Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Τη μέρα της επίσκεψης, όπως ενημερωθήκαμε επισήμως από τη διοικήτρια του ΚΥΤ κ. Μαρία - Δήμητρα Νιούτσικου, οι παραμένοντες έφθαναν τους 3.500. Από αυτούς πάνω από 800 άτομα έχουν λάβει «άρση γεωγραφικού περιορισμού» και άρα μπορούν να φύγουν από το νησί, «όμως μένουν εδώ γιατί αν πάνε στην Αθήνα δεν έχουν πού να μείνουν». Περιμένουν λοιπόν μέσα στις καλοκαιρινές σκηνές να αδειάσουν θέσεις στα camps στην ενδοχώρα. Στο μεταξύ, καθημερινά φθάνουν καινούργιοι από την Τουρκία, οπότε οι «φιλοξενούμενοι» αντί να μειώνονται αυξάνονται.

Από την αρχή του χρόνου έως τις 21 Σεπτεμβρίου 4.314 άτομα έχουν φθάσει από την Τουρκία στη Σάμο. Από την 1/3/2018 έως τις 19/9/2018, αντίστοιχα, 2.400 άτομα έχουν λάβει τα λεγόμενα «ανοιχτά δελτία», με τα οποία θα μπορούσαν να μεταβούν στην ενδοχώρα.

Ο πληθυσμός των ανθρώπων που μένουν στο ΚΥΤ όλο το τελευταίο χρονικό διάστημα αυξάνεται χωρίς να πραγματοποιείται καμία παρέμβαση για την αύξηση της δυναμικότητας. Έτσι οι συνθήκες έχουν επιδεινωθεί δραματικά. Δίπλα στα κοντέινερ (εντός των οποίων βρίσκονται οι «επίσημες» θέσεις) έχουν στηθεί από τους ίδιους τους «ωφελουμένους», όπως αποκαλούνται στη γλώσσα της γραφειοκρατίας οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που «φιλοξενούνται» στο ΚΥΤ, εκατοντάδες μικρές καλοκαιρινές σκηνές. Κάποιες μοιράστηκαν επισήμως από τους υπευθύνους της δομής, κάποιες τις προμηθεύθηκαν οι ίδιοι οι μετανάστες ώστε να βρουν ένα κατάλυμα.

Οι κουβέρτες της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ χρησιμοποιούνται σαν τέντες πάνω από τις σκηνές για προστασία από το κρύο και τον αέρα. Και επειδή εντός του χώρου όπου επισήμως λειτουργεί το ΚΥΤ δεν έμεινε γωνιά ανεκμετάλλευτη, οι σκηνές έχουν αναπτυχθεί εκτός, στους διπλανούς ελαιώνες. «Τους έχουμε εξηγήσει τις νομικές συνέπειες που μπορεί να έχουν επειδή καταπατούν ξένη περιουσία» λέει η κ. Νιούτσικου, που υπολογίζει ότι εκτός του ΚΥΤ, αυτή την περίοδο, βρίσκονται περίπου 300 άτομα.

«Χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του κέντρου και τους παρέχεται τροφή, ωστόσο υπάρχει το πρόβλημα της διαμονής. Αλλά δεν έχουμε χώρο», συμπληρώνει. «Λειτουργούμε ως Κέντρο Υποδοχής Ταυτοποίησης αλλά και ως ανοιχτή δομή φιλοξενίας», εξηγεί.

Κάπως έτσι δημιουργήθηκε εδώ και λίγο καιρό μία ακόμα Μόρια, αυτή τη φορά στη Σάμο, όπου χιλιάδες άνθρωποι ταλαιπωρούνται επί πολλούς μήνες σε άθλιες συνθήκες, περιμένοντας να φέρουν αποτέλεσμα τα εκατομμύρια ευρώ που ξοδεύονται για χάρη τους.

Ο Φατάχ Νταρσίν Μαχμούτ από το Ιράκ ήρθε με τη γυναίκα και τα παιδιά του στη Σάμο. Εφερε μαζί του 10.000 ευρώ «έτσι για να κάνω μια αρχή», όπως λέει. Σήμερα οκτώ μήνες μετά και ενώ περιμένει να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για το άσυλο, του έχουν απομείνει μόνο 2.000. Ο Μοχάμεντ με τη γυναίκα του και τα δύο του παιδιά, το ένα πέντε μηνών, επίσης από το Ιράκ, είναι νεοφερμένοι.

Είκοσι μέρες σε μια σκηνή εκτός του ΚΥΤ περιμένει να αδειάσει θέση στα κοντέινερ για οικογένειες, στην προνομιούχο «γειτονιά» του hotspot. Θέση, ο λόγος το λέει, γιατί σε κάθε κοντέινερ που χωράει μια οικογένεια 4-6 άτομα, τώρα στριμώχνονται δύο οικογένειες με τα παιδιά τους.

