Τον χειμώνα του 1887, το λονδρέζικο κοινό θα γνώριζε για πρώτη φορά τον δαιμόνιο ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς. Το πρώτο διήγημα του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ για τις ιστορίες του ντετέκτιβ, Σπουδή στο άλικο (A study in scarlet), που φιλοξενήθηκε στο περιοδικό Beeton’s Christmas Annual, δεν είχε ιδιαίτερη επιτυχία. Οι ιστορίες του Κόναν Ντόιλ άρχισαν να γίνονται δημοφιλείς όταν δημοσιεύτηκαν σε συνέχειες στο Strand Magazine, το 1891. Έκτοτε, απέκτησαν τεράστιο κοινό και συνεχίζουν να επανεκδίδονται ακόμη και σήμερα, ενώ η μορφή του Σέρλοκ Χολμς έχει ταυτιστεί με τον κατεξοχήν παρατηρητικό ντετέκτιβ. Είναι ενδεικτικό ότι, όταν ο Κόναν Ντόιλ αποφασίζει το 1893 να «σκοτώσει» τον Χολμς στο Τελευταίο πρόβλημα, σε έναν καταρράκτη της Ελβετίας, το κοινό αντιδρά. «Εάν μερικοί νέοι του “Σίτυ”, εις σιωπηράν διαμαρτυρίαν διά τον “θάνατον” του Σέρλοκ Χολμς, έφεραν μαύρο “κρεπ” εις τα καπέλλα των, υπήρξαν όμως και πολλοί που εθεώρησαν την απώλειαν του δημοφιλούς αστυνομικού ως πραγματικήν εθνικήν απώλειαν!», γράφει σχετικά ο Ρέτζιναλντ Πάουντ. Οι σελίδες της Καθημερινής φιλοξένησαν κατά καιρούς άρθρα για τη γέννηση του χαρακτήρα, κριτικές και αποτιμήσεις του έργου του Κόναν Ντόιλ, καθώς και τα ίδια του τα διηγήματα σε συνέχειες. Στο ανά χείρας τεύχος ξεχωρίζουν κείμενα για τη γέννηση του Σέρλοκ Χολμς και τις αμφιβολίες του δημιουργού του, καθώς και για την αμείωτη απήχηση των ιστοριών και της μορφής του ακόμη και σχεδόν έναν αιώνα μετά τη δημοσίευση των διηγημάτων.
Γεμάτος ενεργητικότητα και ταλέντα
Ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ δεν ήταν ένας ήσυχος άνθρωπος. Κατ’ αρχάς δεν ήταν μόνο συγγραφέας, αν και η αστυνομική λογοτεχνία τού χρωστά ένα τεράστιο άλμα στην εξέλιξή της: τον ήρωα που, παρότι έχει περάσει τουλάχιστον ένας αιώνας από τη γέννησή του, εξακολουθεί να είναι ο πιο διάσημος ερευνητής στην ιστορία των μυθιστορημάτων μυστηρίου.
Αλλά ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ είναι αδύνατον να περιοριστεί στον ρόλο του «πατέρα» του Σέρλοκ Χολμς, ακόμη κι αν πρόκειται για έναν από τους πιο σύνθετους και παράδοξους χαρακτήρες της λογοτεχνίας του είδους. Η προσωπικότητα του Ντόιλ ξεχειλίζει ενεργητικότητα και ταλέντα, κι ίσως αυτή η ομοιότητα του συγγραφικού τέκνου με τον γεννήτορα να έκανε τη σχέση τους τόσο αμφίθυμη. Ο Χολμς έδωσε στον Ντόιλ φήμη και χρήματα, αλλά υπήρξε ιδιοφυώς ιδιόρρυθμος και πολυπράγμων – ένας γιος-μπελάς που μεγαλώνοντας έγινε πιο διάσημος από τον δημιουργό του. Γι’ αυτό ίσως κι εκείνος διαρκώς είχε στον νου του πώς και πότε θα τον «σκοτώσει». Είχαν όμως και πολλές ομοιότητες. Και οι δύο υπήρξαν γνήσιοι εκπρόσωποι του καιρού τους, της βικτωριανής εποχής, η οποία έδωσε στους Βρετανούς την αυτοπεποίθηση μιας αυτοκρατορίας και τα εφόδια για να κυνηγήσουν τα όνειρά τους όπου κι αν βρίσκονταν: στην πολιτική, στην τέχνη, στις επιστήμες, στην τεχνολογική ανάπτυξη, στις πνευματικές αναζητήσεις.
Σε όλους αυτούς τους στίβους δοκιμάστηκε ο Ντόιλ. Και πέτυχε. Στα 71 χρόνια της ζωής του κέρδισε τιμές, έκανε περιουσία, έγινε πατέρας πέντε παιδιών, παντρεύτηκε δύο φορές και με το ριψοκίνδυνο πνεύμα του, που τον ωθούσε διαρκώς σε αλλαγές, μπήκε με αξιώσεις στον 20ό αιώνα ως πρώιμο αλλά εξαιρετικό δείγμα μοντέρνου ανθρώπου. Στην αυτοβιογραφία του με τίτλο Memories and Adventures (Αναμνήσεις και περιπέτειες), που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Strand Magazine από τον Οκτώβριο του 1923 έως τον Ιούλιο του 1924, χωρίζει τη ζωή του σε 33 κεφάλαια. Το καθένα αποτελεί κομμάτι της απίθανης ιστορίας του άνδρα που ξεκίνησε ως γιος μιας στοργικής και δυναμικής Ιρλανδής μητέρας από καλή γενιά κι ενός μέθυσου αξιωματικού, για να γίνει στρατιώτης, πνευματιστής, γιατρός, δημοσιογράφος, συγγραφέας λογοτεχνίας, ποίησης και δοκιμιών και βεβαίως ιππότης.
Αλλά ο μετέπειτα σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ γεννήθηκε φτωχός, δεύτερος από τα επτά παιδιά της οικογένειας. Καθώς μεγάλωνε, έπρεπε να αναλάβει όλο και περισσότερες ευθύνες, επειδή ο πατέρας του ήταν είτε πολύ άρρωστος είτε μεθυσμένος για να φροντίσει τη φαμίλια του. Η μητέρα ήταν νοικοκυρά, μεγάλωνε τα παιδιά της κι αναγκαζόταν επίσης να δουλεύει έξω από το σπίτι για να τα συντηρεί οικονομικά. Η εκπαίδευση του μικρού Άρθουρ ξεκίνησε όταν ήταν περίπου επτά ετών. Η μητέρα περνούσε πολύ χρόνο διαβάζοντας μαζί του και δίνοντάς του μαθήματα κατ’ οίκον, γιατί αυτό πίστευε ότι θα χρειαζόταν στο μέλλον ένας καλλιεργημένος κύριος. Όταν έγινε δέκα ετών, έφυγε από το σπίτι και πήγε στο Hodder House, προπαρασκευαστικό σχολείο των Ιησουιτών, ένα οικοτροφείο για νεαρά αγόρια. Ο Άρθουρ μισούσε αυτό το σχολείο και αργότερα είχε πει ότι «ήταν λίγο πιο ευχάριστο από τον εγκλεισμό σε φυλακή». Εκεί σπούδασε χημεία, ποίηση, γεωμετρία, αριθμητική και γραμματική και έκανε την προετοιμασία για την εισαγωγή του στο Stonyhurst College. Τα κατάφερε δύο χρόνια αργότερα και συνέχισε τις σπουδές του, ενώ παράλληλα εκδήλωσε τα λογοτεχνικά του ενδιαφέροντα. Έφτιαξε μάλιστα και ένα μικρό περιοδικό, το The Stonyhurst Figaro, ενώ λάτρευε τον Ουόλτερ Σκοτ και τον Ιούλιο Βερν. Ωστόσο, η παιδεία των Ιησουιτών δεν του ταίριαζε καθόλου και όταν έφυγε από το σχολείο, απέρριψε εντελώς τον χριστιανισμό και προτίμησε να είναι αγνωστικιστής. Παρ’ όλα αυτά, πέρασε έναν ακόμη χρόνο σε κολέγιο Ιησουιτών στην Αυστρία για να βελτιώσει τα γερμανικά του.
Το 1876 ξεκίνησε τις ιατρικές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Εκεί γνώρισε δύο άνδρες που τον επηρέασαν καθοριστικά: τον καθηγητή Ράδερφορντ, του οποίου η εντυπωσιακή γενειάδα, η έντονη φωνή και το ευρύ στέρνο τού ενέπνευσαν τον καθηγητή Τζορτζ Έντουαρντ Τσάλεντζερ, κατοπινό λογοτεχνικό ήρωα, και τον δρα Τζόζεφ Μπελ, καθηγητή χειρουργικής, μια ιδιοφυΐα στις διαγνώσεις, του οποίου οι εκπληκτικές παρατηρήσεις για τους ασθενείς του και τις ασθένειές τους γέννησαν την ιδέα ενός ντετέκτιβ που χρησιμοποιεί τις ίδιες αναλυτικές μεθόδους. Ο Ντόιλ άκουγε συχνά τον Μπελ να προσδιορίζει το επάγγελμα, την πόλη και τις παθήσεις ενός ασθενούς από τις πιο μικρές λεπτομέρειες του ντυσίματος, του βαδίσματος και της ομιλίας του. Αν και εκπαιδευόταν για να γίνει χειρουργός, παράλληλα καλλιεργούσε βασικές γνώσεις που θα τροφοδοτούσαν τα λογοτεχνικά του όνειρα, αλλά απέκτησε επίσης εξαιρετικές πληροφορίες για τα δηλητήρια, τις οποίες θα χρησιμοποιούσε αργότερα στην αστυνομική συγγραφική δουλειά του.
Έθεσε τη γραφίδα του στην υπηρεσία της χώρας του και κατέγραψε την ιστορία του Μεγάλου Πολέμου μέρα με τη μέρα, επικοινωνώντας απευθείας με στρατηγούς στο πεδίο της μάχης.
Την πρώτη περιπέτεια του Σέρλοκ Χολμς, τη Σπουδή στο κόκκινο, την έγραψε το 1887 –στα 28 του χρόνια–, αλλά το χειρόγραφο απορρίφθηκε από πολλούς εκδότες κι εντέλει κάποιος το αγόρασε για ελάχιστα χρήματα. Εν τω μεταξύ, μετά την αποφοίτηση του, κατετάγη ως γιατρός σε ένα ατμόπλοιο στη ∆υτική Αφρική, όπου αρρώστησε βαριά. Επέστρεψε στην Αγγλία κι άνοιξε οφθαλμολογικό ιατρείο, στο οποίο όμως είχε ελάχιστους πελάτες. Όπως σχολίασε ο ίδιος με το γνωστό φλέγμα του, ούτε ένα κουδούνισμα δεν διατάρασσε την ηρεμία του. «Θα μπορούσαν να βρεθούν καλύτερες συνθήκες για προβληματισμό και εργασία; Ήταν ιδανικό και, ενώ ήμουν τελείως αποτυχημένος στο επαγγελματικό μου εγχείρημα, υπήρχαν όλες οι δυνατότητες βελτίωσης των λογοτεχνικών μου προοπτικών», έγραψε στην αυτοβιογραφία του. Τότε επίσης παντρεύτηκε την κόρη ενός από τους ελάχιστους ασθενείς του, τη Λουίζα Χόκινς.
Τον Αύγουστο του 1889, κατά τη διάρκεια δείπνου που παρέθεσε ένας Αμερικανός ανταποκριτής του περιοδικού Lippincott’s, ο Κόναν Ντόιλ και ο Όσκαρ Ουάιλντ πήραν ανάθεση για να γράψουν δύο ιστορίες. Ο Ουάιλντ έγραψε Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι και ο Ντόιλ Το σήμα των τεσσάρων. Με τούτα και με εκείνα, χάρη στην εργατικότητα και την επιμονή του, το περιοδικό The Strand άρχισε να δημοσιεύει νέες περιπέτειες του Χολμς με τη μορφή διηγημάτων –ένα διήγημα ανά μήνα– που είχαν εκπληκτική επιτυχία. Άφησε την ιατρική και αφοσιώθηκε στο γράψιμο. Ωστόσο, ήθελε το όνομά του να παραμείνει συνδεδεμένο κυρίως με τα ιστορικά του έργα και τον Νοέμβριο του 1891 έγραψε στη μητέρα του: «Σκοπεύω να σκοτώσω τον Χολμς στην έκτη περιπέτεια. Με εμποδίζει να σκεφτώ καλύτερα πράγματα». Στη συνέχεια, εκείνη άρχισε να του βρίσκει περισσότερες πλοκές και ο Χολμς πήρε μια παράταση ζωής τριών χρόνων, οπότε στην Περιπέτεια του τελικού προβλήματος ο ντετέκτιβ και ο Μοριάρτι παλεύοντας πέφτουν στους καταρράκτες του Ράιχενμπαχ στην Ελβετία και χάνονται.
Κι εδώ, όπως λέει στην αυτοβιογραφία του, η ζωή του άλλαξε πάλι κεφάλαιο: Άρχισε να ταξιδεύει στις ΗΠΑ, όπου έδωσε μια σειρά διαλέξεων και έγινε δεκτός από τον Ράντγιαρντ Κίπλινγκ στο Βερμόντ. Επίσης αλληλογραφούσε με τον Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, που του είπε ότι διηγούνταν τις ιστορίες του Σέρλοκ Χολμς στους ιθαγενείς των νησιών Σαμόα. Όταν μετά το Νταβός βρέθηκε στην Αίγυπτο μαζί με την οικογένεια, ελπίζοντας ότι η υγεία της συζύγου του που έπασχε από φυματίωση θα βελτιωνόταν, έγινε ανταποκριτής της εφημερίδας Westminster Gazette. Έζησε από κοντά τον Πόλεμο των Μπόερς ως επικεφαλής ενός νοσοκομείου 50 κλινών στο Μπλουμφοντέιν της Νότιας Αφρικής. Επιστρέφοντας στην Αγγλία, συνέχισε να γράφει και ξεκίνησε η ενεργή ανάμειξή του στην πολιτική.
Ο 20ός αιώνας μπήκε με την επιστροφή του Σέρλοκ Χολμς στο εξαιρετικό μυθιστόρημα Ο σκύλος των Μπάσκερβιλ, με τον θάνατο της συζύγου του, που τον βύθισε στο πένθος, την επίλυση δύο αληθινών αστυνομικών υποθέσεων με τις μεθόδους του Χολμς, έναν δεύτερο γάμο, την ανάληψη πολιτικής δράσης καταγγέλλοντας τα εγκλήματα της βελγικής διοίκησης στο Κονγκό και βεβαίως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο θέλησε να συμμετάσχει, αλλά δεν έγινε δεκτός από τη στρατολογία λόγω ηλικίας – ήταν πια 55 ετών. Έθεσε λοιπόν τη γραφίδα του στην υπηρεσία της χώρας του και κατέγραψε την ιστορία του Μεγάλου Πολέμου μέρα με τη μέρα, επικοινωνώντας απευθείας με στρατηγούς στο πεδίο της μάχης.
