Τον Ιούνιο του 1964, ο Γεώργιος Παπανδρέου φτάνει στην Ουάσιγκτον, συνοδευόμενος από τον υπουργό Εξωτερικών Στ. Kωστόπουλο και τον αναπληρωτή υπουργό Συντονισμού Ανδρέα Παπανδρέου, προκειμένου να συναντηθεί με τον Αμερικανό πρόεδρο, Λίντον Τζόνσον, για να συζητήσουν σχετικά με το Κυπριακό. Η Κυπριακή Δημοκρατία είχε ιδρυθεί ως δικοινοτικό ενιαίο κράτος το 1960, ωστόσο καμία από τις δύο κοινότητες δεν ήταν ικανοποιημένη με αυτά τα δεδομένα.
Η κατάσταση θα περιπλεκόταν περισσότερο τον Νοέμβριο του 1963, οπότε ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ πρότεινε 13 συνταγματικές αλλαγές. Τα πρώτα βίαια γεγονότα ξέσπασαν τη νύχτα μεταξύ 20ής και 21ης Δεκεμβρίου· θα συνεχίζονταν μέχρι και τον Ιούνιο του 1964, με αποτέλεσμα εκατοντάδες θανάτους. Η ρευστότητα αυτή θα επιτεινόταν –εκτός από τις ταραχές αυτές– από τουρκικές απειλές για εισβολή, αλλά και από τη μετάβαση ελληνικής μεραρχίας στην Κύπρο (από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο του 1964).
Ο Γεώργιος Παπανδρέου, γνωρίζοντας ότι η χώρα δεν είχε τη δυνατότητα να επικρατήσει σε στρατιωτικό επίπεδο έναντι της Τουρκίας, ήλπιζε ότι οι Αμερικανοί θα μεσολαβούσαν και ότι θα υπήρχε μια στήριξη των ελληνικών θέσεων. Η επίσκεψή του στην αμερικανική πρωτεύουσα, στις 23-27 Ιουνίου 1964, ήταν η καλύτερη ευκαιρία για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου. Διαβάζουμε στο πρωτοσέλιδο της «Καθημερινής» της 24ης Ιουνίου 1964, ότι «εις συνέντευξίν του» ο Έλληνας πρωθυπουργός «ετόνισεν ότι η Ελλάς επιδιώκει πλήρη και αδέσμευτον ανεξαρτησίαν της Κύπρου» και ότι η επίσκεψη αυτή αποτέλεσε μιαν «ευκαιρίαν προς διαφώτισιν». Πιο συγκεκριμένα, ο Γ. Παπανδρέου, «απαντών εις ερωτήσεις των εκπροσώπων του Τύπου […] ανέφερε ότι η πρόσκλησις του προέδρου Τζόνσον αποτελεί ευχάριστον ευκαιρίαν πραγματοποιήσεως της διαφωτίσεως αυτής». Σε άλλο άρθρο υπογραμμίζεται ότι «αι συνομιλίαι μεταξύ του προέδρου Τζόνσον και του κ. Γ. Παπανδρέου επί του Κυπριακού, αι οποίαι ίσως αποδειχθούν αποφασιστικής σημασίας διά την περαιτέρω εξέλιξιν του θέματος, θα αρχίσουν αύριον την πρωίαν ενταύθα. Ο κ. Παπανδρέου θα αφιχθή δι’ ελικοπτέρου εξ Ουίλλιαμσμπουργκ και θα παραμείνη εις την Ουασιγκτώνα επί διήμερον. Οι “Τάϊμς της Νέας Υόρκης” εδημοσίευσαν τηλεγράφημα εξ Αθηνών, εις το οποίον αναγράφεται ότι ο κ. Παπανδρέου ελπίζει να πείση τον Αμερικανόν πρόεδρον ότι αι ελληνικαί απόψεις επί του Κυπριακού είναι όχι μόνον δίκαιαι αλλά και πρακτικά ασφαλέστεραι, συνισταμέναι εν συνόψει εις το να παρασχεθή εις την Κύπρον πλήρης και απεριόριστος ανεξαρτησία μέσω των Ην. Εθνών», καθώς «άμεσος σκοπός της ελληνικής Κυβερνήσεως είναι η αποκατάστασις της ειρήνης εις την Κύπρον. Εις την προσπάθειαν αυτήν η βοήθεια της διεθνούς δυνάμεως ειρηνεύσεως του ΟΗΕ είναι δεκτή με ικανοποίησιν και ευγνωμοσύνην».
Σύμφωνα με την «Καθημερινή» της 25ης Ιουνίου, στη συζήτηση μεταξύ Παπανδρέου και Τζόνσον, η οποία διήρκησε μία ώρα και 15 λεπτά, παρίσταντο ακόμη, «από αμερικανικής πλευράς […] ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ κ. Ρασκ και ο υφυπουργός των Εξωτερικών κ. Μπωλ. Εκ της ελληνικής δε πλευράς […] ο υπουργός Εξωτερικών κ. Κωστόπουλος, ο αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού κ. Α. Παπανδρέου». Ωστόσο, όπως τονίζεται και στο σχετικό άρθρο, «οι Αμερικανοί επίσημοι εδήλουν […] ότι ο κ. Τζόνσον δεν προτίθεται να προτείνη οιανδήποτε συγκεκριμένην λύσιν εις την Ελλάδα και την Τουρκίαν, αλλ’ επιθυμεί την δημιουργίαν κλίματος ευνοούντος την διατήρησιν της ειρήνης».
Έναν μήνα μετά την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην αμερικανική πρωτεύουσα, τον Αύγουστο του 1964, θα γινόταν η μεσολάβηση του Αμερικανού πρώην υπουργού Εξωτερικών Ντιν Άτσεσον, την οποία τελικά απέρριψε η ελληνική πλευρά.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
