Μετά την επιτυχία του στην Αυστρία, τον Μάρτιο του 1938, ο Αδόλφος Χίτλερ έστρεψε το βλέμμα του στην Τσεχοσλοβακία, όπου στην περιοχή της Σουδητίας κατοικούσαν περίπου τρία εκατομμύρια άτομα γερμανικής καταγωγής. Ωστόσο θα αναλάμβανε δράση μόνο μετά από μια περίοδο πολιτικής αναταραχής εντός της Τσεχοσλοβακίας, η οποία θα συνοδευόταν από διπλωματικές διαμάχες που δημιουργούσαν είτε δικαιολογία για πόλεμο είτε αφορμή για αστραπιαία επίθεση λόγω κάποιου «περιστατικού».
Η Τσεχοσλοβακία, από την πλευρά της, στηριζόταν στη στρατιωτική βοήθεια της Γαλλίας, με την οποία είχε συνάψει συμμαχία, ενώ και η Σοβιετική Ένωση, που επίσης είχε υπογράψει συνθήκη με την Τσεχοσλοβακία, έδειξε προθυμία να συνεργαστεί με τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία σε περίπτωση ανάγκης.
Παρ’ όλα αυτά και ενώ ο πόλεμος φαινόταν αναπόφευκτος, Γαλλία και Μεγάλη Βρετανία επιθυμούσαν με κάθε τρόπο την αποφυγή μιας στρατιωτικής αντιπαράθεσης με τη Γερμανία. Στη συνάντηση των εκπροσώπων της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας, που έλαβε χώρα στα τέλη Απριλίου του 1938, οι δύο πλευρές έκλιναν προς την άποψη ότι η ειρήνη θα μπορούσε να διασωθεί μόνο με την παράδοση της γερμανόφωνης περιοχής της Σουδητίας στους Γερμανούς.
Στα μέσα Σεπτεμβρίου ο Βρετανός πρωθυπουργός προσφέρθηκε να πάει στο καταφύγιο του Χίτλερ στο Μπέρχτεσγκάντεν για να συζητήσει την κατάσταση με τον Χίτλερ. Ο Χίτλερ συμφώνησε να μην προβεί σε καμία στρατιωτική ενέργεια χωρίς περαιτέρω συζήτηση και ο Τσάμπερλεϊν συμφώνησε να προσπαθήσει να πείσει το υπουργικό συμβούλιο και τους Γάλλους να αποδεχθούν τα αποτελέσματα ενός δημοψηφίσματος στη Σουδητία. Η γαλλική ηγεσία μετέβη στο Λονδίνο, όπου ετοιμάστηκε μια κοινή πρόταση –χωρίς τη γνώμη των Τσεχοσλοβάκων– η οποία όριζε ότι θα παραδοθούν στη Γερμανία όλες οι περιοχές με πληθυσμό άνω του 50% Γερμανούς. Η κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας αρχικά απέρριψε την πρόταση, αλλά αναγκάστηκε να την αποδεχθεί στις 21 Σεπτεμβρίου.
Η απόφαση αυτή δεν φάνηκε να ικανοποιεί τον Χίτλερ, ο οποίος πλέον επιθυμούσε η Σουδητία να καταληφθεί από τον γερμανικό στρατό και οι Τσεχοσλοβάκοι να εκκενώσουν την περιοχή μέχρι τις 28 Σεπτεμβρίου. Οι Τσεχοσλοβάκοι, έχοντας απορρίψει μια πρόταση τέτοιας λογικής, ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν. Ωστόσο, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί ο πόλεμος, ο Τσάμπερλεϊν πρότεινε να συγκληθεί μια διάσκεψη για να διευθετηθεί η διαφορά. Ο Χίτλερ συμφώνησε και έτσι στις 29 Σεπτεμβρίου ο Χίτλερ, ο Τσάμπερλεϊν, ο Νταλαντιέ και ο Μουσολίνι συναντήθηκαν στο Μόναχο ερήμην της τσεχοσλοβακικής κυβέρνησης, η οποία δεν κλήθηκε ούτε καν ως παρατηρητής.