Το τελευταίο κεφάλαιο της πλουσιότατης ζωής του ξεκίνησε το 1916 με μια στροφή στον πνευματισμό. Επί χρόνια και μέχρι τον θάνατό του ταξίδευε στον κόσμο δίνοντας διαλέξεις με αυτό το θέμα, ενώ παράλληλα εξέδωσε την αυτοβιογραφία του και άνοιξε ένα βιβλιοπωλείο αφιερωμένο στον πνευματισμό, το The Psychic Bookshop στο Λονδίνο, στο οποίο χειριζόταν την επιμέλεια των σχετικών δικών του έργων. Έφυγε από τη ζωή λόγω καρδιακής προσβολής στις 7 Ιουλίου 1930. Τα τελευταία λόγια του ήταν προς τη σύζυγό του: «Είσαι υπέροχη». Και «αποχώρησε» με τη βεβαιότητα ότι γρήγορα θα επέστρεφε ως πνεύμα ανάμεσα στους φίλους του.
Μάρω Βασιλειάδου, δημοσιογράφος της Καθημερινής
Με τον θάνατον του Σερ Αρθούρου Κόναν Ντόυλ, εξέλιπε μία από τας μεγαλειτέρας φυσιογνωμίας της εποχής μας. Ο διάσημος δημιουργός του Σέρλοκ Χολμς δεν υπήρξε μόνον πρωτότυπος και
ευχάριστος συγγραφεύς. Ενδιεφέρθη διά τα ψυχικά φαινόμενα των οποίων έγινεν ένας εκ των
σοφωτέρων ερευνητών, οι αδικούμενοι δε τον εύρον πάντοτε ενθουσιώδη υπερασπιστήν. […] Διά τούτο διετήρησε μέχρι τέλους την εκτίμησιν και τον σεβασμόν όλου του κόσμου.
Η Καθημερινή, 13 Ιουλίου 1930
Η γέννησις του Σέρλοκ Χολμς
Λονδίνον, Ιανουάριος. Ο εκ των διευθυντών του περιοδικού «Στραντ Μάγκαζιν» Γκρήνμπαου Σμιθ, γράφων μετά μίαν τεσσαρακονταετίαν, αφηγείται ποίαν εντύπωσιν του έκαμαν το 1891 τα πρώτα διηγήματα του δρος Κόναν Ντόυλ που έχουν ως κεντρικόν ήρωα τον θρυλικόν αστυνομικόν Σέρλοκ Χολμς, όταν εστάλησαν τα πρώτα χειρόγραφα προς δημοσίευσιν εις το «Στραντ Μάγκαζιν»: «Αντελήφθην αμέσως ότι επρόκειτο περί των καλυτέρων διηγημάτων που είδαν ποτέ το φως της δημοσιότητος, αμέσως κατόπιν εκείνων του Έδγαρ Άλαν Πόε. Ενθυμούμαι ότι έσπευσα αμέσως εις το γραφείον του Τζωρτζ Νιουνς (ιδρυτού και ιδιοκτήτου του περιοδικού) και του έδωσα να διαβάση τα χειρόγραφα».
Εις άλλην περίστασιν ο ίδιος Γκρήνμπαου Σμιθ λέγει: «Καλοί συγγραφείς διηγημάτων είναι σπανιώτατοι, και τώρα εδόθη αφορμή εις ένα εκδότην, αφού διεξήλθεν όγκους χάρτου με τα πλέον απερίγραπτα κατασκευάσματα, να δεχθή αυτό το ουρανόπεμπτον δώρον που έκαμε τον απηλπισμένον διευθυντήν να δοκιμάση μιαν έντονον ευχαρίστησιν. Ιδού που ευρέθη ένας νέος και εξαιρετικά προικισμένος διηγηματογράφος. ∆εν ημπορούσε κανείς να λανθασθή διά την επινοητικότητα της πλοκής, την διαύγεια του ύφους, την τελείαν τέχνη της αφηγήσεως».
Τα δύο πρώτα διηγήματα που προεκάλεσαν τόσον έντονον την προσοχήν του την ημέραν εκείνην ήταν το: «Ένα σκάνδαλον εις την Βοημίαν» και «Η συμμορία με την κόκκινην κεφαλήν». Ο συγγραφεύς ανέφερε το όνομά του και την διεύθυνσίν του: ∆ρ Α. Κ. Ντόυλ εις το Λονδίνον. Τα διηγήματα αυτά είχαν γραφή διά να διορθώσουν εκείνα που κατά την γνώμην του ήσαν «τα κυριώτερα ελαττώματα των περισσοτέρων αστυνομικών διηγημάτων που αναφέρουν ότι ο ήρως φθάνει εις αποτελέσματα χωρίς κανένα καταφανή λόγον. Αυτό δεν είναι ορθόν, και πάντως δεν είναι τέχνη». Τα διηγήματα αυτά ήσαν τα πρώτα εξ διηγημάτων υπό τον τίτλον: «Αι περιπέτειαι του Σέρλοκ Χολμς».
*
Το περιοδικόν δεν είχεν ωφεληθή πολλά από τας μεταφράσεις διηγημάτων του Μπαλζάκ, του Μωπασσάν, του Ουγκώ, του ∆ουμά, του Μεριμέ και του Πούσκιν που είχε δημοσιεύσει έως τότε. Η επίδρασις επί της κυκλοφορίας του εκ των νέων διηγημάτων του Κόναν Ντόυλ υπήρξεν άμεσος, ως μια πραγματική ανακλαστική κίνησις. Εντός εξ μηνών η φήμη του Κόναν Ντόυλ είχε στερεωθή και ανεγνωρίσθη ανώτερος ο ήρως του Σέρλοκ Χολμς από τους αντιστοίχους Ντυπέν του Ποέ ή Ταμπορέ και Λεκόκ του Γκαμποριώ.
Ο Κόναν Ντόυλ ήτο ενθουσιώδης υπέρ των ιστορικών διηγημάτων, τα οποία όμως ένας άλλος συνεργάτης του «Στραντ», ο Γκραντ Άλλεν, εθεώρει ως «επάνοδον εις την βαρβαρότητα και υπερεθνικιστικήν αντίδρασιν». Με τα διηγήματα αυτά ο Κόναν Ντόυλ ήλπιζε να εδραιώση την λογοτεχνικήν φήμην του. Περί το τέλος του 1891 εξέφραζε το παράπονον ότι «ο Σέρλοκ Χολμς μού αφαιρεί την προσοχήν μου από καλύτερα πράγματα», και τούτο όταν τα διηγήματά του εδημοσιεύοντο ήδη από τριών μηνών. Είχεν ήδη δημοσιεύσει το μυθιστόρημά του «Μίκα Κλαρκ», με υπόθεσιν από την ανταρσίαν των ∆υτικών Επαρχιών. Ησχολείτο να τελειώση ένα άλλο μυθιστόρημά του με τίτλον «Η Λευκή Συμμορία», με υπόθεσιν από την ιστορίαν του 14ου αιώνος. Και εις τα δύο αυτά μυθιστορήματά του ο Κόναν Ντόυλ προσεπάθει να αποκαταστήση το ιστορικόν μυθιστόρημα εις την θέσιν που του ανήκε, όπως ήτο τούτο δημοφιλές προ 50ετίας, όταν συνέγραφεν ο Χάρρισον Αίηνσγουερθ. ∆εν επέτυχεν όμως να ίδη πραγματοποιουμένην την φιλοδοξίαν του αυτήν.
