Το νομοθετικό διάταγμα 59/1974, το οποίο συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο σημαντικές στιγμές της Μεταπολίτευσης, με τα δύο του άρθρα, νομιμοποίησε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος και το ΚΚΕ εσωτερικού και γενικότερα το σύνολο των πολιτικών κομμάτων. Το διάταγμα αυτό αποτελεί απόφαση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, της οποίας τα μέλη προέρχονταν από τον λεγόμενο «αστικό» πολιτικό κόσμο. Με τη νομιμοποίηση και την επαναλειτουργία όλων των πολιτικών κομμάτων αποκαταστάθηκε μία από τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις για τη λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, η οποία δεν νοείται χωρίς πολιτικά κόμματα, και ταυτοχρόνως τέθηκε τέλος σε ένα από τα μείζονα προβλήματα της νεότερης ελληνικής πολιτικής ιστορίας.
Ήδη από την εποχή του «Ιδιώνυμου» -δηλαδή του νόμου 4229 του 1929, ο οποίος, αν και είχε τον τίτλο «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», στην πραγματικότητα στόχευε στην καταστολή της κομμουνιστικής δράσης- είχε ποινικοποιηθεί η υποστήριξη και διάδοση των κομμουνιστικών ιδεών. Ούτε μεταπολεμικά, όμως, η κατάσταση θα άλλαζε. Αντίθετα, ο Εμφύλιος Πόλεμος θα οδηγούσε σε περαιτέρω όξυνση ανάμεσα στις δύο πλευρές του πολιτικού χάρτη. Στις 23 Δεκεμβρίου 1947, δημιουργήθηκα από δυνάμεις του ΚΚΕ κατά βάση η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση. Τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 27 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη εξέδωσε τον Αναγκαστικό Νόμο 509 «Περί μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του Πολιτεύματος, του Κοινωνικού Καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», με τον οποίο τέθηκαν εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και η Εθνική Αλληλεγγύη. Η εμπειρία της Χούντας θα ήταν εκείνη που θα οδηγούσε πλέον σύσσωμο τον πολιτικό κόσμο να θέσει τέλος στη μακρόχρονη πρακτική της δίωξης του «πολιτικού αντίπαλου».
Διαβάζουμε σχετικά στο πρωτοσέλιδο της «Καθημερινής» της 24ης Σεπτεμβρίου 1974: «Εδημοσιεύθησαν χθες στην εφημερίδα της κυβερνήσεως το διάταγμα για την λειτουργία των κομμάτων και άρση του Α.Ν. 509. Επίσης, εδημοσιεύθη και διάταγμα με το οποίον αποκαθίσταται η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και το απόρρητο των επικοινωνιών. Κατόπιν τούτου επιτρέπεται ελεύθερα πλέον η επαναλειτουργία κομμάτων των οποίων είχε απαγορευθή ή ανασταλή η δράση ως και η σύσταση νέων. Αίρεται δε η απαγόρευση για την λειτουργία του Κ.Κ.Ε. […] Σχετική δήλωση έκανε χθες ο πρωθυπουργός κ. Κ. Καραμανλής, εξαγγέλοντας τα νέα μέτρα τα οποία υπεγράμμισε ότι αποτελούν τη σημαντικώτερη προσφορά προς αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητος». Πιο συγκεκριμένα, ο Έλληνας πρωθυπουργός τόνισε ότι «το Νομοθετικόν διάταγμα περί επαναλειτουργίας των κομμάτων και καταργήσεως του Νόμου 509 καθώς και το προεδρικόν διάταγμα, διά του οποίου αποκαθίσταται η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και το απόρρητον της επικοινωνίας αποτελούν δύο ουσιαστικά βήματα εις την προσπάθειαν προς εξασφάλισιν της ελευθέρας εκδηλώσεως λαϊκής θελήσεως. […] Από της δημοσιεύσεως των νέων νομοθετημάτων όλα τα κόμματα είναι ελεύθερα να αναπτύξουν νομίμως την δραστηριότητά των, εντός του πλαισίου των δημοκρατικών θεσμών, άνευ οιασδήποτε διακρίσεως. Η Κυβέρνησις έκρινεν ότι δεν συντρέχουν πλέον οι λόγοι, ένεκεν των οποίων ετέθησαν εκτός νόμου ωρισμένα κόμματα».
Η ανακοίνωση του γραφείου Τύπου του Κ.Κ.Ε. εσωτερικού έκανε λόγο για μια νέα σελίδα στην πολιτική ζωή του τόπου, ενώ, δύο μόλις μέρες αργότερα, κυκλοφόρησε και το πρώτο νόμιμο φύλλο της εφημερίδας του ΚΚΕ, «Ριζοσπάστης», στο οποίο και υπήρχε σχετική χαιρετιστήρια ανακοίνωση.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