Η «Καθημερινή» της 30ής Σεπτεμβρίου 1938 γράφει ότι «εξαιρετική κίνησις ήρχισε να σημειούται εκεί ευθύς ως εγνώσθη ότι επρόκειτο να συγκροτηθή σήμερον η ιστορική σύσκεψις των κυβερνητών Αγγλίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Γερμανίας. Διά την οργάνωσιν της Διασκέψεως, την φιλοξενίαν των υψηλών ξένων, την διακόσμησιν της πόλεως και τον καθορισμόν των λεπτομερειών της υποδοχής συνήλθον εις σύσκεψιν ο στρατηγός Εππ, ο δήμαρχος Ζήμπερτ και ο αρχηγός των χιτλερικών οργανώσεων Βάγνερ. Η πόλις εσημαιοστολίσθη και διεκοσμήθη, έκτακτα δε μέτρα τάξεως ελήφθησαν».
Κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης, ο Μουσολίνι παρουσίασε ένα γραπτό σχέδιο, καταρτισμένο στην πραγματικότητα από το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο έμεινε γνωστό και ως Σύμφωνο του Μονάχου. Το Σύμφωνο προέβλεπε την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στη Σουδητία και τη δημιουργία διεθνούς επιτροπής, η οποία θα αποφάσιζε στο μέλλον για άλλες αμφισβητούμενες περιοχές. «Αι περιοχαί όπου πλειοψηφεί ο γερμανικός πληθυσμός θα παραχωρηθούν εις την Γερμανίαν μεταξύ 1ης και 10ης Οκτωβρίου. Όπου δε οι πληθυσμοί είναι ολιγώτερον πυκνοί θα υπαχθούν εις ειδικήν διεθνή επιτροπήν μέχρι της διαχαράξεως των συνόρων», αναφέρει χαρακτηριστικά στο πρωτοσέλιδο της 30ης Σεπτεμβρίου η «Καθημερινή».
Η Τσεχοσλοβακία ενημερώθηκε από τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία ότι μπορούσε είτε να αντισταθεί στη Γερμανία μόνη της είτε να υποταχθεί στις προβλεπόμενες προσαρτήσεις, με αποτέλεσμα να αποδεχθεί τη συμφωνία της Διάσκεψης. Διαβάζουμε στην «Καθημερινή» το κείμενο της διακοίνωσης της τσεχοσλοβαβικής πλευράς, το οποίο μεταξύ άλλων αναφέρει ότι «η τσεχοσλοβακική Κυβέρνησις εν τω συμφερόντι του πολιτισμού και της παγκοσμίου ειρήνης προβαίνει εις τας παραχωρήσεις αυτάς όπως μη φέρει το ναυάγιον εις τόσας συνδεδυασμένας προσπαθείας. Αν πάντως προκύψουν ανυπέρβλητοι δυσχέρειαι, η τσεχοσλοβακική Κυβέρνησις προτείνει όπως η όλη διένεξις αποτελέση το αντικείμενον διεθνούς διασκέψεως και υποβληθή εις την διαιτησίαν του Προέδρου Ρούζβελτ. Η τσεχοσλοβαβική Κυβέρνησις δηλοί ότι απεκδέχεται εκ των προτέρων τοιαύτην ετυμηγορίαν».
Το σίγουρο είναι ότι ο θρίαμβος του Χίτλερ ήταν μεγάλος, αφού με τη Συμφωνία αυτή πέτυχε την προσάρτηση της Σουδητίας χωρίς καμία σύγκρουση. Το όφελος για τους Συμμάχους όμως θα ήταν εφήμερο, καθώς οι βλέψεις του Χίτλερ δεν θα σταματούσαν εκεί. Η Συμφωνία του Μονάχου έγινε σύμβολο της ματαιότητας του κατευνασμού των επεκτατικών βλέψεων της ναζιστικής Γερμανίας, παράλληλα, όμως, έδωσε τη δυνατότητα στους Συμμάχους, κερδίζοντας χρόνο, να αυξήσουν τη στρατιωτική τους ετοιμότητα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