Όταν ο Κόναν Ντόυλ έγραφε, τον Νοέμβριον του 1891, εις την μητέρα του «Σκέπτομαι να “αποτελειώσω” μια και καλή με τον Σέρλοκ Χολμς και να τελειώσω με τας ιστορίας του», η μητέρα του του απήντησε: «Μη το κάμης αυτό! ∆εν ημπορείς να το κάμης, δεν πρέπει να το κάμης!». Η αγανάκτησίς της προέβλεπε την ανάλογον αγανάκτησιν του αναγνωστικού κοινού, όταν, ολίγον βραδύτερον, ο Κόναν Ντόυλ επραγματοποίησε την απειλήν του εκείνην.
*
Ο Κόναν Ντόυλ «απετελείωσε» τον Σέρλοκ Χολμς τον Νοέμβριον του 1893. Βραδύτερον έγραφε προς τον συγγραφέα ∆αβίδ Κρίστη Μάρραιυ· «Ο καϋμένος ο Χολμς είναι νεκρός και καταδικασμένος. ∆εν θα ημπορούσα να τον αναστήσω, έστω και αν το ήθελα – τουλάχιστον επί μερικά χρόνια ακόμη, διότι έχω τόσον απαυδήσει από αυτόν και τον έχω τόσον σιχαθή σαν το “φουά γκρα”, από το οποίον είχα φάγει άλλοτε μίαν μεγάλην ποσότητα».
Οι αναγνώσται όμως εξανέστησαν όταν, εις το τέλος του έκτου διηγήματος της σειράς, ο Σέρλοκ Χολμς ευρίσκει τον θάνατον πεσών εντός καταρράκτου τινός της Ελβετίας. Η τελευταία φράσις που επεσφράγιζε την μοίραν του θρυλικού αστυνομικού έγραφε τα εξής: «Οιαδήποτε προσπάθεια διά να ανευρεθούν τα πτώματα απέβη άκαρπος, και έτσι, βαθειά μέσα εις εκείνην την δίνην του αφρίζοντος και κοχλάζοντος νερού θα κείνται αιωνίως ο πλέον επικίνδυνος εγκληματίας και ο λαμπρότερος υπέρμαχος του Νόμου της γενεάς των». Όταν ετερμάτισε την ανάγνωσιν του τέλους αυτού των περιπετειών του Σέρλοκ Χολμς, ένας ηγανακτημένος αναγνώστης έγραψεν εις τον Κόναν Ντόυλ: «Είσαι κτήνος!».
Ο Κόναν Ντόυλ ήτο ενθουσιώδης υπέρ των ιστορικών διηγημάτων.
*
Εάν μερικοί νέοι του «Σίτυ», εις σιωπηράν διαμαρτυρίαν διά τον «θάνατον» του Σέρλοκ Χολμς, έφεραν μαύρο «κρεπ» εις τα καπέλλα των, υπήρξαν όμως και πολλοί που εθεώρησαν την απώλειαν του δημοφιλούς αστυνομικού ως πραγματικήν εθνικήν απώλειαν! Εις έκθεσίν του προς τους μετόχους της εκδοτικής εταιρίας, ο διευθυντής της Νιουνς ανέφερε την κατάργησιν του Σέρλοκ Χολμς ως «φοβερόν συμβάν».
Μολαταύτα πολλοί αναγνώσται του περιοδικού ησθάνθησαν χαρά μεγάλην όταν, εις το φύλλον του «Στραντ Μάγκαζιν» του Σεπτεμβρίου του 1903 είδαν την εξής ανακοίνωσιν: «Οι αναγνώσται μας θα ενθυμούνται ζωηρότατα την εποχήν κατά την οποίαν ο Σέρλοκ Χολμς έκαμε την πρώτην του εμφάνισιν ενώπιον του κοινού, και τας “Περιπετείας” του που έκαμαν το όνομά του γνωστόν εις ολόκληρον τον κόσμον. Η είδησις του θανάτου του εγένετο δεκτή με θλίψιν, ως εάν επρόκειτο περί της απωλείας αγαπημένου φίλου. Ευτυχώς, η είδησις, η οποία την εποχήν εκείνην εθεωρείτο αληθής, απεδείχθη εν συνεχεία εσφαλμένη. Πώς διεσώθη από τον καταρράκτην του Ράιχενμπαχ, διατί παρέμεινε κρυμμένος έκτοτε, ακόμη και από τον φίλον και συνεργάτην του ∆ρα Ουώτσον, πώς έκαμε την επανεμφάνισίν του με εν από τα πλέον αξιοσημείωτα κατορθώματά του, θα τα ίδουν οι αναγνώσται μας εις την “Νέαν Σειράν των Περιπετειών του Σέρλοκ Χολμς” που θα αρχίσωμεν να δημοσιεύωμεν από του φύλλου του προσεχούς Οκτωβρίου».
Κατά το διάστημα της «εξαφανίσεως» του δημοφιλούς αστυνομικού είχαν επινοηθή διάφοροι τρόποι διά να διατηρηθή ζωηρά η μνήμη του μεταξύ του αναγνωστικού κοινού. Λέσχαι και όμιλοι με τον σκοπόν τού «Να διατηρηθή ζωντανός ο Σέρλοκ Χολμς» ιδρύθησαν εις Άγιον Φραγκίσκον, Βοστώνην, Σικάγον και άλλας πόλεις. Ο Αμερικανός μυθιστοριογράφος Χριστόφορος Μόρλεϋ ήτο εκ των πρώτων ιδρυτών των «Ατάκτων της Μπαίηκερ Στρητ» – όνομα που εδανείσθη από τους ερασιτέχνας που εβοηθούσαν συχνά τον Σέρλοκ Χολμς εις τας ερεύνας του προς διαλεύκανσιν εγκλημάτων. Οι «Άτακτοι» αυτοί ίδρυσαν δευτερευούσας ομάδας με κύριον σκοπόν την διατήρησιν του θρύλου του Σέρλοκ Χολμς, και εξέδιδαν μάλιστα προς τον σκοπόν αυτόν και ίδιον περιοδικόν, την «Εφημερίδα της Μπαίηκερ Στρητ».
Το τελευταίον από τα 56 διηγήματα του Σέρλοκ Χολμς που εδημοσίευσε το «Στραντ Μάγκαζιν» κατά τα 36 που διήρκεσεν η δημοσίευσις των διηγημάτων αυτών, εδημοσιεύθη εις το φύλλον του Απριλίου του 1927. Έφερε τον τίτλον «Η περιπέτεια της παλαιάς οικίας του Σόσκαμπ». ∆ιά το διήγημα εκείνο επληρώθησαν 628 λίραι στερλίναι διά συγγραφικά δικαιώματα εις την Μεγ. Βρεταννίαν και τας αποικίας, ενώ διά την Αμερικήν τα δικαιώματα ανήλθον εις 5 σελλίνια κατά λέξιν.
