Μετά την ήττα της Γαλλίας από τις δυνάμεις του Άξονα τον Ιούνιο του 1940, η ιταλική ηγεσία έκρινε ότι είχε ωριμάσει η ιδέα για τη διενέργεια επίθεσης κατά της Ελλάδας. Από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο του 1940 η ιταλική πλευρά προέβη σε μια σειρά προκλήσεων επιδιώκοντας την εμπλοκή της σε έναν πόλεμο με την Ελλάδα. Κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, η ιταλική πλευρά εργαλειοποίησε ένα θέμα ήσσονος σημασίας, όπως ήταν η δολοφονία του Νταούτ Χότζα σε αλβανικό έδαφος κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα από δύο Αλβανούς, εξαπολύοντας μια κυβερνητικά κατευθυνόμενη δημοσιογραφική εκστρατεία κατά της Ελλάδας, με στόχο τη συκοφάντησή της ως χώρας η οποία δεν σεβόταν τα δικαιώματα των μειονοτήτων που διαβιούσαν στα εδάφη της.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο Νταούτ Χότζα ήταν ένας εγκληματίας του ποινικού δικαίου, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στην Αλβανία στις αρχές της δεκαετίας του 1920 προκειμένου να αποφύγει τη σύλληψή του από τις ελληνικές αρχές, καθώς εκκρεμούσαν εις βάρος του καταδικαστικές αποφάσεις των Κακουργιοδικείων Ιωαννίνων και Πρεβέζης. Θύματά του ήταν τόσο χριστιανοί όσο και μουσουλμάνοι -οι περισσότεροι μάλιστα ήταν μουσουλμάνοι-, ενώ καμία από τις πράξεις του δεν μαρτυρούσε ότι δρούσε υπέρ της απελευθέρωσης της Τσαμουριάς, όπως υποστήριζε η ιταλική προπαγάνδα τον Αύγουστο του 1940. Από την πλευρά της Ελλάδας, ο ελληνικός Τύπος, εκτελώντας εντολές της κυβέρνησης Μεταξά, κράτησε μια αρκετά μετριοπαθή στάση απέναντι στις προκλήσεις της Ιταλίας σχετικά με την υπόθεση Χότζα, αποφεύγοντας να δυναμιτίσει περαιτέρω την ατμόσφαιρα.
Οι προκλήσεις της Ιταλίας κορυφώθηκαν στις 15 Αυγούστου, όταν το ιταλικό υποβρύχιο «Ντελφίνο» τορπίλισε στο λιμάνι της Τήνου το ελαφρύ καταδρομικό πλοίο «Έλλη», το οποίο είχε καταπλεύσει στο νησί για τις εκδηλώσεις του εορτασμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η τορπίλη έπληξε καίρια την «Έλλη» στο μηχανοστάσιο και τις δεξαμενές καυσίμων. Μία ώρα μετά, το πλοίο βυθίστηκε, παρά τις προσπάθειες του πληρώματος να το ρυμουλκήσει σε ρηχά νερά. Το ιταλικό υποβρύχιο εκτόξευσε ακόμη δύο τορπίλες, οι οποίες αστόχησαν και έπληξαν την προκυμαία, καταστρέφοντας ένα τμήμα του κρηπιδώματος του λιμανιού. Στη συνέχεια, το υποβρύχιο απομακρύνθηκε χωρίς να καταστεί γνωστή η ταυτότητά του.
Στις 17 Αυγούστου, η «Καθημερινή» παρέθεσε αναλυτικό ρεπορτάζ για τον τορπιλισμό της «Έλλης» στο λιμάνι της Τήνου. «Την 8.30΄ πρωινήν της προχθές το εύδρομον του Βασιλικού Ναυτικού “Έλλη”, ενώ ευρίσκετο ηγκυροβολημένον και εν μεγάλω σημαιοστολισμώ, εις απόστασιν 800 περίπου μέτρων έξωθεν του λιμενοβραχίονος της Τήνου, όπου είχε καταπλεύση όπως αποδώση τας νενομισμένας τιμάς εις την κατ’ έτος πανηγυριζομένην μεγάλην εορτήν της Ευαγγελιστρίας, ετορπιλλήσθη αιφνιδίως υπό υποβρυχίου αγνώστου εθνικότητος και εν καταδύσει διατελούντος.
»Το συνταρακτικόν και απίστευτον γεγονός, το οποίον τα εκατομμύρια των Ελλήνων ακροατών του ραδιοφώνου, επληροφορήθησαν προχθές, κατά την μεσημβρινήν εκπομπήν του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών, αφήκεν εμβρόντητον την ελληνικήν κοινήν γνώμην η οποία εσχολίαζε την άνανδρον πράξιν του αγνώστου πειρατού με όλα τα εύλογα συναισθήματα του αποτροπιασμού και της βδελυγμίας».
Σύμφωνα με την «Καθημερινή», «τα θύματα είναι εις νεκρός, τέσσαρες εξαφανισθέντες και 29 τραυματίαι», ενώ «απέθανεν εκ συγκοπής της καρδίας μία γυνή αρμενικής καταγωγής και εμωλωπίσθησαν τινές εκ των ευρισκομένων επί του λιμενοβραχίονος από θραύσματα της τορπίλλης».
Η βύθιση του ελληνικού καταδρομικού την ημέρα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου προκάλεσε τεράστιο κύμα αγανάκτησης στην ελληνική κοινή γνώμη. Η κυβέρνηση Μεταξά, στην προσπάθειά της να κρατήσει χαμηλά τους τόνους, απέκρυψε προσωρινά τα πορίσματα των ερευνών των εμπειρογνωμόνων του Ναυτικού σχετικά με την ταυτότητα του υποβρυχίου που είχε εκτοξεύσει τις τορπίλες στο λιμάνι της Τήνου. Μόνο μετά την έκρηξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου, στις 30 Οκτωβρίου, η κυβέρνηση Μεταξά δημοσιοποίησε την ταυτότητα του υποβρυχίου. Η ένταση στις ελληνο-ιταλικές σχέσεις διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα καθ’ όλο το διάστημα μέχρι την έκρηξη του πολέμου. Σε αυτό συνέβαλαν και οι διάφορες κατηγορίες της ιταλικής πλευράς για παραβίαση της ουδετερότητας της Ελλάδας διά της παροχής διευκολύνσεων προς το Ηνωμένο Βασίλειο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
