«Η Θράκη επανέρχεται εις την Μητέρα Ελλάδα», έγραψε η «Καθημερινή» στις 15 Μαΐου 1920, ανακοινώνοντας την έναρξη της προέλασης του ελληνικού στρατού την προηγούμενη ημέρα για την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης. Μέχρι το 1913, οι όροι «ανατολική» και «δυτική» Θράκη ήταν καθαρά γεωγραφικοί. Το φυσικό τους σύνορο ήταν ο ποταμός Έβρος και ο παραπόταμός του Τόνζος. Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913), η περιοχή της Δυτικής Θράκης πέρασε στη Βουλγαρία, ενώ η Ανατολική Θράκη παρέμεινε υπό οθωμανική διοίκηση. Μετά το πέρας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) και τις εδαφικές ανακατατάξεις που έλαβαν χώρα στη Βαλκανική Χερσόνησο, η Θράκη αποτέλεσε το μήλον της έριδος για τρία κράτη: την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά τη διάρκεια της Συνδιάσκεψης Ειρήνης στο Παρίσι, ο Βενιζέλος περιέλαβε τη Θράκη στις διεκδικήσεις της Ελλάδας επικαλούμενος την ισχυρή παρουσία του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή.
Το Ανώτατο Συμβούλιο των Συμμάχων στο Παρίσι επέβαλε την εκκένωση της Δυτικής Θράκης από τους Βούλγαρους στις 17 Σεπτεμβρίου 1919. Αυτή η απόφαση επικυρώθηκε με τη Συνθήκη του Νεϊγύ (14/27 Νοεμβρίου 1919), βάσει των διατάξεων της οποίας η Βουλγαρία παραιτήθηκε από τις βλέψεις της στη Θράκη. Στις 20 Οκτωβρίου 1919, οι νικήτριες δυνάμεις του Μεγάλου Πολέμου αποφάσισαν να εγκαθιδρύσουν μια προσωρινή Διασυμμαχική Διοίκηση στη Δυτική Θράκη μέχρι την τελική ρύθμιση του ζητήματος της κυριαρχίας της.
Την εποπτεία της διοίκησης της διασυμμαχικής Δυτικής Θράκης ανέλαβε ο Γάλλος αρχιστράτηγος της Στρατιάς της Ανατολής Louis Franchet d’ Espèrey, υπό τις εντολές του οποίου πραγματοποιήθηκε η διάσπαση του Μακεδονικού Μετώπου το φθινόπωρο του 1918, ενώ την πολιτική και στρατιωτική διοίκηση ανέλαβε ο Γάλλος στρατηγός Charles Antoine Charpy. Τη διπλωματική εκπροσώπηση της Ελλάδας στη Θράκη ανέλαβε ο στενός συνεργάτης του Βενιζέλου, Χαρίσιος Βαμβακάς. Το διασυμμαχικό καθεστώς στη Δυτική Θράκη διήρκησε μέχρι τον Μάιο του 1920.
Βάσει των αποφάσεων της συνδιάσκεψης του Σαν Ρέμο (Απρίλιος 1920), η Ελλάδα έλαβε το δικαίωμα της κατάληψης του συνόλου της Θράκης. Η ελληνική κυριαρχία στη Δυτική Θράκη αναγνωρίστηκε με ειδική σύμβαση, η οποία συμπεριλήφθηκε ως παράρτημα στη Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920). Από νομική άποψη, η τύχη της Δυτικής Θράκης ήταν διαφορετική εκείνη της Συνθήκης των Σεβρών.
Στις 14 Μαΐου 1920 ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις για την απελευθέρωση της Θράκης. Η «Καθημερινή» παρακολουθούσε στενά την εξέλιξη των επιχειρήσεων στη Θράκη. Στις 15 Μαΐου μετέδωσε την είδηση ότι «το Επιτελείον του σώματος της Αμύνης ανακοινοί ότι την πρωίαν σήμερον ήρξατο η προέλασις του Ελληνικού στρατού του τριγώνου της Ξάνθης προς κατάληψιν της Γκιουμουλτζίνας ήτις ήδη έχει καταληφθή. Ταυτοχρόνως συνετελέσθη η κατάληψις μέχρι Φερετζίκ. Η πόλις του Δεδεαγάτς κατελήφθη την έκτην πρωινήν της σήμερον δι’ αποβάσεως, ουδενός επεισοδίου σημειωθέντος, μέσω δε γενικού ενθουσιασμού των κατοίκων Ελλήνων και Τούρκων. Οι Γάλλοι παρέσχον πάσας τας ευκολίας δια την απόβασιν και κατάληψιν της πόλεως. Το Ελληνικόν και Τουρκικόν στοιχείον μετά χαράς υποδέχεται τον Ελληνικόν στρατόν παντοιοτρόπως την ανακούφισίν του».
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 17 Μαΐου, η «Καθημερινή» παρέθεσε την ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου του Υπουργείου Εξωτερικών, στο οποίο αναφερόταν ότι «Η κατάληψις της Γκιουμουλτζίνας [Κομοτηνής] συνετελέσθη υπό του στρατού μας σήμερον την πρωίαν. Η Μεραρχία Σερρών υπό τον Στρατηγόν Ζυμβρακάκην είχε συγκεντρωθή και παραταχθή προ της πόλεως. Την 10 ην π.μ. ο στρατηγός Σαρπύ εξελθών εις απόστασιν τινά της πόλεως μετά του επιτελείου του και του κυβερνητικού αντιπροσώπου κ. Βαμβακά, εχαιρέτισε τον στρατηγόν Ζυμβρακάκην μεθ’ ό ο στρατηγός εισήλθεν εις την πόλιν πλουσιώτατα σημαιοστολισμένην. Εις την πλατείαν της πόλεως εγένετο επίσημος υποδοχή του στρατηγού και των αξιωματικών του παρισταμένων των αντιπροσώπων των διαφόρων κοινοτήτων και πλήθους χιλιάδων λαού, Ελλήνων, Τούρκων, Αρμενίων και Ισραηλιτών».
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης
