Τον Οκτώβριο του 1962, εν μέσω της κρίσης των πυραύλων της Κούβας, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσόφ έστειλε ένα κρυπτογραφημένο μήνυμα τριών χιλιάδων λέξεων στον Αμερικανό πρόεδρο Τζoν Φ. Κένεντι (το οποίο έγραψε αυτοπροσώπως), προκειμένου να ξεκινήσει τη διαδικασία διαπραγματεύσεων για την αποκλιμάκωση της κρίσης. Πέρασε αρκετή ώρα μέχρι να μεταδοθεί ολόκληρο το μακροσκελές κείμενο, ενώ οι Αμερικανοί χρειάστηκαν σχεδόν 12 ώρες για να αποκρυπτογραφήσουν, να μεταφράσουν και να δακτυλογραφήσουν την επιστολή του Χρουστσόφ. Στο μεταξύ, είχε σταλεί ένα άλλο, πιο έντονο μήνυμα του Ρώσου ηγέτη, ζητώντας την απόσυρση των αμερικανικών πυραύλων από την Τουρκία.
Στην πραγματικότητα, εκείνες τις ημέρες οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ έφθασαν στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου, κατάσταση που επιδεινώθηκε από τις μεταξύ τους αργές επικοινωνίες. Τελικώς, οι χειρισμοί των Κένεντι και Χρουστσόφ απέτρεψαν τη σύγκρουση, καθώς το Κρεμλίνο συμφώνησε να αποσύρει τους ρωσικούς πυραύλους από την Κούβα με την προϋπόθεση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έδιναν επίσημη διαβεβαίωση ότι δεν θα εισέβαλλαν στη χώρα της Λατινικής Αμερικής. Με τη σειρά της, η Αμερική συμφώνησε να αποσύρει τους πυραύλους της από την Τουρκία.
Κατά τη διάρκεια των σχεδόν δύο δραματικών εβδομάδων, αλλά και ήδη από τη δεκαετία του ’50, σύμβουλοι του Λευκού Οίκου καθώς και διάφοροι πανεπιστημιακοί, όπως ο τότε καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Τόμας Σέλινγκ, διέκριναν την ανάγκη ύπαρξης μιας γραμμής απευθείας επικοινωνίας μεταξύ Ουάσιγκτον-Κρεμλίνου, η οποία θα λειτουργούσε 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, προκειμένου να μπορεί να αποσοβηθεί ένας ολέθριος πυρηνικός πόλεμος.
Μετά από διαπραγματεύσεις, το Κρεμλίνο συμφώνησε στη δημιουργία μιας τέτοιας γραμμής στις 19 Ιουνίου 1963. Την επομένη, η «Καθημερινή» έγραφε: Η Ρωσία έδωσε σήμερον την επίσημον συγκατάθεσίν της διά την συμφωνίαν εγκαταστάσεως ζωτικής γραμμής επικοινωνίας διά τηλετύπου μεταξύ Ουασιγκτώνος και Κρεμλίνου. Εις συνάντησιν των αντιπροσώπων Ην. Πολιτειών και Ρωσίας, η οποία διήρκεσεν επί δίωρον, ο δεύτερος ανεκοίνωσε την απόφασιν της Μόσχας. Ο Αμερικανός αντιπρόσωπος ανέφερεν εις τους δημοσιογράφους ότι ελπίζει η συμφωνία να υπογραφή συντόμως, ίσως εις Γενεύην. Δεν εγνώσθη ποίοι θα υπογράψουν την συμφωνίαν, διότι εις το παρελθόν η Ρωσία ηρνήθη να υπογράψη αύτη υπό των συμπροέδρων της διασκέψεως αφοπλισμού, διότι δεν θέλει να συνδεθή το ζήτημα του αφοπλισμού με το ζήτημα της γραμμής Ουασιγκτώνος-Μόσχας».
Εν τέλει, η συμφωνία υπογράφηκε στις 20 Ιουνίου. «Μεταδίδεται εκ Γενεύης ότι υπεγράφη σήμερον εις το Μέγαρον των Εθνών συμφωνία εγκαταστάσεως αμέσου τηλετυπικής συνδέσεως μεταξύ Μόσχας και Ουασιγκτώνος. Η συμφωνία υπεγράφη υπό των αντιπροσώπων της διασκέψεως αφοπλισμού κ.κ. Τσαράπκιν (Σ. Ένωσις) και Στελ (Ηνωμ. Πολιτείαι)», ανακοίνωνε η «Κ». Την ίδια ώρα ο πρόεδρος Κένεντι δήλωνε από το Τσάρλεστον της Δυτικής Βιρτζίνια: «Η συμφωνία περί απ’ αυθείας τηλετυπικής συνδέσεως μεταξύ Ουασιγκτώνος και Μόσχας είναι πρώτον βήμα, το οποίον, ως ελπίζομεν, θα έχη ως συνέχειαν και άλλα σημαντικώτερα μέτρα. Από της πλευράς μας θα πράξομεν το κατά δύναμιν διά να συμβή αυτό. Εις μιαν εποχήν, κατά την οποίαν τα γεγονότα εξελίσσονται ταχέως, έχει καταστή αναγκαίον ένα ταχύ και ασφαλές μέσον επικοινωνίας. Αι Κυβερνήσεις των Ην. Πολιτειών και της Σ. Ενώσεως, υπογράψασαι σήμερον την συμφωνίαν αυτήν, έλαβον το πρώτον μέτρον διά την μείωσιν του κινδύνου εκρήξεως πολέμου εκ τυχαίου περιστατικού ή λανθασμένου υπολογισμού».
