Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (UNCED) πραγματοποιήθηκε στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας, από τις 3 έως τις 14 Ιουνίου 1992. Η παγκόσμια αυτή διάσκεψη, η οποία πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της 2οής επετείου του πρώτου Συνεδρίου για το Ανθρώπινο Περιβάλλον, που είχε διεξαχθεί στη Στοκχόλμη το 1972, συγκέντρωσε πολιτικούς ηγέτες, διπλωμάτες, επιστήμονες, αλλά και εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης από 179 χώρες σε μια τεράστια προσπάθεια εστίασης στον αντίκτυπο των ανθρώπινων κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον.
Στο Ρίο ντε Τζανέιρο πραγματοποιήθηκε επίσης ένα «Παγκόσμιο Φόρουμ» των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), όπου συγκεντρώθηκε ένας άνευ προηγουμένου αριθμός εκπροσώπων, οι οποίοι παρουσίασαν το δικό τους όραμα για το μέλλον του κόσμου σε σχέση με το περιβάλλον και την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.
Σύμφωνα με την «Καθημερινή» της 4ης Ιουνίου, η Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη «άρχισε κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας» και αναμενόταν να συμμετάσχουν «120 πρωθυπουργοί, πρόεδροι κρατών και εστεμμένοι, καθώς και 15.000 εκπρόσωποι φορέων και οικολογικών οργανώσεων».
Στη Διάσκεψη τονίστηκε πώς διαφορετικοί κοινωνικοί, οικονομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες αλληλεξαρτώνται και εξελίσσονται μαζί, και πώς η επιτυχία σε έναν τομέα απαιτεί δράση σε άλλους τομείς για να διατηρηθεί με την πάροδο του χρόνου. Όπως υπογραμμίζεται στο σχετικό άρθρο, οι διαπιστώσεις υπήρξαν εξαρχής «ζοφερές», καθώς ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Μπούτρος Γκάλι, κάλεσε «την ολομέλεια στο κέντρο συνεδρίων Ριοσέντρο σε δύο λεπτών σιγή, σε όλον τον κόσμο, εκ μέρους του πλανήτη Γη», αλλά και «επέρριψε την ευθύνη εξίσου στον πλούσιο Βορρά και στον φτωχό Νότο, για τα περιβαλλοντικά δεινά του πλανήτη μας». Το άρθρο επισημαίνει ακόμα ότι «δραματική προειδοποίηση απηύθυνε ο γενικός γραμματέας της διάσκεψης, Μόρις Στρονγκ, τονίζοντας ότι εάν οι άνθρωποι δεν σταματήσουν να καταστρέφουν το περιβάλλον, το περιβάλλον θα αφανίσει τον πολιτισμό τους».
Το ζητούμενο της διάσκεψης, επομένως, ήταν «η λεπτή ισορροπία ανάπτυξης, η “βιώσιμη ανάπτυξη”, η οποία δεν θα υποθηκεύει το μέλλον και θα εξασφαλίζει φυσικούς πόρους και υγιές περιβάλλον στις επερχόμενες γενιές». Πρωταρχικός στόχος υπήρξε η δημιουργία μιας ευρείας ατζέντας και ενός νέου σχεδίου για διεθνή δράση σε περιβαλλοντικά και αναπτυξιακά ζητήματα που θα βοηθούσαν στην καθοδήγηση της διεθνούς συνεργασίας και της αναπτυξιακής πολιτικής στον 21ο αιώνα. Ένας ακόμη στόχος της διάσκεψης ήταν να δημιουργήσει ένα διεθνώς αναγνωρισμένο Καταστατικό Χάρτη της Γης.
Ωστόσο, οι κυβερνήσεις αδυνατούν να καταλήξουν σε συμφωνία. Η «Καθημερινή», η οποία παρακολούθησε τις εξελίξεις της διάσκεψης, τονίζει σε σχέση με αυτό, τη στάση του Αμερικανού προέδρου Τζορτζ Μπους, ο οποίος παρέμενε «ανυποχώρητος […] παρά τις πιέσεις που δέχεται από στενούς συνεργάτες του». Η στάση του αυτή μάλιστα «έχει ήδη οδηγήσει», κατά το άρθρο της 6ηςς Ιουνίου, «σε αδιέξοδο τη Διάσκεψη του Ρίο ντε Τζανέιρο και ενδεχομένως να προκαλέσει την παραίτηση του κ. Γουίλιαμ Ράιλι, αρχηγού της αντιπροσωπείας των ΗΠΑ στη διάσκεψη και ενός από τους μεγαλύτερους περιβαλλοντολόγους του κόσμου». Αντίθετα, «μια αυτόνομη κίνηση εκδηλώθηκε […] από οικολογικά ευαισθητοποιημένες χώρες, οι οποίες δηλώνουν την απόφασή τους να υιοθετήσουν μονομερώς συγκεκριμένους στόχους στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, που συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Στην κίνηση πρωτοστατούν η Ελβετία και η Αυστρία, ενώ αναμένεται να προσχωρήσουν Γερμανία, Νορβηγία, Δανία και Ολλανδία».
Παρά τα προβλήματα που προέκυψαν, η Διάσκεψη πέτυχε αρκετά: τη Διακήρυξη του Ρίο και τις 27 οικουμενικές αρχές της, τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), τη Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα και τη Διακήρυξη για τις αρχές διαχείρισης των δασών. Παράλληλα, οδήγησε, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία της Επιτροπής για την Αειφόρο Ανάπτυξη και τη διοργάνωση της πρώτης παγκόσμιας διάσκεψης για την αειφόρο ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων μικρών νησιωτικών κρατών, το 1994.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης
