Στις 6 Αυγούστου 1951 ο Αλέξανδρος Παπάγος ανακοίνωσε την ίδρυση του κόμματός του, του Ελληνικού Συναγερμού (ΕΣ). Η κάθοδος του Παπάγου στην πολιτική τέθηκε στη δημόσια συζήτηση σχεδόν ταυτόχρονα με τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, το 1949. Το γόητρο του στρατάρχη ήταν τέτοιο, ώστε μεγάλη μερίδα της κοινωνίας (πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις) υποστήριζε την ιδέα της εμπλοκής του στην πολιτική ως ηγέτη ενός νέου κόμματος. Ο Παπάγος είχε και την υποστήριξη μεγάλου μέρους του σώματος των αξιωματικών των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Από την άλλη, τη δυσφορία τους έναντι της εμπλοκής του Παπάγου στην πολιτική εξέφραζαν τα Ανάκτορα. Υπάρχει, μάλιστα, η πληροφορία ότι ο βασιλιάς Παύλος ζήτησε από τον Θ. Τσακαλώτο, τότε αρχηγό του ΓΕΣ, να συλλάβει τον Παπάγο μετά την ανακοίνωση της απόφασής του να πολιτευτεί με την αιτιολογία ότι ο ίδιος είχε παραπλανηθεί.
Ο Παπάγος υπέβαλε την παραίτησή του από τη θέση του αρχιστράτηγου στις 29 Μαΐου 1951. «Ο στρατάρχης Παπάγος είναι μία διεθνούς κύρους φυσιογνωμία της χώρας μας, εφεδρεία μεγάλη διά τας ανάγκας του τόπου. Η αιφνιδία παραίτησίας του στερεί τας αμυντικάς δυνάμεις του έθνους από τον φυσικόν ηγέτην των, αλλά τούτου δεν σημαίνει ότι η χώρα χάνει μονίμως τας υπηρεσίας του. ο στρατάρχης εξακολουθεί να παραμένει πολύτιμον εθνικόν κεφάλαιον», έγραψε η «Καθημερινή» στις 31 Μαΐου σχολιάζοντας την παραίτηση του Παπάγου. Επί δύο μήνες ο Παπάγος και οι συνεργάτες του, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Σπύρος Μαρκεζίνης, σχεδίαζαν υπό απόλυτη σιγή την οργάνωση του νέου κόμματος. Η ανακοίνωση της ίδρυσης του ΕΣ πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες έπειτα από την προκήρυξη εθνικών εκλογών στις 30 Ιουλίου για τις 9 Σεπτεμβρίου 1951.
«Με όλως εξαιρετικόν ενδιαφέρον αναμένονται αι προγραμματικαί ανακοινώσεις τας οποίας ο στρατάρχης καταρτίζει και αι οποίαι θα δοθούν εις την δημοσιότητα τας πρώτας ημέρας της προσεχούς εβδομάδος. Αι δηλώσεις θα είναι μακραί και θα καθορίζουν την πολιτικήν τοποθέτησιν του “Ελληνικού Συναγερμού” έναντι των μεγάλων εσωτερικών και εξωτερικών προβλημάτων, τα οποία αντιμετωπίζει η χώρα. Ταυτοχρόνως θα ανακοινωθή το πλήρες πρόγραμμα των προεκλογικών περιοδειών, τας οποίας ο στρατάρχης Παπάγος θα επιχειρήση εις τα κυριώτερα κέντρα της χώρας», ανέφερε η «Καθημερινή» στο πρωτοσέλιδο της επομένης της ανακοίνωσης της ίδρυσης του ΕΣ.
Στον νεοσυσταθέντα ΕΣ προσχώρησαν το Λαϊκό Ενωτικό Κόμμα των Στέφανου Στεφανόπουλου και Παναγιώτη Κανελλόπουλου και το Νέον Κόμμα του Σπ. Μαρκεζίνη. Ανάμεσα σε εκείνους που προσχώρησαν στον ΕΣ συμπεριλαμβάνονταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Γεώργιος Ράλλης, οι οποίοι ανήκαν έως τότε στο Λαϊκό Ενωτικό Κόμμα. Στον ΕΣ εντάχθηκαν ακόμη πολιτευτές και άλλων μικρότερων κομμάτων.
Η συγκρότηση του ΕΣ συνέβαλε στην αναμόρφωση της ελληνικής δεξιάς. Η πρώτη φάση αυτής της διαδικασίας ήταν η συγχώνευση σε ένα κόμμα των διαφόρων ρευμάτων και πολιτικών ομάδων της δεξιάς και η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας του Λαϊκού Κόμματος στην εκπροσώπηση αυτού του χώρου. Ο ΕΣ του Αλέξανδρου Παπάγου δεν αποτέλεσε ένα επιπλέον κόμμα του παλαιού αντιβενιζελικού χώρου. Αντίθετα, εξέφρασε την ανανέωση στην πολιτική και την υπέρβαση του προπολεμικού διχασμού πραγματοποιώντας άνοιγμα σε πολιτευτές του φιλελεύθερου κέντρου. Αρκετά στελέχη του κέντρου, όπως ο Εμμανουήλ Τσουδερός, εντάχθηκαν στις τάξεις του, ενώ παραδοσιακές εφημερίδες της βενιζελικής παράταξης, όπως Το Βήμα και ο Ελληνικός Βορράς της Θεσσαλονίκης υποστήριξαν την «κίνηση Παπάγου».
Η νίκη στις εκλογές του Νοεμβρίου 1952 και του Μαρτίου 1953 προσέφεραν στον Παπάγο τη δυνατότητα να σχηματίσει μονοκομματική κυβέρνηση για πρώτη φορά στη μεταπολεμική Ελλάδα. Η πολιτική κυριαρχία της δεξιάς στην Ελλάδα διήρκεσε έντεκα χρόνια (1952-1963) και δεν διαταράχτηκε από τη διαδοχή στην ηγεσία του χώρου το 1955 από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή με την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
