Σημαντικός σταθμός στην εξέλιξη του Ελληνικού Ζητήματος υπήρξε η Συνθήκη του Λονδίνου, της 6ης Ιουλίου 1827. Καταλυτικό ρόλο στη σύναψη της συνθήκης είχε ο Τζορτζ Κάνινγκ, υπουργός Εξωτερικών και από τον Απρίλιο έως τον Αύγουστο του 1827 πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας. Ο Κάνινγκ προσπάθησε αρχικά να πιέσει την Υψηλή Πύλη να προβεί σε ορισμένες παραχωρήσεις προς τους Έλληνες, χρησιμοποιώντας ως όπλο του την απειλή που διέτρεχε η Οθωμανική Αυτοκρατορία από τη Ρωσία. Σε περίπτωση που ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ δεν υποχωρούσε, ο Βρετανός πολιτικός θα έθετε σε εφαρμογή το εναλλακτικό του σχέδιο: την προσέγγιση με τη Ρωσία.
Το άνοιγμα του Κάνινγκ προς τη Ρωσία έσπασε τον πάγο που είχε δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια ανάμεσα στις δύο χώρες. Ο Βρετανός πολιτικός θεωρούσε ότι η συνεργασία με τη Ρωσία στο ελληνικό ζήτημα εξασφάλιζε τον μέχρι ενός βαθμού έλεγχο της κατάστασης. Ο ίδιος δεν φοβόταν το ενδεχόμενο ξεσπάσματος ενός νέου ρωσο-οθωμανικού πολέμου, ασχέτως αν δεν επιθυμούσε τη διεξαγωγή του. Ταυτοχρόνως, φαίνεται πως δεν φοβόταν και την πιθανότητα να αναγνωριστεί η Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος, αρκεί αυτό να επιτυγχανόταν με τη συνδρομή της χώρας του. Η Ρωσία, από την άλλη, εξέλαβε ως διπλωματική της νίκη την προσέγγιση με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Μετά την άνοδο του Νικολάου Α΄ στον τσαρικό θρόνο, οι βρετανο-ρωσικές διαπραγματεύσεις επικεντρώθηκαν στην παύση των συγκρούσεων στην ελληνική χερσόνησο -οι ακρότητες του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο άλλωστε είχαν λάβει μεγάλες διαστάσεις- και στην αναγνώριση της Ελλάδας ως αυτόνομου κράτους. Στις 4 Απριλίου 1826, υπογράφτηκε το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης, σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα θα γινόταν ένα φόρου υποτελές στον σουλτάνο κράτος. Το πρωτόκολλο δεν περιλάμβανε κάποια διάταξη για τα σύνορα της Ελλάδας, ούτε και για την τύχη των σημαντικών για τον έλεγχο της περιοχής φρουρίων της. Οι δύο δυνάμεις συμφώνησαν να θέσουν στον σουλτάνο πρόταση για μεσολάβησή τους για την επίτευξη της ειρήνης βασιζόμενες στο αίτημα των Ελλήνων προς το Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν υπήρχε, σε αυτήν τουλάχιστον τη φάση, κάποια πρόβλεψη για εξαναγκασμό της Πύλης.
Το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης δεν είχε κάποιο άμεσο αποτέλεσμα στο ελληνικό ζήτημα. Υπήρξε εν πολλοίς ένα ανεπαρκές μέτρο εκ μέρους των Δυνάμεων που ήρθε αργά, καθότι οι Έλληνες δεν διέθεταν πολλές αντοχές ακόμα για τη συνέχιση του αγώνα τους εναντίον των στρατευμάτων του Ιμπραήμ.
Μετά τη σύναψη του πρωτοκόλλου, προτεραιότητα του Κάνινγκ ήταν η ένταξη της Γαλλίας στη διμερή βρετανο-ρωσική συνεργασία στο ελληνικό ζήτημα και η μετατροπή της υπάρχουσας συμφωνίας σε συνθήκη. Στις 6 Ιουλίου 1827, ο Κάνινγκ, όντας πλέον πρωθυπουργός, κατάφερε να επιτύχει τον στόχο του. Η Συνθήκη του Λονδίνου βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στους όρους που περιείχε και το Πρωτόκολλο του 1826. Η Ελλάδα επρόκειτο να είναι ένα αυτόνομο κράτος, φόρου υποτελές στον σουλτάνο. Τα σύνορα του ελληνικού κράτους θα διαγράφονταν έπειτα από διαπραγμάτευση των τριών Δυνάμεων με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τους Έλληνες. Σε αντίθεση με το κείμενο του 1826, η συνθήκη όριζε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ρωσία θα απαιτούσαν από τους Έλληνες και τους Οθωμανούς να αποδεχθούν τους όρους της ανακωχής. Αν η Πύλη δεν αποδεχόταν την «πρόταση» για ανακωχή εντός ενός μήνα, οι Δυνάμεις είχαν το δικαίωμα να αποστείλουν προξένους στην Ελλάδα, γεγονός που θα σήμαινε και τη διπλωματική αναγνώριση της ελληνικής κυβέρνησης. Πέραν τούτου, η συνθήκη όριζε πως, αν μία από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές δεν αποδεχόταν την ανακωχή, οι Δυνάμεις θα εμπόδιζαν τη συνέχιση των εχθροπραξιών, χωρίς όμως να λάβουν μέρος σε αυτές.
Έναν μήνα μετά την υπογραφή της συνθήκης ο Κάνινγκ πέθανε. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν είχε προβλέψει την εξέλιξη των γεγονότων. Θεωρείται δεδομένο όμως ότι η Ναυμαχία του Ναυαρίνου που διεξήχθη λίγους μήνες αργότερα, στις 20 Οκτωβρίου 1827, δεν θα είχε πραγματοποιηθεί, αν δεν είχε προηγηθεί η συμφωνία των τριών Δυνάμεων στο Λονδίνο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
