«Μπορεί να μιλήσουμε για κάποιες πτυχές της υπόθεσης των δύο Ελλήνων στρατιωτικών και γι’ αυτή του πάστορα Μπράνσον και θα είναι σαν να μιλάμε για το ίδιο πράγμα», τονίζει με νόημα στην «Κ» ο Τούρκος αναλυτής Αϊκάν Ερντεμίρ, αναφερόμενος στον Αμερικανό ιερέα που συνελήφθη και κρατείται από τον Νοέμβριο του 2016 στις τουρκικές φυλακές και στους δύο Ελληνες που κρατούνται στην Αδριανούπολη. Πράγματι, οι δύο αυτές υποθέσεις έχουν πολλά κοινά στο πώς εξελίσσονται και κυρίως στο πώς τις χειρίζεται η τουρκική πλευρά· σύμφωνα με τον Eρντεμίρ, πρόκειται για δύο από τουλάχιστον 20 συλλήψεις που έχουν γίνει στο πλαίσιο της «διπλωματίας της ομηρίας» του Ερντογάν.
«Φοβάμαι πως οι δύο Ελληνες θα διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στην τουρκική προεκλογική περίοδο», λέει ο Αϊκάν Ερντεμίρ (φωτ. από την προσαγωγή τους).
Ο Eρντεμίρ χρησιμοποίησε τον όρο αυτό στις αρχές του 2017. Πρώην βουλευτής της αντιπολίτευσης, εργάζεται εδώ και δύο χρόνια στην Αμερική και κάποια στιγμή κατάλαβε, όπως λέει, πως ανάμεσα στις μαζικές συλλήψεις υπήρχαν κάποιες που έμοιαζαν να προσφέρουν στον Ερντογάν έναν μοχλό πίεσης. Η σύλληψη του Αμερικανού πάστορα ήταν μία από αυτές, το ίδιο πιστεύει και για τους Ελληνες στρατιώτες. «Δυστυχώς, όταν πρωτάκουσα για τη σύλληψή τους, ήξερα πως θα υπάρχει κλιμάκωση, πως δεν υπήρχε καμία περίπτωση να τους απελευθερώσει γρήγορα. Είναι απλά πολύ “βολικό” για την ατζέντα του Ερντογάν και πολύ φοβάμαι πως οι δύο Ελληνες θα παίξουν κεντρικό ρόλο στην προεκλογική περίοδο που ξεκινά στην Τουρκία», εξηγεί.
Η σύλληψη
Ο Μπράνσον ήταν για 23 χρόνια επικεφαλής της προτεσταντικής εκκλησίας στη Σμύρνη. Δύο μήνες μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος έλαβε μια κλήση να πάει με τη σύζυγό του στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής τους. Είχαν και οι δύο κάνει τα χαρτιά τους για να λάβουν τουρκική υπηκοότητα, οπότε θεώρησαν πως θα τους ήθελαν για κάτι σχετικό. Αντ’ αυτού τον συνέλαβαν. Οι δικηγόροι του μέχρι πολύ πρόσφατα δεν γνώριζαν καν τις κατηγορίες που του απέδιδαν, διάβαζαν παρ’ όλα αυτά σε διάφορες φιλοκυβερνητικές εφημερίδες τις πιθανές κατηγορίες αλλά και τις ποινές, όπως έγινε και στην περίπτωση των δύο Ελλήνων, που τουρκικό ειδησεογραφικό πρακτορείο προεξοφλούσε τις ποινές με βάση κάποια υποτιθέμενα αδιάσειστα στοιχεία τα οποία βέβαια δεν έχουν δοθεί στους δικηγόρους τους…
«Αυτή είναι, άλλωστε, και η συνήθης πρακτική: μια καλοστημένη μηχανή προπαγάνδας που δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας στην κοινή γνώμη για την ενοχή του κατηγορουμένου πριν καν γίνει το δικαστήριο», σημειώνει ο Ερντεμίρ. Ο ίδιος δεν μπορούσε να πιστέψει όλα αυτά που γράφονταν για τον ιερέα: «Τερατώδη ψέματα που δεν θα μπορούσαν να σταθούν σε κανένα δικαστήριο και όμως μπήκαν τελικά στο επίσημο κατηγορητήριο».
Οταν πέρυσι στις 9 Μαρτίου ένας Αμερικανός δημοσιογράφος ρώτησε τον Τούρκο πρωθυπουργό Γιλντιρίμ ευθέως εάν η Τουρκία ήλπιζε σε κάποια ανταλλαγή –π.χ. με τον Γκιουλέν– εκείνος έδειξε να προσβάλλεται: «Είναι ανόητο και μόνο να το αναφέρετε», είχε απαντήσει. Oταν αργότερα, όμως, θα αναφερθεί ξανά στο συγκεκριμένο θέμα, θα πει κάτι που θυμίζει έντονα την πρόσφατη δήλωση του Ερντογάν στη Βάρνα, όπου συνέδεσε για πρώτη φορά τους δύο Eλληνες με τους οκτώ Τούρκους αξιωματικούς. «Οταν εμείς παλεύαμε να εκδοθεί ο Γκιουλέν που οργάνωσε το πραξικόπημα», είχε πει ο Γιλντιρίμ, «ο Ομπάμα μας έλεγε να κάνουμε υπομονή πως η δικαστική οδός θέλει χρόνο, τώρα όμως όλοι αγωνιούν και βιάζονται να αποφυλακιστεί ο Μπράνσον». Αντίστοιχα, ο Ερντογάν είπε πρόσφατα για τους δύο Ελληνες στρατιώτες: «Δεν είμαι πιο μεγάλος από τη Δικαιοσύνη (…) πρέπει να περιμένουμε την απόφαση (…) δεν είναι δίκαιο αυτοί που ασχολούνται τόσο με τους δύο Ελληνες στρατιώτες να μην έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα της έκδοσης των Τούρκων στρατιωτών όταν τους ζητούσαμε».