«Είναι πολύ δύσκολα, όταν τόσοι πολλοί άνθρωποι κοιμούνται σε τόσο μικρό χώρο, αλλά αν έχεις μικρά παιδιά δεν μπορείς να μείνεις σε καλοκαιρινή σκηνή», λέει ο Χασάν.

Ο Μαρουάν από την Παλαιστίνη είναι ανάπηρος και ζει σε σκηνή δίπλα σε ένα κοντέινερ. Εξαρτάται από την καλοσύνη των γειτόνων του στις διπλανές σκηνές για να πάει στην τουαλέτα ή να του φέρουν φαγητό. Εχει αναπηρικό καροτσάκι, αλλά δεν του χρησιμεύει και πολύ για να ανέβει τον λόφο με τα χώματα και να βρεθεί στις εγκαταστάσεις του ΚΥΤ.

Κάθε λίγο και λιγάκι τα μεγάφωνα του ΚΥΤ αναγγέλλουν βραχνά, δύσκολα στην προφορά ονόματα. Τελικά, σε μια πλαγιά δίπλα στο Βαθύ της Σάμου χωράει όλη η δυστυχία του κόσμου. Όταν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι είμαστε επισκέπτες και ότι ενδιαφερόμαστε για το τι συμβαίνει, προσπαθούν να μας κινήσουν την προσοχή, να ξεχωρίσουν από το πλήθος μήπως και σωθούν.

Οι πιο θυμωμένοι είναι οι μετανάστες που έχουν έρθει από τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής: Κονγκό, Γουινέα, Μπουργκίνα Φάσο, Σομαλία, Αιθιοπία. Οι περισσότεροι μένουν εκτός του ΚΥΤ σε σκηνές, στα ψηλά του λόφου έχουν φτιάξει το δικό τους μαχαλά. Χρειάζεται να σκαρφαλώσεις για να προσεγγίσεις τις σκηνές τους. Κατά καιρούς κάνουν προσπάθειες να βρουν ένα άδειο κρεβάτι στο ΚΥΤ, αλλά οι ενήλικες άντρες δεν έχουν προτεραιότητα.

«Ξέρω ότι μπορεί να ακούγεται σκληρό αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να διαλέξουμε, πολλές φορές ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που έχουν ανάγκη ποιος έχει τη μεγαλύτερη», λέει η κ. Νιούτσικου. Αν υπάρχει χώρος στα κοντέινερ και έχουμε δύο έγκυες, θα προτιμηθεί αυτή που είναι σε μεγαλύτερο μήνα. Αν κάποιος έχει παιδιά άρρωστα θα βρει πιο γρήγορα θέση από κάποιον που τα παιδιά του είναι υγιή, αυτό είναι το σκεπτικό.

Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα βρίσκεται το Βαθύ, η πρωτεύουσα του νησιού, με πληθυσμό 5.000 κατοίκους. Στο λιμάνι το πλοιάριο του λιμενικού και το πλήρωμά του ξεκουράζονται λίγο. Λόγω κακών καιρικών συνθηκών, δεν ήρθαν καινούργιοι χθες. Όταν πέφτει η νύχτα, τα περισσότερα μαγαζιά στην παραλία κλείνουν και οι πλατείες γεμίζουν με νεαρούς μετανάστες που καπνίζουν, πίνουν μπίρες και συζητούν μεγαλόφωνα.

«Σε καθημερινή βάση έχουμε 5-6 αυτόφωρα με μετανάστες για κλοπές, βιαιοπραγίες και τέτοια. Οι έφηβοι δεν βγαίνουν πλέον μόνοι τους, δεν τους αφήνουμε. Η πόλη έχει αλλάξει πρόσωπο» λέει ο κ. Γιώργος Κολλάρος, πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Σάμου, που έχει προσφύγει στο ΣτΕ για το hotspot.

Βγαίνοντας από το γραφείο του στο κέντρο της πόλης, προχωρημένο σούρουπο, ένα ζευγάρι Σύρων κάνει βόλτα με το παιδί του που κρατάει ένα αρκουδάκι σφιχτά στην αγκαλιά του. «Αυτοί είναι τυχεροί, μάλλον έχουν κάποια χρήματα και μένουν σε διαμέρισμα. Τους βλέπω συχνά να περνάνε» με πληροφορεί ο σερβιτόρος, που παρακολούθησε το βλέμμα μου.

