Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επικαθορίζονταν από τις εξελίξεις στο Κυπριακού. Στα υπάρχοντα ελληνοτουρκικά θέματα είχαν προστεθεί κι εκείνα που αφορούσαν το Κυπριακό, αυξάνοντας τα προς συζήτηση ζητήματα κατά τις διμερείς συνομιλίες. Η προσωρινή διευθέτηση του Κυπριακού με τις Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου έδωσε τη δυνατότητα στις κυβερνήσεις των δύο χωρών να συζητήσουν σχετικά με αυτά τα θέματα, τα οποία παραμερίζονταν κατά το προηγούμενο διάστημα ως δευτερευούσης σημασίας.
Τον Μάιο του 1959 ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής, συνοδευόμενος από τον υπουργό Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ-Τοσίτσα, πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία. Οι δύο πρωθυπουργοί, Καραμανλής και Αντνάν Μεντερές, ανέθεσαν σε δύο διπλωμάτες να καταρτίσουν έναν κατάλογο με τα θέματα που εμπόδιζαν τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και να προτείνουν πρακτικές λύσεις για τη διευθέτησή τους. Ο Δημήτρης Μπίτσιος και ο Ζεκί Κουνεράλπ υπέβαλαν στις κυβερνήσεις τους μια έκθεση η οποία αποτελείτο από 39 παραγράφους. Τα κυριότερα σημεία της αφορούσαν την ελληνική μειονότητα στην Τουρκία, τη μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα, τις εμπορικές σχέσεις και την αλιεία στο Αιγαίο. Η ανατροπή του Μεντερές, τον Μάιο του 1960, δεν επέτρεψε τη διεξαγωγή συζητήσεων επί των θεμάτων που έθιξαν οι δύο διπλωμάτες στην έκθεσή τους. Η Ελλάδα, παρότι αποκατέστησε πολύ γρήγορα τις σχέσεις της με το νέο καθεστώς στην Τουρκία, συνάντησε την άρνηση της τουρκικής πλευράς να συζητήσει τέτοιους είδους θέματα.
Άκαρπη υπήρξε και η προσπάθεια διεξαγωγής συζητήσεων επί των εκκρεμών διμερών ζητημάτων το καλοκαίρι του 1962. Τον Αύγουστο του 1962, ο Αβέρωφ μετέβη στην Τουρκία, όπου συνάντησε τον ομόλογό του Φεριντού Τζεμάλ Ερκίν. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, στις 9 Αυγούστου, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών ανακοίνωσε πως οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία για τη σύσταση ελληνοτουρκικής επιτροπής για την επίλυση των εκκρεμών ζητημάτων και τη ρύθμιση δευτερευόντων μειονοτικών ζητημάτων.
Η «Καθημερινή» έκανε εκτενή αναφορά στις δηλώσεις του Ευάγγελου Αβέρωφ κατά την επιστροφή του στην Αθήνα: «Ως προς τα ειδικά ελληνοτουρκικά θέματα, ο κ. Αβέρωφ εδήλωσεν ότι άπαντα συνεζητήθησαν εν Τουρκία λεπτομερώς και καθώρισεν ότι ωρισμένα εξ αυτών εισήλθον οριστικώς εις καλήν οδόν. Από πλευράς ελληνικών συμφερόντων πρόκειται περί των ακολούθων: 1) Θα επιτραπή η ακώλυτος επιστροφή 53 Ελλήνων, που είχον αναχωρήσει κατά διαφόρους περιόδους και δεν ηδύναντο να επιστρέψουν εις την Τουρκίαν. 2) Ως προς τους απελαθέντας, 50 περίπου τον αριθμόν, δεν ηδύναντο να γίνη συζήτησις περί 33 εξ αυτών που είχον καταδικασθή υπό των ποινικών τουρκικών δικαστηρίων. Επετράπη η επάνοδος εις τρεις εκ των υπολοίπων, με την ελπίδα εξετάσεως και δινών άλλων περιπτώσεων».
Η «Καθημερινή» μετέφερε και τις δηλώσεις του Τούρκου υπουργού κατά την αναχώρηση του Αβέρωφ από την Κωνσταντινούπολη. Μεταξύ άλλων, ο Ερκίν δήλωσε: «Κατά την διάρκειαν των συνομιλιών, τας οποίας είχον μετά του διακεκριμένου φίλου και συναδέλφου μου, εθέσαμεν τας βάσεις και καθωρίσαμεν τας μεθόδους των προσπαθειών, τας οποίας θα καταβάλωμεν διά την εξύψωσιν των σχέσεών μας εις το επίπεδον εκείνο που ευχώμεθα. Συνεφωνήσαμεν επί της διαπιστώσεως ότι η φιλία των δύο χωρών και των δύο λαών αποτελεί ιστορικήν ανάγκην, πηγάζουσαν εκ του παρελθόντος και των γεωγραφικών συνθηκών. Ουδεμίαν έχω αμφιβολίαν ότι αι κοιναί προσπάθειαι των δύο Κυβερνήσεών μας και των δύο λαών μας θα μας οδηγήσουν προς τον σκοπόν τον οποίον επιδιώκομεν».
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Τουρκία, ο Αβέρωφ είχε την ευκαιρία να επισκεφτεί το ελληνικό νοσοκομείο του Βαλουκλή καθώς και τη Μονή της Χώρας, όπου και τον ξενάγησε ο διευθυντής των μουσείων Βυζαντινής Τέχνης, καθηγητής Τερετιγκίν. Οι ελληνοτουρκικές συζητήσεις, όμως, δεν κατέληξαν σε κάποιο αποτέλεσμα. Η υποβόσκουσα ένταση στης σχέσεις των δύο χωρών εκφράστηκε με διάφορα μικροεπεισόδια στον Έβρο και το Αιγαίο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
