Μετά την Απελευθέρωση, μείζων στόχος των ελληνικών κυβερνήσεων υπήρξε η ανασυγκρότηση της χώρας. Οι καταστροφές στις συγκοινωνιακές υποδομές ήταν τεράστιες: το σιδηροδρομικό δίκτυο ήταν κατεστραμμένο, οι ατμομηχανές και τα βαγόνια είχαν εξαφανιστεί κατά τη διάρκεια της τριπλής Κατοχής και η πλειονότητα των μεγάλων γεφυρών είχε ανατιναχτεί. Το ίδιο και τα τούνελ και τα ορεινά περάσματα. Επίσης, τα μεγάλα λιμάνια της χώρας είχαν καταστραφεί είτε από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων είτε κατά την αποχώρηση των Γερμανών, ενώ και ο εμπορικός στόλος της χώρας είχε μειωθεί κατά πολύ. Χάρις και στην εξωτερική βοήθεια, η οποία προήλθε κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, κατέστη δυνατή η ανασυγκρότηση της χώρας σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Διαρκούντος του Εμφυλίου πολέμου, η αγροτική παραγωγή έφτασε σχεδόν στα προπολεμικά επίπεδα. Το 1950 η βιομηχανική παραγωγή είχε ήδη ξεπεράσει εκείνη του 1938.
Εντούτοις, η ελληνική οικονομία βρισκόταν αντιμέτωπη με ένα τεράστιο πρόβλημα, το νομισματικό. Μετά την Απελευθέρωση, έγιναν προσπάθειες αντιμετώπισης του ζητήματος με την αντικατάσταση της δραχμής με νέα, καθότι η αξία της είχε εξανεμιστεί. Οι προσπάθειες, όμως, για την επίτευξη νομισματικής σταθερότητας έβρισκαν εμπόδια στην αδυναμία ανασυγκρότησης των φορολογικών μηχανισμών και γενικότερα της απόκτησης εσόδων. Ως εκ τούτου, για τη χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών προκρίθηκε η λύση της αύξησης της νομισματικής κυκλοφορίας.
Η νομισματική πολιτική της Ελλάδας, όμως, δεν ήταν ανεξάρτητη από τις επιλογές των άλλων χωρών, κυρίως των ισχυρών οικονομιών του πλανήτη. Η υποτίμηση του βρετανικού νομίσματος, της στερλίνας, έφερε προβληματισμούς στην ελληνική πλευρά. «Από της πρώτης στιγμής αφ’ ής ανηγγέλθη η υποτίμησις –η οποία εχαρακτηρίσθη ως το μεγαλύτερον ευρωπαϊκόν οικονομικόν γεγονός από της εποχής που εφηρμόσθη το σχέδιον Μάρσαλ– η ελληνική κυβέρνησις εκινήθη δραστηρίως διά την αντιμετώπισιν των νέων δεδομένων που εδημιουργούντο. Είναι γεγονός ότι ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως κ. Αλ. Διομήδης, και προτού ακόμη αναλάβη την αντιπροεδρίαν εις την Κυβέρνησιν Σοφούλη, ήτο κεκηρυγμένος υπέρ της υποτιμήσεως της δραχμής, αποβλέπων εις την προώθησιν των ελληνικών εξαγωγών προς την περιοχήν της λίρας στερλίνας και εις εισροήν αδήλων πόρων εν τη χώρα. Ομολογουμένως όμως η υποτίμησις της λίρας στερλίνας έρχεται εις μίαν στιγμήν κατά την οποίαν δεν ήτο επιθυμητή από την ελληνικήν Κυβέρνησιν. Η υποτίμησις ήλθεν ως αποτέλεσμα ασφυξίας του αγγλικού εξωτερικού εμπορίου προς την περιοχήν του δολλαρίου», ανέφερε σχετικά η «Καθημερινή» στο πρωτοσέλιδο της 20ής Σεπτεμβρίου 1949.
Την επόμενη ημέρα, στις 21 Σεπτεμβρίου, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε την υποτίμηση της δραχμής. «Κατ’ επίσημον ανακοίνωσιν του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου η Ελλάς υπετίμησε το νόμισμά της, ορίσασα τιμήν του δολλαρίου από 10.000 εις 15.000 και τιμήν της λίρας από 32.000 εις 42.000. Η δραχμή δεν είχε καθωρισμένην αξίαν και δεν αποκτά επίσημον “παριτέ” διά του σημερινού μέτρου. Προηγουμένως η πραγματική τιμή ήτο 10.000 δραχ. το δολλάριον και 32.000 η λίρα. Η δυσαναλογία αύτη εκλείπει ήδη. Εφεξής η δραχμή θα ανταλλάσσεται με λίρας και δολλάρια επί τη βάσει των νέων σχέσεων λίρας-δολλαρίου, των καθορισθεισών διά της υποτιμήσεως της στερλίνας», έγραψε η «Καθημερινή» στο πρωτοσέλιδο εκείνης της ημέρας.
Οι προσπάθειες για την επίτευξη νομισματικής σταθερότητας κορυφώθηκαν το 1953. Η δραχμή υποτιμήθηκε κατά 50% σε σχέση με το δολάριο, περισσότερο από την πραγματική ισοτιμία των δύο νομισμάτων. Γενικότερα, τα μέτρα που ελήφθησαν από τις ελληνικές κυβερνήσεις κατά το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του 1950 διαμόρφωσαν ένα μακροοικονομικό περιβάλλον, το οποίο στήριξε την επίτευξη των στόχων της οικονομικής πολιτικής και συντηρήθηκε έως το 1973. Η σταθερότητα της ισοτιμίας της δραχμής με το δολάριο εξασφάλισε την αντιπληθωριστική πειθαρχία της νομισματικής πολιτικής της Ελλάδας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
