Τη δεκαετία του 1970, ο Πολωνός ηγέτης Έντβαρντ Γκιέρεκ πραγματοποίησε ένα άνοιγμα προς τις δυτικές οικονομίες, βελτιώνοντας αισθητά το βιοτικό επίπεδο των Πολωνών. Ωστόσο, η στήριξη της οικονομικής του πολιτικής σε εξωτερικά δάνεια ανέβασε στα ύψη το χρέος της χώρας, με αποτέλεσμα την εκδήλωση μιας μεγάλης οικονομικής κρίσης στη χώρα. Σημειώθηκαν μεγάλες ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης. Παράλληλα, το κομμουνιστικό καθεστώς υπό τον Γκιέρεκ έλαβε σκληρά μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης προκαλώντας τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Ταραχές άρχισαν να ξεσπούν στη χώρα.
Τον Αύγουστο του 1980, ο ηλεκτρολόγος Λεχ Βαλέσα ίδρυσε μαζί με συναδέλφους του απεργούς στα ναυπηγεία Λένιν στο Γκντανσκ την πρώτη ανεξάρτητη από το κομμουνιστικό καθεστώς συνδικαλιστική οργάνωση, την «Αλληλεγγύη» (Solidarność). Φοβούμενο αφενός τη διόγκωση της λαϊκής δυσαρέσκειας και αφετέρου τον αντίκτυπο στην εικόνα του, το καθεστώς δεν απαγόρευσε τη δράση της «Αλληλεγγύης». Μέσα σε έναν χρόνο, η οργάνωση υπό τον Λεχ Βαλέσα συγκέντρωσε δέκα εκατομμύρια μέλη στην Πολωνία, διαθέτοντας μάλιστα και δικές της εκδόσεις για την εκτύπωση του δικού της υλικού.
Η κομμουνιστική κυβέρνηση δεν κατάφερε να ελέγξει το εργατικό κίνημα, ευρισκόμενη σε σύγχυση για τον τρόπο διαχείρισής του. Σε αμηχανία βρέθηκε και η Μόσχα, η οποία τελικά άσκησε πιέσεις για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Έχοντας υπόψη την εισβολή των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Τσεχοσλοβακία το 1968, οπότε και τερματίστηκε η «Άνοιξη της Πράγας», οι Πολωνοί φοβούνταν μια σοβιετική εισβολή.
Στις 8 Ιουνίου 1981 η Μόσχα έστειλε αυστηρή προειδοποίηση στην πολωνική ηγεσία για την αντιμετώπιση της «Αλληλεγγύης». Όπως μετέδωσε η «Καθημερινή» στις 9 Ιουνίου, «σε έκτακτη συνεδρίαση συνέρχεται σήμερα η Κεντρική Επιτροπή του Πολωνικού Κ.Κ., μέσα σε ατμόσφαιρα εντάσεως που προκάλεσε αφενός η μομφή της Σοβιετικής Ενώσεως εναντίον της πολωνικής ηγεσίας, για “ανικανότητα να ελέγξει τα αντεπαναστατικά” στοιχεία, κι αφετέρου η απειλή νέας απεργίας, που έχει κηρύξει η “Αλληλεγγύη” για την Πέμπτη. Επίσημες πηγές της Βαρσοβίας, επιβεβαίωσαν χθες τις προχθεσινές φήμες, σύμφωνα με τις οποίες η Κεντρική Επιτροπή του Σοβιετικού Κ.Κ. έστειλε επιστολή στην Κ.Ε. του Πολωνικού Κ.Κ., με την οποία την πιέζει να ασκήσει αυστηρότερο έλεγχο στα “αντεπαναστατικά στοιχεία”. Η επιστολή υπογράφεται από τον πρόεδρο της ΕΣΣΔ Λεονίντ Μπρέζνιεφ».
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Καθημερινής», η προειδοποίηση της Μόσχας προς τη Βαρσοβία «δεν υπαινίσσεται τίποτε σχετικά με τυχόν στρατιωτικές ενέργειες και δεν αναφέρει ρητά την ανάγκη αλλαγής προσώπων στην ηγεσία του Κ.Κ. Πολωνίας». Από την άλλη βέβαια, η εφημερίδα σημείωσε ότι «παρόμοια με αυτή που εστάλη στους ηγέτες της Πολωνίας, είχε αποσταλεί στους ηγέτες της Τσεχοσλοβακίας, τέσσερις μέρες πριν από τη σοβιετική επέμβαση, τον Αύγουστο του 1968, με την οποία τερματίσθηκε η φιλελεύθερη “Άνοιξη της Πράγας”».
Έχοντας την υποστήριξη των Σοβιετικών, τον Οκτώβριο του 1981 ανήλθε στην εξουσία ο υπουργός Άμυνας, Βόιτσεχ Γιαρουζέλσκι. Στις 13 Δεκεμβρίου επέβαλε στρατιωτικό νόμο στη χώρα και διέλυσε την «Αλληλεγγύη». Παρά τους τριγμούς στο κομμουνιστικό στρατόπεδο, το «Δόγμα Μπρέζνιεφ» για την περιορισμένη κυριαρχία των σοσιαλιστικών χωρών και για την μη αναστρεψιμότητα του σοσιαλισμού υφίστατο ακόμη.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
