Η Συνθήκη του Σαν Φρανσίσκο, γνωστή και ως Συνθήκη Ειρήνης με την Ιαπωνία, αποκατέστησε τις σχέσεις μεταξύ Ιαπωνίας και Συμμαχικών Δυνάμεων εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών, θέτοντάς τες πλέον σε ένα νέο πλαίσιο ειρήνης. «Σημειωτέον ότι σήμερον η Ιαπωνική σημαία εκυμάτισε διά πρώτην φοράν με εκείνας των 51 εθνών εις την μετώπην της μεγάλης Όπερας του Αγίου Φραγκίσκου», αναφέρει χαρακτηριστικά η «Καθημερινή».
Βασισμένη σε μεγάλο βαθμό στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Συνθήκη υπεγράφη από 49 κράτη στις 8 Σεπτεμβρίου 1951 στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια. Με την υπογραφή της Συνθήκης, η οποία τέθηκε σε ισχύ από τις 28 Απριλίου 1952, η Ιαπωνία έπαψε πλέον να αποτελεί αυτοκρατορική δύναμη. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 11, οι Ιάπωνες αποδέχονταν τις αποφάσεις του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου για την Άπω Ανατολή και άλλων Συμμαχικών Δικαστηρίων Εγκλημάτων Πολέμου οι οποίες επιβλήθηκαν στην Ιαπωνία τόσο εντός όσο και εκτός της επικράτειάς της, συγχρόνως δε όφειλαν να διαθέσουν και αποζημιώσεις σε συμμαχικά έθνη και πρώην αιχμαλώτους πολέμου που είχαν υποστεί εγκλήματα πολέμου κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλληλα, τερματίστηκε η μεταπολεμική κατοχή της Ιαπωνίας από τους Συμμάχους, στην οποία δόθηκε εκ νέου πλήρης κυριαρχία.
Παρά το γενικό θετικό κλίμα, δεν έλειψαν και οι αντιδράσεις. Εκτός από την Κίνα, η οποία δεν προσκλήθηκε επειδή δεν υπήρχε συμφωνία για το ποια πλευρά θα εκπροσωπούσε τον κινεζικό λαό –η ηττημένη στην Ταϊβάν Δημοκρατία της Κίνας ή η νεοσύστατη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας–, παρούσες δεν ήταν ούτε η Κορέα –για παρόμοιους λόγους– ούτε η Ιταλία. Από την πλευρά της, η Σοβιετική Ένωση και οι δορυφόροι της -όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η «Καθημερινή» στο σχετικό άρθρο της 9ης Σεπτεμβρίου 1951– κράτησε αρνητική στάση.
Διαβάζουμε στην εφημερίδα: «Τηλεγραφήματα εξ Αγίου Φραγκίσκου μεταδίδουν ότι η τελετή της υπογραφής της ιαπωνικής συνθήκης εις την τελικήν συνεδρίασιν της διασκέψεως ήρχισεν εις ήρεμον ατμόσφαιραν, περί ώραν 17.12 Γκρήνουιτς. Την προεδρικήν έδραν κατείχεν ο κ. Άτσεσον, ενώ τα εδώλια της ρωσικής αντιπροσωπείας και εκείνα των δύο αντιπροσωπειών της Τσεχοσλοβακίας και της Πολωνίας παρέμεναν κενά».
Για τον Βρετανό υπουργό Εξωτερικόν, Μόρισον, η συνθήκη αποτελούσε ένα βήμα προς την ειρήνη και τον διακανονισμό πολλών προβλημάτων της Άπω Ανατολής. Αναφέρει σχετικά η «Καθημερινή»: «Βεβαίως, είπε, παραμένουν εισέτι πολλά προς επίλυσιν, αλλά προτιμότερον είναι να λύωνται ένα προς ένα παρά όλα ομού εις μίαν εντυπωσιακήν και πλήρη φιλοδόξων επιδιώξεων διάσκεψιν, η οποία όμως θα ήτο δύσκολον να συνέλθη. Υπάρχουν σημαντικά οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά ακόμη προβλήματα της Άπω Ανατολής, διά την λύσιν των οποίων ποιούμεθα σήμερον την έναρξιν. Η λύσις των τώρα θα καταστή ευκολωτέρα».
Για την ΕΣΣΔ, η Συνθήκη δεν ήταν παρά «σχέδιον διά νέον πόλεμον». Σε άλλο άρθρο της η «Καθημερινή» αναφέρει ότι «ο κ. Γκρομύκο προέβη εις την ανάγνωσιν των δηλώσεών του προς τους αντιπροσώπους του τύπου. […] Εις μονότονον και βραδύν ρυθμόν ανέγνωσεν από χειρογράφου κείμενον […] πλήρες ύβρεων και καταγγελιών εναντίον της αμερικανικής πολιτικής και συγκεκαλυμμένων απειλών περί νέου πολέμου». Πιο συγκεκριμένα, «η Συνθήκη αποτελεί μέγιστην αδικίαν διά την Ερυθράν Κίναν και τα πεντακόσια εκατομμύρια των κατοίκων της». Χαρακτήρισε τη διάσκεψη «γελοία» εφόσον πραγματοποιήθηκε παρά την απουσία κρατών, και τον Φόστερ Ντάλλες, αρχιτέκτονα της συνθήκης, «πολεμοκάπηλον».
Το σίγουρο είναι ότι, η υπογραφή της Συνθήκης του Σαν Φρανσίσκο, σηματοδοτεί μια νέα σελίδα όχι μόνο στις σχέσεις πρώην Συμμάχων-Ιαπωνίας αλλά και στη διεθνή θέση της Ιαπωνίας μεταπολεμικά.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
