Στις αρχές του 1843, η Ελλάδα βρισκόταν αντιμέτωπη με μια μεγάλη οικονομική κρίση. Στις 10 Ιανουαρίου ο γραμματέας επί των Εξωτερικών Ιάκωβος Ρίζος-Νερουλός ενημέρωσε τις Προστάτιδες Δυνάμεις ότι η Ελλάδα δεν ήταν δυνατό να αντεπεξέλθει στις δανειακές υποχρεώσεις της χωρίς τη σύναψη νέου δανείου. Για πρώτη φορά συνάντησε την κατηγορηματική άρνηση των Δυνάμεων. Ακόμη και η Ρωσία, η οποία ανταποκρίθηκε στο αίτημα της ελληνικής πλευράς και κατέβαλε αρχικά το δικό της μερίδιο για το νέο δάνειο, στις 7 Μαρτίου έθεσε όρους για την εξόφληση του δανείου έως την 1η Ιουνίου, ζητώντας περικοπές στον ελληνικό προϋπολογισμό. Η ρωσική πλευρά τόνιζε ότι οι δυσχέρειες στην ελληνική οικονομία οφείλονταν στην κακή και δαπανηρή διακυβέρνηση και στην ύπαρξη αδικαιολόγητα μεγάλου στρατού, ο οποίος απορροφούσε σχεδόν το ένα τρίτο του εθνικού εισοδήματος.
Ευρισκόμενη αντιμέτωπη με την απειλή ξένης επέμβασης, η ελληνική κυβέρνηση μείωσε τις κρατικές δαπάνες προβαίνοντας σε περικοπές μισθών, απολύσεις, ακόμη και σε κλείσιμο των διπλωματικών αποστολών της στο εξωτερικό. Επιδεικνύοντας θέληση για βελτίωση της κατάστασης στην οικονομία, η Ελλάδα διαπραγματεύτηκε με τις Προστάτιδες Δυνάμεις μια νέα συμφωνία, την οποία και υπέγραψε στις 2/14 Σεπτεμβρίου 1843. Οι όροι τους οποίους επέβαλαν οι Δυνάμεις ήταν ιδιαίτερα σκληροί, καθότι στερούσαν την οικονομική αυτονομία της χώρας και απαιτούσαν τη μείωση των δαπανών κατά 3,5 εκατομμύρια φράγκα.
Τα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης συντέλεσαν στην αύξηση του αριθμού των δυσαρεστημένων όχι μονάχα με την οικονομική πολιτική του βασιλιά Όθωνα αλλά και με την αδυναμία συμμετοχής περισσότερων ανθρώπων στη διοίκηση. Το αίτημα για παραχώρηση Συντάγματος άρχισε να μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Εθεωρείτο ως η μοναδική διέξοδος από το διοικητικό χάος.
Μια συνωμοσία είχε αρχίσει να εξυφαίνεται κατά τους προηγούμενους μήνες με κύριους πολιτικούς οργανωτές τον Ανδρέα Μεταξά, τον Ανδρέα Λόντο, τον Κωνσταντίνο Ζωγράφο και τον Ρήγα Παλαμήδη. Τον Αύγουστο του 1843, μυήθηκαν στη συνωμοσία ο διοικητής της μονάδας Ιππικού των Αθηνών, Δημήτριος Καλλέργης, ο διοικητής του Πεζικού των Αθηνών, συνταγματάρχης Σκαρβέλης, και ο διοικητής της Σχολής Ευελπίδων, συνταγματάρχης Σπυρομήλιος, όλοι τους μέλη του ρωσικού κόμματος. Οι συνωμότες, παρότι προσέγγισαν τον Σχινά, διοικητή του Πυροβολικού, δεν κατάφεραν να τον πείσουν να ενταχθεί στη συνωμοσία τους. Το γεγονός αυτό κατέστησε επιτακτική την άμεση εκδήλωση του κινήματος. Αποφασίστηκε τότε να επισπευστούν οι διαδικασίες και να εκδηλωθεί το κίνημα τη νύχτα της 1ης προς τη 2α Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, τα γεγονότα δεν εξελίχθηκαν όπως υπολόγιζαν οι επικεφαλής του κινήματος.
Η Αυλή, στο μεταξύ, πληροφορήθηκε την ύπαρξη συνωμοσίας και άρχισε να λαμβάνει μέτρα για την αποτροπή εκδήλωσης κάποιας στάσης. Στις 2 Σεπτεμβρίου κατήρτισε έναν κατάλογο με δεκάδες ονόματα υπόπτων, οι οποίοι έπρεπε να συλληφθούν, κήρυξε επιφυλακή στους στρατώνες και διπλασίασε την ανακτορική φρουρά. Εντούτοις, ο βασιλιάς καθυστέρησε να προβεί στις απαραίτητες συλλήψεις. Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης κατάφερε να ειδοποιήσει τον Μεταξά και τον Καλλέργη για τον αποκλεισμό της οικίας του, επιβεβαιώνοντας τις φήμες για τις επικείμενες συλλήψεις. Οι υπόλοιποι συνωμότες τότε συνειδητοποίησαν ότι η εκδήλωση του κινήματος επιβαλλόταν και για λόγους της δικής τους προστασίας.
Οι πυροβολισμοί έξω από το σπίτι του Μακρυγιάννη πυροδότησαν, κατά τον ίδιο, την έκρηξη της Επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου. Την ίδια ώρα, ο Καλλέργης ξεσήκωσε στους στρατώνες τους άνδρες του φωνάζοντας: «Ζήτω το Σύνταγμα!». Στη συνέχεια, κατευθύνθηκε, ακολουθούμενος από τους στρατιώτες του, προς τα ανάκτορα. Είχε ήδη δώσει την εντολή να τεθούν υπό κράτηση οι υπουργοί και να τοποθετηθούν φρουρές σε δημόσιες υπηρεσίες και την Εθνική Τράπεζα.
Επιθυμώντας να πληροφορηθεί τα αιτήματα των διαδηλωτών, ο Όθωνας εμφανίστηκε σε ένα από τα παράθυρα του ισογείου των ανακτόρων και συνομίλησε με τον Καλλέργη. Ο Καλλέργης του μετέφερε το αίτημα ότι ο λαός και ο στρατός ζητούν την παραχώρηση Συντάγματος.
Μετά από έντονες συζητήσεις και αμφιταλαντεύσεις ο Όθωνας αποδέχθηκε τους όρους, τους οποίους του έθεσαν οι επαναστάτες με επικεφαλής τον Καλλέργη. Ο Όθωνας αποδέχτηκε τον νέο του ρόλο ως «συνταγματικού βασιλέως». Η 3η Σεπτεμβρίου ορίστηκε ως εθνική εορτή και οι συμμετέχοντες στην Επανάσταση έλαβαν τιμητικές διακρίσεις. Η είδηση της εκδήλωσης της Επανάστασης έγινε δεκτή με ενθουσιασμό στην ελληνική επαρχία. Λίγες ημέρες αργότερα, όσοι Βαυαροί είχαν παραμείνει στην Ελλάδα, απολύθηκαν και αποχώρησαν από τη χώρα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