*
«Ο Σέρλοκ Χολμς επί πολλήν ώραν έσκυβεν επάνω από ένα απλούν μικροσκόπιον. Κατόπιν εσηκώθη και έρριψε πέριξ του ένα θριαμβευτικόν βλέμμα: “Πρόκειται περί απλής κόλλας, φίλε Ουώτσον, είπε. ∆εν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται περί κόλλας”». Μετά επτά χιλιάδας λέξεις ο Κόναν Ντόυλ έγραφε: «… Έτσι ο ευτυχής ιδιοκτήτης εξήλθεν από την παράδοξον αυτήν περιπέτειαν αζημίωτος και αβλαβής, εις μίαν σταδιοδρομίαν που ετερματίσθη με ένα τιμημένον γήρας». Το «Στραντ Μάγκαζιν» εδημοσίευσε το αποχαιρετιστήριον μήνυμα του συγγραφέως:
«Ο Σέρλοκ Χολμς ήρχισε τας καταπληκτικάς περιπετείας του κατά την ακμήν της Βικτωριανής εποχής και συνέχισε καθ’ όλην την ατυχώς τόσον βραχείαν Εδουαρδιανήν εποχήν, κατώρθωσε δε να διατηρήση την θέσιν του ακόμη και κατά τας πυρετώδεις αυτάς ημέρας. Ούτω θα ημπορούσε κανείς να είπη με βεβαιότητα ότι εκείνοι που ως νέοι ήρχισαν να διαβάζουν πρώτον περί αυτού, έζησαν διά να ίδουν τα παιδιά των να εντρυφούν εις την ανάγνωσιν των ιδίων αυτών διηγημάτων εις το ίδιον αυτό περιοδικόν. Τούτο είναι ένα κλασσικόν παράδειγμα της υπομονής και της αφοσιώσεως του βρεταννικού κοινού».
Παρόμοιος φόρος τιμής θα ημπορούσε να αποδοθή και εις τον συγγραφέα του Σέρλοκ Χολμς, τον σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ. Παρά τας πολλάς δελεαστικάς προτάσεις που έλαβε, παρέμεινε πιστός εις το «Στραντ Μάγκαζιν» από της αρχής της μετ’ αυτού συνεργασίας του το 1891. Και, αφού εγκατέλειψε τον Σέρλοκ Χολμς, συνέχισε να γράφη και άλλα διηγήματα διά το περιοδικόν μας μέχρι του θανάτου του.
Του Ρέτζιναλντ Πάουντ, Η Καθημερινή, 16 Ιανουαρίου 1966
Πότε εγεννήθη ο Σέρλοκ Χολμς
Για τον Κόναν Ντόυλ θα μπορούσε κανείς να ειπή, ό,τι ο ίδιος έγραψε για τον ήρωά του, τον Σέρλοκ Χολμς; «Του ήταν ανυπόφορο το να καταστρέφη χαρτιά». Έτσι, μπορούμε να παρακολουθήσουμε ολόκληρη την ζωή και την σταδιοδρομία του συγγραφέως από την ημέρα της γεννήσεώς του, την 22α Μαΐου 1859, έως την ημέρα του θανάτου του, 7 Ιουλίου του 1930. Όταν όμως θελήσουμε ν’ αναζητήσουμε την καταγωγή του Σέρλοκ Χολμς, διαπιστώνουμε ότι βρισκόμαστε μέσα σ’ ένα μυστήριο αδιαπέραστο.
Σύμφωνα με τον βιογράφο του Κόναν Ντόυλ, τον Τζων Ντίκξον Καρρ, το διήγημα στο οποίο κάνει για πρώτη φορά την εμφάνισί του ο Σέρλοκ Χολμς είναι η «Σπουδή σε άλικο». Η συγγραφή του άρχισε τον Μάρτιο του 1886 και ετελείωσε τον επόμενο μήνα. Έχω όμως την γνώμη πως το κείμενο που παραδόθηκε στο περιοδικό «Κόρνχιλλ» (για να επιστραφή από τον αρχισυντάκτη Τζαίημς Παίυν με την παρατήρησι ότι ήταν πολύ καλό, αλλά δυστυχώς δεν μπορούσε να γίνη δεκτό) ήταν διόρθωσις κάποιου παλαιοτέρου πρωτοτύπου με άλλο τίτλο, που γράφηκε πιθανώτατα κατά τις αρχές του 1883. Μετά την απόρριψι του διηγήματος από το «Κόρνχιλλ», ο συγγραφεύς του το έστειλε στους Άρροουσμιθ, τους γνωστούς εκδότας του Μπρίστολ, οι οποίοι και αυτοί το επέστρεψαν χωρίς να το διαβάσουν. Ύστερα από ένα χρόνο επί τέλους, το βιβλίο δημοσιεύθηκε. Ο εκδοτικός οίκος Ουώρντ και Λοκ είχε προσφέρει (και ο Κόναν Ντόυλ είχε δεχθή) 25 λίρες για ν’ αγοράση όλα τα δικαιώματα του βιβλίου.
Η ευκαιρία ήταν θαυμάσια για την εκδοτικήν εταιρία, και εκείνος φυσικά που ζημιώθηκε ήταν ο νεαρός συγγραφεύς. Αλλά δεν έχομε κανένα λόγο να είμαστε δυσαρεστημένοι γι’ αυτή την απόφασι του Κόναν Ντόυλ, ο οποίος προς στιγμήν ενέδωσε επειδή βρισκόταν σε άσχημην οικονομική θέσι. ∆ιαφορετικά, ο Σέρλοκ Χολμς μπορούσε να μην είχε ποτέ γεννηθή από… Από πού όμως;
Πολλοί μίλησαν για την επιρροή που ήσκησε ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε, εν γένει, στον Κόναν Ντόυλ. Και πράγματι, η «Σπουδή σε άλικο» είναι μια αστυνομική ιστορία σε ύφος που θυμίζει πολύ Πόε – ακόμη και οι λατινικοί στίχοι με τους οποίους τελειώνει θυμίζουν πολύ ωρισμένα διηγήματα του ποιητού του «Κορακιού». Εν τούτοις κανείς δεν βρέθηκε να παρατηρήση την επιρροή του Πόε όσον αφορά την προτίμησι του Ντόυλ για τις ιστορίες εκείνες που ήσαν «αυθεντική περιγραφή» κάποιου μυστηριώδους γεγονότος. Και ό,τι έκαμε ο Πόε στο περίφημο «Baloon Hoax» του, επιχειρεί με την ίδιαν επιτυχία και ο Κόναν Ντόυλ στην «∆ήλωσι του Αββακούμ Τζέφσον», μιαν «αυθεντική περιγραφή», κατά τον συγγραφέα, του τι έγινε στην πραγματικότητα επάνω στο πλοίο «Μαίρη Σελέστ».
Έχοντας στηρίξει μιαν επιτυχημένη φανταστικήν ιστορία επάνω σε μια σειρά αυθεντικών και εξακριβωμένων γεγονότων –πούλησε το διήγημα αυτό στο «Κόρνχιλλ» για 29 γκινέες– ο Ντόυλ αναζήτησε ένα άλλο μυστήριο της «πραγματικής ζωής», προκειμένου να το ερμηνεύση με την πρόζα του. Έχω την γνώμη πως βρήκε ό,τι ζητούσε στην μυστηριώδη υπόθεσι του Ουρβανού Ναπολέοντος Στάνγκερ, ο οποίος το 1881 εξαφανίσθηκε από το σπίτι του, οδός Λέβερ 136, Κλέρκενουελλ. Επί πλέον, ένας από τους ήρωες της υποθέσεως αυτής έκαμε ολόκληρη την Αγγλία ν’ αρχίση τις κοροϊδίες και τα γέλια και προκάλεσε την προσοχή του νερού Ιρλανδού γιατρού μας. Με μια μικρήν αλλαγή του ονόματος και μια μεγάλην αλλαγή της ψυχοσυνθέσεως, το κατά τα άλλα ασήμαντο μάλλον αυτό πρόσωπο, έγινε, χάρις στην τέχνη του Κόναν Ντόυλ, ο παγκόσμια γνωστός ήρως «Σέρλοκ Χολμς». Το πραγματικό του όνομα ήταν Βέντελ Σέρερ και κατοικούσε στο Μπαίησγουώτερ, Τσέπστοου Πλαίης 28. Το επάγγελμά του ήταν ιδιωτικός ντέτεκτιβ.