Ο Αντριου Μπράνσον συμπλήρωσε ενάμιση χρόνο κράτησης στην Τουρκία, διάστημα κατά το οποίο εκτιμάται ότι γίνεται «παζάρι» Αγκυρας – Ουάσιγκτον.
Στις 28 Σεπτεμβρίου, έναν χρόνο μετά την προφυλάκιση του Μπράνσον, ο ίδιος ο Ερντογάν μίλησε για πρώτη φορά ανοικτά για την ανταλλαγή που ήλπιζε να πετύχει: «Τους έχω πει (στους Αμερικανούς) δώστε μου τον πάστορά μου (τον Γκιουλέν) και θα σας δώσω τον δικό σας πάστορα», θα πει σε μια ομιλία του σε Τούρκους αστυνομικούς. «Είναι σαφές πως όλο αυτό το διάστημα γίνεται ένα “παζάρι” μεταξύ Αμερικής και Τουρκίας», εξηγεί ο Τούρκος αναλυτής. Πολύ πρόσφατα και τα δύο κόμματα της Γερουσίας ήταν έτοιμα να υπογράψουν ένα νομοσχέδιο κυρώσεων για την Τουρκία εξαιτίας της παράνομης κράτησης του Μπράνσον και κάποιων άλλων Αμερικανών. Αυτό, όμως, ξαφνικά «πάγωσε».
«Η πληροφόρηση που είχα ήταν πως έπρεπε να δοθεί μια ευκαιρία στη διαπραγμάτευση που γινόταν πίσω από κλειστές πόρτες. Ακούγεται πως μέσα Απριλίου θα υπάρξει θετική εξέλιξη. Προφανώς και θέλω να τον δω να επιστρέφει, αλλά ανησυχώ για τον τρόπο με τον οποίο αυτό θα επιτευχθεί», εξηγεί ο Ερντεμίρ. Τον ρωτάμε εάν πιστεύει πως η Αμερική θα ήταν διατεθειμένη να συζητήσει την πρόταση του Ερντογάν για ανταλλαγή με τον Γκιουλέν: «Ευτυχώς η Αμερική –σε αντίθεση με την Τουρκία– είναι κράτος δικαίου όπως ακριβώς είναι και η Ελλάδα. Η έκδοση του Γκιουλέν ή των οκτώ Τούρκων απλά δεν είναι απόφαση που μπορεί να πάρει μια κυβέρνηση, οπότε η απάντηση είναι πως όχι. Φοβάμαι, όμως, πως θα υπάρξει κάποιο άλλο αντάλλαγμα. Και αυτή είναι μια κακή εξέλιξη».
Η μυστική διαπραγμάτευση
Αυτό, άλλωστε, φαίνεται πως έγινε στην περίπτωση του δημοσιογράφου Ντενίζ Γιουτζέλ που αποφυλακίστηκε τον Φεβρουάριο μετά έναν χρόνο στις τουρκικές φυλακές. Σύμφωνα με τον γερμανικό Τύπο, ο Ερντογάν είχε αρχικά ζητήσει την ανταλλαγή του με δύο Τούρκους αξιωματικούς του ΝΑΤΟ που είχαν ζητήσει άσυλο από τη Γερμανία. Οταν κατάλαβε πως αυτό ήταν αδύνατον, ο στόχος της διαπραγμάτευσης φαίνεται πως άλλαξε. «Ξέρουμε πλέον πως ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών συναντήθηκε τουλάχιστον δύο φορές μυστικά για το συγκεκριμένο θέμα με τον Τούρκο ομόλογό του. Λίγες ημέρες πριν από τη δίκη, ο Γιλντιρίμ δήλωνε πως “σύντομα θα έχουμε καλά νέα” και το αεροπλάνο που τον μετέφερε στο Βερολίνο είχε ναυλωθεί δύο ημέρες πριν το δικαστήριο. Είναι σαφές πως και οι δύο πλευρές ήξεραν την έκβαση της δίκης πριν καν πραγματοποιηθεί. Προφανώς, υπήρξε κάποιο deal, απλά δεν ξέρουμε ακόμα τι. Το πιθανότερο πως έχει να κάνει με εξοπλιστικά», αξιολογεί ο Ερντεμίρ.
Το ζεύγος Μπράνσον είχε υποβάλει αίτημα για την τουρκική υπηκοότητα.
Για τον Τούρκο αναλυτή, τέτοιου είδους εξέλιξη είναι κακή για τους Ελληνες στρατιωτικούς, για τον πάστορα και για όσους δυτικούς βρίσκονται ή θα βρεθούν ξαφνικά σε ένα τουρκικό κελί: «Πρέπει όλοι να καταλάβουμε πως παίζοντας το παιχνίδι του Ερντογάν και μπαίνοντας σε διαπραγμάτευση μαζί του απλώς τον ενθαρρύνουμε να συλλάβει και άλλο κόσμο, νομιμοποιούμε δηλαδή τη “διπλωματία της ομηρίας”, γιατί απλά του δείχνουμε πως η πρακτική αυτή λειτουργεί. Μόνο ένα ξεκάθαρο μήνυμα από τη Δύση μπορεί να επαναφέρει τον Ερντογάν στη λογική και στην παραδοσιακή οδό της διπλωματίας», καταλήγει.