Στο ΚΥΤ Σάμου οι ελλείψεις είναι μεγάλες, λόγω του αυξημένου πληθυσμού. Οι υγειονομικές υπηρεσίες προσφέρονται από το ΚΕΕΛΠΝΟ (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) του υπουργείου Υγείας –έχουν αποχωρήσει όλες οι ΜΚΟ–, ωστόσο το νοσηλευτικό προσωπικό είναι ελάχιστο σε σχέση με τις ανάγκες. Επίσης δεν επαρκούν οι διερμηνείς, δεδομένου ότι χρειάζεται διερμηνεία σε κάθε επικοινωνία με τις υπηρεσίες για το σύνολο του πληθυσμού, καθώς ελάχιστοι γνωρίζουν αγγλικά. Το περίεργο μάλιστα είναι ότι επί μήνες δεν υπάρχει γαλλόφωνος διερμηνέας στο ΚΥΤ, παρά το γεγονός ότι τα γαλλικά είναι η βασική γλώσσα των μεταναστών που προέρχονται από χώρες της υποσαχάριας Αφρικής.

Ο 20χρονος Harem από την Παλαιστίνη είναι ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους στο ΚΥΤ της Σάμου που είναι χαρούμενος. «Φεύγω», λέει πριν προλάβεις να ρωτήσεις οτιδήποτε άλλο. Έφθασε τον Νοέμβριο του 2017. Έφυγε από τη Γάζα υποχρεωτικά, έχοντας σωθεί από τρεις απόπειρες δολοφονίας. «Τη μία φορά σώθηκα γιατί φορούσα πατίνια στα πόδια. Έκανα σλάλομ και δεν μπορούσε να με πετύχει αυτός που με σημάδευε με το πιστόλι», διηγείται υπερήφανος για το κατόρθωμά του.

Σκέφτεται λίγο και συμπληρώνει. «Τελικά μπορείς να πεις ότι είμαι τυχερός. Μπορούμε να μιλήσουμε και αγγλικά και γαλλικά», προτείνει και συμπληρώνει στα ελληνικά «και λίγα ελληνικά ξέρω. Τα πάντα μπορώ να μάθω». Λίγο πριν κλείσει χρόνο στο νησί, βγήκε η άδεια διαμονής του στην Ευρωπαϊκή Ενωση. «Είχαν γράψει λάθος το όνομά μου. Χρειάστηκαν δύο μήνες για να διορθωθεί και έτσι καθυστέρησα και άλλο», λέει, αλλά είναι φανερό ότι η χαρά του σκεπάζει ό,τι έχει περάσει.

Σήμερα, Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου 2018, είναι η πρώτη ημέρα του προς τη νέα ζωή του. Αν όλα έχουν πάει καλά, ο Harem θα πρέπει ήδη να ταξιδεύει προς το Βέλγιο για να συναντήσει τον αδελφό του. «Δεν ήθελα να φύγω από τη Γάζα. Είναι το ωραιότερο μέρος στον κόσμο. Δεν υπάρχει άλλο τέτοιο μέρος. Αλλά συνέβη. Τώρα ήρθε η στιγμή να φτιάξω το μέλλον μου ξανά», υπόσχεται με σιγουριά.

Κανένα δείγμα δισταγμού ή αμφιβολίας δεν υπάρχει στη φωνή του. Θέλει να σπουδάσει ψυχολογία. «Έχω βοηθήσει πολλούς εδώ στο ΚΥΤ στη Σάμο. Χρησιμοποίησα αυτά που διάβασα στο Ιντερνετ. Φαντάσου αν σπουδάσω πόσα πράγματα μπορώ να καταφέρω».

Δεν θέλει να ξαναγυρίσει ποτέ στη Σάμο, ούτε και στην Ελλάδα γενικά. «Συνέχεια με σταματάει η αστυνομία και μου ζητάει τα χαρτιά μου». Δείχνει την άδεια διαμονής του. «Γιατί μου έδωσαν αυτή την ταυτότητα; Δεν σημαίνει ότι με εμπιστεύονται; Ότι είμαι ελεύθερος;». Ελπίζει να αφήσει τα πάντα πίσω του. Όμως μερικά μίλια πιο εκεί στη Χίο, στο ΚΥΤ στη ΒΙΑΛ, βρίσκεται η υπόλοιπη οικογένειά του, ο πατέρας, η μητέρα και οι αδελφές του. Οι διαδικασίες για αυτούς δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί.

Δεν ήθελε να μας αφήσει να τον τραβήξουμε φωτογραφία. «Και αν καταφέρω κάτι στο Βέλγιο; Κάτι σημαντικό, κάτι διαφορετικό; Δεν θέλω να λένε “α, είναι αυτός που ζούσε σε μια τέντα κάτω από τα δέντρα σαν μαϊμού”».