Το «Μυστήριο του Αγίου Λουκά», όπως είναι γνωστή η ιστορία, άρχισε την νύκτα της 12 Νοεμβρίου 1881. Στις 11.55, ο Στάνγκερ, ένας Γερμανός αρτοποιός, στεκόταν στο πεζοδρόμιο, έξω από το σπίτι του της οδού Λέβερ, και μιλούσε στον προϊστάμενό του Φραντς Φέλιξ Στουμμ και σε δυο άλλα πρόσωπα. Ο Κρίστιαν Τσίντλερ, υφιστάμενος του Στάνγκερ, πέρασε απ’ εκεί, είδε τον Στάνγκερ ν’ ανταλλάσση χειραψίες με τους τρεις άλλους και κατόπιν είδε τους άλλους αυτούς να φεύγουν. Όσο για τον Στάνγκερ, άνοιξε την πόρτα του σπιτιού του και μπήκε μέσα. Ήταν η τελευταία φορά που ο Τσίντλερ έβλεπε τον προϊστάμενό του. Αργότερα, η κυρία Στάνγκερ αφηγήθηκε μιαν απλούστατη ιστορία. Ο σύζυγός της, είπε, ανέβηκε επάνω, της είπε ότι έφευγε και… εξαφανίσθηκε. Την άλλη μέρα, ο Στουμμ πήγε να εγκατασταθή στην οδό Λέβερ 136 και φυσικά οι γλώσσες του κόσμου άρχισαν να ψιθυρίζουν πολλά. Όταν τον ερώτησαν για την απουσία του Στάνγκερ, ο Στουμμ είπε πράγματα μπερδεμένα. Είπε ότι ο Στάνγκερ είχε πάει στην πατρίδα του επειδή ήταν άρρωστος και αργότερα έδειξε μια επιστολή με γερμανικόν γραμματόσημο και σφραγίδα η οποία υπετίθετο ότι προήρχετο από τον εξαφανισθέντα που είχε επιστρέψει στο Κρώυτσναχ, την ιδιαίτερή του πατρίδα.
Ήταν τόσο φανερό ότι το γράμμα ήταν πλαστό, ώστε ένας φίλος και πιστωτής του εξαφανισθέντος, ο μυλωνάς Γκέοργκ Γκάιζελ, κατέφυγε στις υπηρεσίες ενός ιδιωτικού ντέτεκτιβ για να τον ανακαλύψη. Ο ιδιωτικός αυτός ντέτεκτιβ ήταν φυσικά Γερμανός: Επρόκειτο για τον Βέντελ Σέρερ. Ο Σέρερ προσέφερε μιαν αμοιβή για οποιαδήποτε πληροφορία χάρις στην οποία θα ήταν δυνατόν να ανακαλυφθή ο Στάνγκερ ή το σώμα του. Κάνεις όμως δεν απήντησε και κατόπιν αυτού ο Γκάιζελ κατέφυγε στην αστυνομία. Το 1882, άρχισε τις ανακρίσεις ο επιθεωρητής Ράντκυ (28 Απριλίου). Στις 2 Σεπτεμβρίου συνέλαβε τον Στουμμ με την κατηγορία της πλαστογραφήσεως μιας επιταγής 78 λιρών υπογεγραμμένης από τον Στάνγκερ, ο οποίος έμενε άφαντος!
Αργότερα στον Στουμμ και στην κυρία Στάνγκερ απηγγέλθη κατηγορία για φόνο εκ προμελέτης. Η κατηγορία αυτή δεν έγινε δυνατό ν’ αποδειχθή. Η κ. Στάνγκερ αθωώθηκε τελείως αλλά το «Ολντ Μπαίλυ», το κακουργιοδικείο, κατεδίκασε την 11η ∆εκεμβρίου 1882 τον Στουμμ σε 10ετή ειρκτή για πλαστογραφία. Όσο για τον Στάνγκερ, τα ίχνη του χάθηκαν.
Απ’ αυτήν την υπόθεσι, άρχισε η ομολογουμένως καταπληκτική σταδιοδρομία ενός φανταστικού ιδιωτικού ντέτεκτιβ.
Τι σχέσιν όμως έχουν όλα αυτά με τον Σέρλοκ Χολμς και την «Μελέτη σε άλικο»;
*
Κατά την προανάκρισι είχαν ρωτήσει τον Βέντελ Σέρερ ποιος ήταν εκείνος που του είχε ζητήσει να δημοσιεύση την αγγελία για τον Στάνγκερ. Και άφησε κατάπληκτο τον ανακριτή με την άρνησί του ν’ απαντήση, αλλά και με την αγέρωχη δήλωσί του ότι «δεν θα επρόδιδε ποτέ τα επαγγελματικά μυστικά ενός πελάτου του». Η Βικτωριανή Αγγλία διασκέδασε και γέλασε χαιρέκακα με τον Γερμανό ντέτεκτιβ του Μπαίησγουώτερ που τολμούσε να μιλά για «επάγγελμα» και «επαγγελματικά μυστικά». Ο Σέρερ όμως δεν κάμφθηκε. Τέλος, ο Γκάιζελ τον εγλύτωσε ομολογώντας πως αυτός του είχε ζητήσει ν’ αρχίση έρευνες. Η ιστορία αυτή τράβηξε την προσοχή του Κόναν Ντόυλ, ο οποίος, αντίθετα από πολλούς συγχρόνους του, ένοιωσε μια συμπάθεια για τον Σέρερ. Και υποθέτω πως ο Σέρλοκ Χολμς εκείνος ο οποίος στο πρώτο μέρος της «Μελέτης σε άλικο» υπερασπίζεται το επάγγελμά του και την τιμή του δεν είναι άλλος από τον Βέντελ Σέρερ.
Φυσικά, η πλοκή του διηγήματος δεν ακολουθεί πιστά την ιστορία. Είμαι βέβαιος όμως πως ο Ντόυλ έγραψε την «Μελέτη σε άλικο» έχοντας υπ’ όψιν του τα πρόσωπα και τα τοπωνύμιά της. Εύκολα μπορούμε να ιδούμε λ.χ. πως ο Βέντελ Σέρερ έγινε Σέρλοκ Χολμς. Το «Βέντελλ» θα έφερε στο νου του Ντόυλ έναν προσφιλέστατο συγγραφέα του, τον Όλιβερ Ουέντελλ Χολμς. Όσο για το «Σέρερ» (Scherer) γερμανικά σημαίνει «κουρέας» (αγγλικά: shearer). Αλλά στην παληά «αργκό», ο κουρέας λέγεται: shearlocks, πρφ. «σήαρλοκς».
Τις μεθόδους που ακολουθούσε ο Χολμς ενέπνευσε στον Ντόυλ η συμπεριφορά και οι συνήθειες του δόκτορος Ιωσήφ Μπελλ, του Βασιλικού Νοσοκομείου του Εδιμβούργου. Αλλ’ ο Βέντελ Σέρερ ήταν εκείνος ο οποίος ενέπνευσε την ιδέα μιας αστυνομικής νουβέλλας «α λα Πόε». Και η ψυχοσύνθεσις του Σέρερ είναι εκείνη που αποτελεί την βάσιν της ψυχοσυνθέσεως του Σέρερ.
