Το βράδυ της 18ης Σεπτεμβρίου 1931, μια έκρηξη σημειώνεται στις σιδηροδρομικές γραμμές κοντά στην πόλη Μούκντεν της Κίνας. Η ζημιά δεν είναι μεγάλη· μάλιστα, ένα τρένο καταφέρνει να περάσει από την περιοχή χωρίς κανένα πρόβλημα. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της έκρηξης δεν άργησαν να φανούν – και εκτείνονταν πολύ παραπάνω από τη σιδηροδρομική γραμμή.
O Νότιος Μαντζουριανός Σιδηρόδρομος συνέδεε τις παραθαλάσσιες πόλεις Πορτ Αρθουρ και Νταϊρέν της χερσονήσου Λιαοντόνγκ με τον Κινεζικό Ανατολικό Σιδηρόδρομο, ο οποίος διέσχιζε τη Μαντζουρία και έφτανε έως το Βλαδιβοστόκ. Η χερσόνησος Λιαοντόνγκ ήταν περιοχή ιδιαίτερης σημασίας τόσο για την Κίνα όσο και για την Ιαπωνία, ήδη από τον Πρώτο Σινοϊαπωνικό Πόλεμο (1894-1895). Εν τέλει, μετά τη νίκη των Ιαπώνων σε αυτή τη σύγκρουση, η κινεζική δυναστεία Τσινγκ αναγκάστηκε, μεταξύ άλλων, να παραχωρήσει τη χερσόνησο Λιαοντόνγκ στους νικητές. Ωστόσο, η παραχώρηση αυτή ακυρώθηκε μετά τη λεγόμενη Τριπλή Παρέμβαση Ρωσίας, Γαλλίας και Γερμανίας και η χερσόνησος επιστράφηκε στην Κίνα. Ομως, η ρωσική κυβέρνηση πίεσε τη δυναστεία Τσινγκ να εκμισθώσει τη Λιαοντόνγκ και το Πορτ Αρθουρ προς χρήση του ρωσικού ναυτικού.
Με το ξέσπασμα του Ρωσοϊαπωνικού Πολέμου (1904-1905), η Λιαοντόνγκ αποτέλεσε πεδίο σφοδρότατων μαχών – μεταξύ αυτών και η αιματηρή πολιορκία του Πορτ Αρθρουρ. Τελικά, η Συνθήκη του Πόρτσμουθ, που υπογράφηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 1905 και με την οποία δόθηκε τέλος στον πόλεμο, όριζε ότι τόσο οι Ρώσοι όσο και οι Ιάπωνες θα αποχωρούσαν από τη Μαντζουρία και θα την επέστρεφαν στην Κίνα, με εξαίρεση την εκμισθωμένη περιοχή της Λιαοντόνγκ, η οποία θα μεταφερόταν στην Ιαπωνία και θα ήταν πλέον γνωστή με το όνομα Εκμισθωμένη Περιοχή Κουαντούνγκ.
Οι Ιάπωνες χρησιμοποίησαν την Εταιρεία του Νότιου Μαντζουριανού Σιδηροδρόμου ως βασικό τους εργαλείο για την οικονομική εκμετάλλευση της Μαντζουρίας, δημιουργώντας ανθρακορυχεία και χαλυβουργείο. Επίσης, στην περιοχή εγκαταστάθηκαν Ιάπωνες στρατιώτες, οι αξιωματικοί των οποίων έβλεπαν με αυξανόμενη ανησυχία τη σταδιακή ενοποίηση της Κίνας υπό τον Τσιανγκ Κάι Σεκ, καθώς και τις σοβιετικές βλέψεις για τη Λιαoντόνγκ. Ετσι, πιθανότατα χωρίς τη γνώση ή την έγκριση της ιαπωνικής κυβέρνησης, οι στρατηγοί Σεϊσίρο Ιταγκάκι και Κάντζι Ισιγουάρα αναλαμβάνουν να οργανώσουν σχέδιο προβοκάτσιας, ώστε να αναγκάσουν τους Κινέζους να ξεκινήσουν εχθροπραξίες, δίνοντας έτσι το δικαίωμα στην Ιαπωνία να έρθει σε ένοπλη σύγκρουση μαζί τους.
Θέλοντας, μάλιστα, να επισπεύσουν τα πράγματα, αποφασίζουν να κατασκευάσουν εξ ολοκλήρου ένα περιστατικό. Η ανατίναξη ενός –ομολογουμένως μικρού– μέρους του σιδηροδρόμου στην ελεγχόμενη από την Ιαπωνία περιοχή Κουαντούνγκ παρουσιάστηκε από τους Ιάπωνες ως ενέργεια των Κινέζων. Η αντίδραση από την πλευρά των Ιαπώνων ήταν άμεση. «Επείγοντα τηλεγραφήματα εκ Τόκιο αγγέλλουν ότι τα ιαπωνικά στρατεύματα αφού κατέλαβον το Μούκδεν προήλασαν προς τον λιμένα του Νιν-Τσαγκ και προς τον σπουδαιότατον σιδηροδρομικόν κόμβον του Κάο-Παν-Τσε της σιδηροδρομικής γραμμής Μούκδεν-Πεκίνου. Κατά την ιαπωνικήν έκδοσιν το επεισόδιον προεκλήθη υπό 300 Κινέζων στρατιωτών της φρουράς προαστείου τινός του Μούκδεν, οίτινες ήνοιξαν πυρ κατά των Ιαπώνων στρατιωτών, οίτινες εφρούρουν την σιδηροδρομικήν γραμμήν. Κατόπιν τούτου, τα ιαπωνικά στρατεύματα κατέλαβον την πόλιν του Μούκδεν, όπως τηρήσουν την τάξιν», έγραφε η «Καθημερινή» στις 20 Σεπτεμβρίου.
Ετσι, ξεκίνησε η ιαπωνική εισβολή στη Μαντζουρία, που κατέληξε στην ίδρυση, τον Φεβρουάριο του επόμενου χρόνου, του ανεξάρτητου κράτους του Μαντσουκούο, το οποίο ήταν στην πραγματικότητα «κράτος-μαριονέτα» της Ιαπωνίας. Στο μεταξύ, η Κοινωνία των Εθνών ανέθεσε στον λόρδο Λύττον τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με τις συνθήκες που οδήγησαν στη σινοϊαπωνική σύγκρουση. Ο Λύττον αποκάλυψε, τον Οκτώβριο του 1932, ότι η ανατίναξη του σιδηροδρόμου είχε γίνει από τους ίδιους τους Ιάπωνες. Ετσι, όταν η ΚτΕ επρόκειτο να καταδικάσει την Ιαπωνία ως επιτιθέμενη, η ιαπωνική αντιπροσωπεία υπό τον πρέσβη Γιόσουκε Ματσουόκα αποχώρησε. Ωστόσο, για άλλη μια φορά φάνηκε η αδυναμία της ΚτΕ να εφαρμόσει οποιαδήποτε καταδικαστική απόφαση.
Πάντως, μετά την ήττα της Ιαπωνίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 1949, η χερσόνησος Λιαοντόνγκ επέστρεψε στην Κίνα, ενώ οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στο Μαντσουκούο τον Αύγουστο του 1945. Η κυβέρνησή του διαλύθηκε επισήμως μετά την ιαπωνική παράδοση τον Σεπτέμβριο του 1945 και επέστρεψε στην Κίνα τον επόμενο χρόνο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
