τα χιόνια που έπεσαν ψηλά υγροποιήθηκαν με τον νοτιά και μετά πάγωσαν. Φέτος παράγινε το κακό», λέει.

Ο κ. Μποτέλης παρατηρεί ότι για έναν σωστά εκπαιδευμένο και ορθά εξοπλισμένο ορειβάτη ο καιρός το τελευταίο διάστημα δεν παρέπεμπε σε κάτι απαγορευτικό. Εξηγεί ότι τα πιο σταθερά χιόνια σε παγωμένες συνθήκες ευνοούν –για τους γνώστες– και πιο γρήγορες προσπελάσεις. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο ίδιος, χρειάζεται πάντοτε προσοχή. Ενα λάθος βήμα μπορεί να αποβεί μοιραίο. «Αν γλιστρήσεις, η πτώση γίνεται ανεξέλεγκτη», τονίζει.

Στο παγωμένο χιόνι που υπήρχε αυτές τις ημέρες στον Ολυμπο αναφέρεται και ο διευθυντής εκπαίδευσης της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης Ζαφείρης Τρόμπακας, ο οποίος συμμετείχε στις πρόσφατες διαδοχικές επιχειρήσεις εντοπισμού και απεγκλωβισμού ορειβατών. Λέει ότι η ομοιότητα στα δύο συμβάντα της 10ης και 11ης Δεκεμβρίου –πέρα από το σχεδόν κοινό σημείο– ήταν ότι χτύπησαν ορειβάτες αφού προσπάθησαν να βοηθήσουν τους συνοδοιπόρους τους που είχαν πέσει πρώτοι.

Έπειτα από παρόμοια δυστυχήματα στον Ολυμπο, δεν ήταν πάντοτε εύκολο να εξακριβωθεί άμεσα η αιτία του κακού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο θάνατος ενός αρχιτέκτονα και δύο φοιτητών τον Μάρτιο του 1999 πάνω από την Πέτρα. Και οι τρεις διέθεταν την απαιτούμενη πείρα, ωστόσο κατέληξαν σε χαράδρα 600 μέτρων. Λίγες ημέρες μετά το συμβάν, τα δημοσιεύματα της εποχής δεν είχαν ακόμη ξεδιαλύνει τις λεπτομέρειες. Κάποιοι μιλούσαν για σαθρά πετρώματα που υποχώρησαν, άλλοι έκαναν λόγο για υπερεκτίμηση δυνατοτήτων ή για μια φωτογραφία που επιχείρησαν να βγάλουν οι θανόντες σε λάθος σημείο της κατάβασης.

Ακόμη κι αν δεν ήταν αυτός ο λόγος στο συγκεκριμένο δυστύχημα του 1999 ή στα τρία περιστατικά των τελευταίων ημερών, ο κ. Κάκκαλος στέκεται στο ζήτημα της υπερεκτίμησης ικανοτήτων και δυνάμεων. Θεωρεί ότι είναι βασικό κομμάτι στο θέμα της ασφάλειας. Θυμάται ως παράδειγμα μια από τις πολλές αναβάσεις του, χωρίς να μπορεί να προσδιορίσει ακριβή χρονολογία. Ήταν δεύτερη ημέρα Χριστουγέννων στο Λιβαδάκι, όχι πολύ μακριά από όπου σκοτώθηκε την περασμένη Δευτέρα ο Χρήστος Ανανιάδης. Στην προσπάθειά του να προσεγγίσει ένα σημείο μαζί με την ομάδα του τότε, ο κ. Κάκκαλος συνάντησε σφοδρή χιονόπτωση.

«Ζυγώσαμε στα 60 μέτρα και δεν μπορούσαμε να συνεχίσουμε. Γυρίσαμε πίσω γιατί θα σκοτωνόμασταν», λέει.

«Τώρα καμιά φορά ακούω νεαρούς να λένε ότι είναι ντροπή να επιστρέψουν εάν συναντήσουν δυσκολία. Υπάρχουν ορισμένοι που θεωρούν ότι ο Ολυμπος δεν είναι τίποτα. Έχει όμως τους κινδύνους του και πρέπει να τον σεβόμαστε», προσθέτει ο έμπειρος ορειβάτης. «Το βουνό ποτέ δεν θα φύγει από εκεί. Πρέπει να είσαι ευτυχισμένος που γυρίζεις για να δοκιμάσεις την επόμενη φορά».