Ο εξαφανισθείς ονομαζόταν Στάνγκερ. Στο διήγημα λέγεται Στάνγκερσον. Ο Στουμμ είχε πη πως ο Στάνγκερ είχε φύγει για την εξοχή (πριν πη ότι έφυγε για την πατρίδα του) επειδή είχε σπάσει κάποιο αιμοφόρο αγγείο του. Και το αίμα που βρίσκεται γύρω από το πτώμα του Λώριστον Γκάρντενς (στο διήγημα) οφείλεται στην ρήξι κάποιου αιμοφόρου αγγείου. Μια προσεκτικώτερη έρευνα οδηγεί εύκολα στην ανακάλυψι των διαφόρων τοπωνυμίων, δρόμων κλπ. τα ονόματα των οποίων έχει αλλάξει στο διήγημά του ο Ντόυλ.
Απ’ αυτήν την υπόθεσι, άρχισε η ομολογουμένως καταπληκτική σταδιοδρομία ενός φανταστικού ιδιωτικού ντέτεκτιβ, που το όνομά του χαρακτηρίζει έκτοτε τους συναδέλφους του και η εξ ίσου καταπληκτική σταδιοδρομία του θεμελιωτού του είδους «αστυνομικό μυθιστόρημα».
Του Μάικλ Χάρρισον, Η Καθημερινή, 24 Μαΐου 1959
Το στυλ Σέρλοκ Χολμς επικρατεί
Παρίσιοι, Αύγουστος. Αντιθέτως προς τα προσδοκώμενα, τουλάχιστον εις τα σχέδια, αι φθινοπωριναί συλλογαί του οίκου μόδας Μπαλενθιάγκα, που επεδείχθησαν διά πρώτην φοράν εις τους αντιπροσώπους του Τύπου την περασμένην Τρίτην το βράδυ, ολίγα τα κοινά έχουν με τας συλλογάς του Ζιβενσύ, αι οποίαι είχον επιδειχθή την προηγουμένην. Αι συλλογαί Μπαλενθιάγκα περιελάμβανον ελάχιστα εφαρμοστά μοντέλα. Οι κάπες είναι εις την ημερησίαν διάταξιν, εις μερικάς μάλιστα περιπτώσεις ημπορούν να αφαιρούνται κατά βούλησιν, όταν οι γιακάδες είναι στενοί. Τεράστιες κάπες, τύπου μανδύου Σέρλοκ Χολμς, από καρρό τουήντ που φοριούνται με φόρεμα αναλόγου αποχρώσεως, με κοντές, ριχτές ζακέττες χωρίς γιακά και στενές φούστες, ελαφρά πλισσαρισμένες εμπρός ή με μίαν διπλήν πιέταν εις το πλάι, και συνοδεύονται από μποττίνια έως το γόνατο ή έως τα μισά της κνήμης, προσφέρουν κομψήν και πρακτικήν προστασίαν από τας καιρικάς μεταβολάς.
Το αυτό επιτυγχάνεται με μερικά κομψότατα φορέματα από αδιάβροχον καπαρντινέ ύφασμα, με τις ζακέττες επενδεδυμένες από μάλλινο τριχωτό ύφασμα (ζωηρό πράσινο από μέσα, γκρίζο ανοικτό απ’ έξω, λόγου χάριν). Χρήσιμες επίσης για τον ίδιο σκοπό είναι οι μάλλινες καρρό κάλτσες, καθώς και ένα ντε-πιες ζέρσεϋ (κόκκινη ζακέττα και πράσινη φούστα).
Η άλλη εμφάνισις των συλλογών απεκάλυπτε μιαν μετρημένην χαλαρότητα, ώμους πλατείς και στρογγυλούς, αλλ’ όχι τεραστίους, μέση ποτέ παρασφιγμένη, μάλλον χαλαρή. Αυτό ήτο το φανερόν εις όλα τα μοντέλα, από τα τουήντ έως τα ωραιότατα στην απλότητά των ζέρσεϋ και μάλλινα για το πρωί και στα κοκταίηλ από μαλακό κρεπ, διάφορα εμπριμέ υφάσματα και τα διαφανή, ριχτά επανωφόρια με το μακρύ μανίκι, εφαρμοστό στον καρπό.
Ήτο μία μάλλον άμορφη, τετράγωνη εμφάνισις, αλλά χωρίς πολλές προεξοχές και προσθήκες. Οι φούστες μόλις εσκέπαζαν τα γόνατα. Τα μανίκια εποίκιλλαν εις το μήκος και ολίγα μόνον είχαν στενά μανικέτια. Τα περισσότερα ήσαν τρουά-καρ. Τα σταυρωτά επανωφόρια και οι ζακέττες κυριαρχούσαν.
Υπήρχαν επίσης πολλά μαύρα μοντέλα δι’ επισήμους περιστάσεις και βραδινές εμφανίσεις, φορέματα με πλατειά μανίκια όπως της νυκτερίδας, μοντέλα ντε-πιες, συνοδευόμενα από ελαφρό στυλ πρενσέςς. Πολλά φορέματα κοκταίηλ είχαν μανίκια ή ήσαν ελαφρά ανασηκωμένα εις τους ώμους, ενώ άλλα παρουσίαζαν βαθύ ντεκολτέ πίσω και ήσαν απολύτως κλειστά εμπρός.
Πολλά μακρυά, βραδινά μοντέλα ήσαν στολισμένα με πολύχρωμες χάνδρες.
Πολλά από τα μακρυά, βραδινά μοντέλα ήσαν στολισμένα με πολύχρωμες χάνδρες, καθώς και μερικά άλλα σε μάκρος έως την κνήμην και μακρύτερα προς τα πίσω. Οι κάπες και εδώ απαραίτητες.
Μεταξύ των άλλων λεπτομερειών περιελαμβάνοντο φούστες κολλητές εμπρός και πλατειές, όπως τσέπες πίσω, μαλακά τριχωτά τουήντ δίχρωμα ή τρίχρωμα, με τα χρώματα κατακόρυφα τοποθετημένα, ραβδωτά ή καρρό μεγάλα ή μικρά. Πολύ συνηθισμένες οι πλατειές τσέπες, σχέδια κουμπωτά από πάνω ως κάτω για όλες τις ώρες. Ένα μακρύ ως κάτω σταυρωτό επανωφόρι μοχαίρ χωρίς φόδρα σε ανοικτές μπεζ αποχρώσεις, που φοριέται επάνω από ένα μακρύ, στενό, μεσάτο φόρεμα. Μερικά κουμπιά εξαιρετικά ωραία.
Καπέλλα, μικρά και στρογγυλά ή με μπορ γυρισμένο προς τα πίσω την ημέρα, τεράστια μανιτάρια από γούνα ή βελούδο, για το βράδυ. Παπούτσια και μποττίνια με κορδόνια. Το καφέ και το μπεζ επικρατούν, ελάχιστα το γκρι, ωραιότατα ζωηρά κόκκινα, σκούρα πορφυρά, σε χρώμα σμαράγδου, ζωηρό κίτρινο και σε χρώμα φτερών φασιανού. Υπήρχαν επίσης και παντελόνια από μαύρο μεταξωτό, χωμένα μέσα σε μαύρα δερμάτινα μποττίνια και συνοδευόμενα από ρόμπες με μακρυές ζώνες από χτυπητό βελούδο για τα κρύα εξοχικά σπίτια.