Επίσης, η συμφωνία προέβλεπε την εγκατάσταση δύο γραμμών, «ήτοι 1) διπλού τηλεγραφικού κυκλώματος Ουασιγκτώνος-Λονδίνου-Κοπεγχάγης-Στοκχόλμης-Ελσίνκι-Μόσχας και 2) διπλού ραδιοτηλεγραφικού κυκλώματος Ουασιγκτώνος-Ταγγέρης-Μόσχας, το οποίον θα χρησιμοποιήται διά την μετάδοσιν υπηρεσιακών σημάτων και τον συντονισμόν των διαβιβάσεων». Οι New York Times περιέγραφαν τη διαδικασία αποστολής ενός σήματος: ο πρόεδρος Κένεντι θα μετέδιδε το μήνυμα διά τηλεφώνου στο Πεντάγωνο, όπου οι χειριστές του τηλέτυπου θα το δακτυλογραφούσαν, θα το κρυπτογραφούσαν και θα το μετέδιδαν.
«Τα σήματα θα μεταδίδωνται, αντιστοίχως, εις την ρωσικήν και εις την αγγλικήν, αλλά θα είναι κρυπτογραφημένα. Η Σοβ. Ένωσις θα προμηθεύση εις τας Ην. Πολιτείας τέσσαρας οδηγούς κρυπτογραφήσεως και αποκρυπτογραφήσεως, το αναγκαίον υλικόν και τα συναφή όργανα, αι δε Ηνωμ. Πολιτείαι θα προμηθεύσουν το αντίστοιχον υλικόν εις την Σοβ. Ένωσιν», εξηγούσε η «Καθημερινή».
«Ειδική συσκευή θα εξασφαλίζη την μη παρεμβολήν τρίτων εις την σύνδεσιν των δύο πρωτευουσών, η οποία ωνομάσθη “γραμμή επειγούσης συνδέσεως”. Όλα τα λαμβανόμενα τηλετυπικά σήματα θα χαρακτηρίζωνται ως κυβερνητικά και θα υποβάλλωνται αμέσως εις τον πρόεδρον Κένεντι. Τα σήματα θα μεταδίδωνται εκ Μόσχας με “κυριλλικούς” χαρακτήρας, εξ Ουασιγκτώνος δε με “λατινικούς” χαρακτήρας», συνέχιζε.
Η συμφωνία αυτή χαρακτηρίστηκε κοσμοϊστορική, καθώς εγκαινίαζε αφενός μια επαναστατική τεχνολογία που ήταν πιο ασφαλής από τα υπερατλαντικά τηλεφωνήματα (καθώς έπρεπε να «περάσουν» από διάφορες χώρες μέχρι να φτάσουν στο Κρεμλίνο και μπορούσαν να υποκλαπούν πιο εύκολα), ενώ αφετέρου μείωνε δραματικά τους χρόνους συνεννοήσεων μεταξύ των δύο κρατών, από ολόκληρες ώρες σε μερικά λεπτά. Από την άλλη, ήταν ένα δείγμα του κλίματος λογικής και ψυχραιμίας που επιδίωκαν πλέον να διατηρούν οι ηγετικές δυνάμεις των δύο στρατοπέδων του Ψυχρού Πολέμου για την αποφυγή πυρηνικού πολέμου από παρανόηση ή λάθος.
Το νέο σύστημα επικοινωνίας χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στις 5 Ιουνίου 1967, κατά τον αραβοϊσραηλινό Πόλεμο των Έξι Ημερών, όταν ο τότε πρωθυπουργός της Σοβιετικής Ένωσης Αλεξέι Κοσίγκιν ενημέρωνε τον πρόεδρο Λίντον Τζόνσον ότι η ΕΣΣΔ επιχειρούσε να δώσει τέλος στη σύγκρουση το συντομότερο δυνατόν και ζητούσε από την Αμερική να κάνει το ίδιο. Σήμερα, η γραμμή επικοινωνίας Ουάσιγκτον-Κρεμλίνου παραμένει, με τη μορφή, ωστόσο, μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που ανταλλάσσονται μέσω ασφαλούς δορυφορικής σύνδεσης.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
