Στις 20 Αυγούστου 1968 τα στρατεύματα των περισσότερων κρατών-μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία με στόχο την ακύρωση των μεταρρυθμίσεων που είχε προωθήσειι ο γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της χώρας, Αλεξάντερ Ντούμτσεκ. Έχοντας την επιδοκιμασία της Μόσχας, ο Ντούμτσεκ ανήλθε στην ηγεσία του κόμματος τον Ιανουάριο του 1968 αντικαθιστώντας τον συντηρητικό και «δύσκαμπτο» πολιτικά Αντονίν Νοβότνι. Ο Σλοβάκος στην καταγωγή Ντούμτσεκ προσπάθησε αρχικά να ευθυγραμμιστεί με τις οδηγίες που είχε λάβει από τη Μόσχα όσον αφορά την οικονομία. Ωστόσο, οι πιέσεις που δέχτηκε από μεγάλο μέρος του πληθυσμού, τον ανάγκασαν να επιτρέψει την εισαγωγή μεταρρυθμίσεων στο πολιτικό σύστημα της χώρας παρέχοντας στους πολίτες μεγαλύτερη ελευθερία έκφρασης.
Ο Ντούμτσεκ χαρακτήριζε το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα ως «σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο». Ο ίδιος και οι συνεργάτες του στόχευαν στη σταδιακή μεταρρύθμιση της οικονομίας και του πολιτικού συστήματος. Εκτιμούσαν ότι η άρση της λογοκρισίας θα βοηθούσε στη μεταρρύθμιση. Δεν περίμεναν να δουν, όμως, το μέγεθος της κριτικής, η οποία ασκήθηκε μέσα από τα δημοσιεύματα του Τύπου. Η «Άνοιξη της Πράγας», όπως έμεινε γνωστή η προσπάθεια φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος στην Τσεχοσλοβακία, ανησύχησε έντονα τόσο τη σοβιετική ηγεσία όσο και τους ηγέτες άλλων κρατών του Συμφώνου της Βαρσοβίας.
Τον Μάρτιο του 1968, ο Ντούμτσεκ έλαβε προειδοποίηση από τη Μόσχα να μην προχωρήσει περαιτέρω στη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος. Ωστόσο, η εξέλιξη των γεγονότων στο εσωτερικό της Τσεχοσλοβακίας δεν ήταν δυνατό να ανατραπεί τόσο εύκολα. Το νέο κομματικό πρόγραμμα του Απριλίου επιδίωκε να διατηρήσει μεν την κομμουνιστική πολιτική κυριαρχία, έδινε όμως περισσότερες αρμοδιότητες στο Κοινοβούλιο, υποσχόταν την πλήρη κατάργηση της λογοκρισίας και επέτρεπε τα ταξίδια σε χώρες της Δύσης. Στη χώρα άρχισε μια συζήτηση για την αποκατάσταση προσωπικοτήτων, όπως του Τόμας Μάζαρικ, ιδρυτή της Πρώτης Τσεχοσλοβακικής Δημοκρατίας, καθώς και θυμάτων των σταλινικών εκκαθαρίσεων. Επρόκειτο ως έναν βαθμό για μια καθυστερημένη αποσταλινοποίηση της Τσεχοσλοβακίας.
Ο φόβος της εξάπλωσης του μηνύματος των μεταρρυθμίσεων και σε άλλες χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου οδήγησε στον σχηματισμό της «άτυπης» ομάδας των πέντε, η οποία αποτελείτο από τη Σοβιετική Ένωση, την Ανατολική Γερμανία, την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία και την Πολωνία. Η ομάδα των πέντε εξέδωσε αυστηρές προειδοποιήσεις με παραλήπτη την τσεχοσλοβακική ηγεσία, στις οποίες συνιστούσε σύνεση στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Έκδηλος ήταν ο φόβος των ηγεσιών της ομάδας των πέντε για τα αποτελέσματα του εκτάκτου συνεδρίου του τσεχοσλοβακικού Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο είχε προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο του 1968.
Στις 20 Αυγούστου τα στρατεύματα της ομάδας των πέντε εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία και κατέλαβαν τις κύριες πόλεις. Ο Ντούμτσεκ αιφνιδιάστηκε από αυτήν την εξέλιξη. Οι Τσεχοσλοβάκοι δεν πρόβαλαν αντίσταση, γνωρίζοντας ότι ήταν ανώφελη. Έτσι αποφεύχθηκε αιματοχυσία αντίστοιχη εκείνης του 1956 στην Ουγγαρία. Ο Ντούμτσεκ, ο πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας Λούντβιχ Σβόμποντα και άλλα μέλη της κυβέρνησης μεταφέρθηκαν στη Μόσχα, όπου και συμφώνησαν στις υποδείξεις της σοβιετικής ηγεσίας να ακυρώσουν τις μεταρρυθμίσεις στη χώρα. Το γεγονός ότι το ίδιο το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν το επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων περιέπλεξε τη διαδικασία επανόδου στον απολυταρχικό έλεγχο. Ο Ντούμτσεκ παρέμεινε στην ηγεσία του κόμματος για όσο διάστημα χρειαζόταν, ώστε να εκτεθεί στα μάτια εκείνων που πίστευαν σε μια αλλαγή στη χώρα.
Η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία προκάλεσε τη διεθνή κατακραυγή. Έναν μήνα μετά, τον Σεπτέμβριο του 1968, ο σοβιετικός ηγέτης Λεονίντ Μπρέζνιεφ θεμελίωσε σε άρθρο του στην «Πράβντα» το περίφημο δόγμα του περί της περιορισμένης κυριαρχίας των σοσιαλιστικών κρατών. Την εισβολή στην Τσεχοσλοβακία καταδίκασε ο Ρουμάνος ηγέτης Νικολάε Τσαουσέσκου, ο οποίος από κοινού με τον Γιουγκοσλάβο ηγέτη Γιόζιπ Μπροζ Τίτο, είχε υποστηρίξει τη μεταρρυθμιστική προσπάθεια του Ντούμτσεκ. Πολλά ευρωπαϊκά Κομμουνιστικά Κόμματα απέρριψαν το σοβιετικό κομμουνιστικό μοντέλο και καταδίκασαν τον ηγεμονικό ρόλο της Σοβιετικής Ένωσης.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