Όπως συνήθως, υπήρχε και ένα εξαιρετικά εκκεντρικό και ωραίο δείγμα ανοησίας, την φοράν αυτήν αποτελούμενον από ένα πλατύ επανωφόρι σινσιλλά, μακρύ ως κάτω, εξαιρετικά δουλεμένο, επάνω από μια μακρυά άσπρη σατινένια φούστα σε σχήμα καμπάνας και ένα μπλουζάκι χωρίς μανίκια, σε χρώμα καφέ, από ντουμπλαρισμένο σιφφόν ντραπέ σε γραβάτα στην αριστερή πλευρά της μέσης. Όλοι το κατεχειροκρότησαν ανεπιφύλακτα.
Η Καθημερινή, 1 Σεπτεμβρίου 1963
Ο Σέρλοκ Χολμς κουράζει ακόμα τη… γραμματέα του
Λονδίνο. Η Νίκι Κάπαρν είναι η γραμματέας του Σέρλοκ Χολμς. Ναι, σωστά διαβάσατε, του Σέρλοκ Χολμς – δεν πρόκειται περί τυπογραφικού λάθους.
Βεβαίως, ο Σέρλοκ Χολμς έχει αποτραβηχτεί εδώ και μερικές δεκαετίες στην ηρεμία της αγγλικής επαρχίας του Σάσσεξ, ή τουλάχιστον έτσι θέλει ο θρύλος, και περνάει τις μέρες του με ευγενείς ασχολίες, όπως, λ.χ., τη διατήρηση ενός θαυμάσιου μελισσοκομείου.
Παρ’ όλα αυτά, βουνά από επιστολές με παραλήπτη τον «μυθιστορηματικό» αυτόν ντετέκτιβ στοιβάζονται κάθε εβδομάδα στο νούμερο 221Β της Μπέικερ Στρητ του Λονδίνου. Αυτή την διεύθυνση είχε επινοήσει για κατοικία του Χολμς ο δημιουργός του, ο Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ, στις 60 περίπου «υποθέσεις» που είχε γράψει με πρωταγωνιστή το πρότυπο του φλεγματικού Βρεταννού.
Εδώ, όμως, και 45 περίπου χρόνια, στη διεύθυνση αυτή στεγάζεται η εταιρία «Abbey National Building», η οποία αρχικά επέστρεφε την αλληλογραφία στους απογόνους του Κόναν Ντόυλ. Ήταν όμως τέτοιος ο όγκος των επιστολών, ώστε η διεύθυνση της εταιρίας ανέθεσε πρόσφατα σε μια υπάλληλό της να γίνει «παρτ-τάιμ» γραμματέας του Σέρλοκ Χολμς με το πολύ απλό καθήκον να απαντάει στα γράμματα.
Η Νίκι Κάπαρν υπηρετεί με υψηλό αίσθημα ευθύνης αυτό το καθήκον απαντώντας σε επιστολές που προέρχονται από παιδιά, δικηγόρους, καθηγητές, επιστήμονες, αστυνομικούς και άλλους από ολόκληρο τον κόσμο, που ζητούν τη διακριτική επέμβαση του ντετέκτιβ και τις μοναδικές του ικανότητες να λύνει και το πιο περίπλοκο πρόβλημα.
∆εν έχει καμία σημασία που αυτό το αποκύημα της φαντασίας του Ντόυλ έδρασε αριστοτεχνικά από το 1880 ως το 1914. Ούτε ότι η τελευταία του «υπόθεση» είδε το φως της δημοσιότητας το 1927, τρία χρόνια πριν από το θάνατο του συγγραφέα της.
«Έχω πάρει επιστολές από όλες ανεξαιρέτως τις χώρες του κόσμου», λέει η Κάπαρν, που είναι μόλις 28 ετών, αλλά δείχνει να έχει τον επαγγελματισμό να φέρνει εις ευτυχές πέρας τις υποθέσεις του Χολμς. «Ο κύριος Χολμς», συνεχίζει με την απαιτούμενη σοβαρότητα η «γραμματέας» του, «έχει κληθεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του στη διαλεύκανση του “Ουώτεργκεϊτ” και του “Ιράνγκεϊτ”, να επιλύσει το μυστήριο της δολοφονίας του Πάλμε και να “ξεθάψει” χαμένες εργασίες μαθητών, ώστε να έχουν πειστήριο απέναντι στους καθηγητές τους!»
«Είναι πολλοί και αυτοί που δεν έχουν να ζητήσουν τίποτα. Απλώς θέλουν να πληροφορηθούν τι κάνει ο Χολμς τώρα ή πού βρίσκεται και εκφράζουν την ελπίδα τους ότι είναι καλά». Αν ζούσε σήμερα ο Χολμς, θα ήταν γύρω στα 136, αυτό όμως δεν φαίνεται να απασχολεί τους επιστολογράφους, πολλοί από τους οποίους γνωρίζουν ότι πρόκειται περί «φανταστικού» προσώπου, αλλά η σκέψη μάλλον τους ενοχλεί. Το μεγαλύτερο μέρος της αλληλογραφίας προέρχεται από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, όπου υπάρχουν πολυμελή σωματεία φίλων του Σέρλοκ Χολμς.
Οι περισσότερες απαντήσεις συντάσσονται σε ειδικά επιστολόχαρτα με τη χαρακτηριστική μορφή του ντετέκτιβ, την πίπα του και το κασκέτο του. Τι γράφει όμως η Νίκι Κάπαρν; Κατ’ αρχάς ευχαριστεί για το ενδιαφέρον, εν συνεχεία όμως εξηγείται: Όπως λέει και ο ίδιος, ο κ. Χολμς έχει παραιτηθεί υπέρ «εκείνης της ήρεμης ζωής κοντά στη Φύση, που τόσο πολύ είχα επιθυμήσει τόσα χρόνια στην ομίχλη του Λονδίνου».
Παρακάτω εκφράζει την ικανοποίηση του βετεράνου ντετέκτιβ για τη μεγάλη αγάπη του κόσμου, και κάπου εκεί η επιστολή κλείνει διπλωματικά. Η Νίκι Κάπαρν θυμάται το γράμμα ενός απεγνωσμένου συζύγου, ο οποίος έγραφε ότι η μόνη διαφωνία με τη γυναίκα του ήταν η αληθινή ή όχι ύπαρξη του Χολμς. Ζητούσε άμεση εξήγηση, ακόμη κι αν αυτή τον οδηγούσε στο διαζύγιο! «Ουδέποτε μας έχει ξεφύγει ότι ο Χολμς δεν είναι αληθινός», λέει με θέρμη η Κάπαρν, η οποία όμως πρόκειται να παραιτηθεί από τη θέση της λόγω φόρτου εργασίας. Γνωρίζει ότι έχει να χάσει πολλά.
«Όταν είμαι σε ένα δείπνο και με ρωτούν με τι ασχολούμαι, τότε μου δίνεται η ευκαιρία να πυροδοτήσω θυελλώδεις συζητήσεις, κάτι που απολαμβάνω ιδιαίτερα». Η δραστηριότητά της έχει επισκιάσει την κυρίως εργασία της. «Κάποτε σκεφτόμουν ν’ αλλάξω εταιρεία κι όταν έκανα αίτηση για μια καινούργια θέση, μου είπαν απορημένα: “Μα εδώ δεν χρειαζόμαστε γραμματέα για τον Σέρλοκ Χολμς!”».
Η Καθημερινή, 16 Νοεμβρίου 1989
