«Το φυλετικόν πρόβλημα συνταράσσει την Αμερικήν», διαβάζουμε στο πρωτοσέλιδο της «Καθημερινής», στις 2 Οκτωβρίου 1962. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1962 είχαν ξεσπάσει ταραχές στο Πανεπιστήμιο του Μισισιπή, στην πόλη της Οξφόρδης. Οι συμμετέχοντες στα επεισόδια προσπάθησαν να αποτρέψουν την εγγραφή του Αφροαμερικανού Τζέιμς Μέρεντιθ. Τα γεγονότα ήταν τόσο βίαια, ώστε ο πρόεδρος Τζον Κένεντι αναγκάστηκε να καταπνίξει την εξέγερση κινητοποιώντας πάνω από 30.000 στρατιώτες – τους περισσότερους που είχαν κινητοποιηθεί σε τέτοια περίσταση.
Στον απόηχο της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου του 1954, το οποίο είχε αναγνωρίσει ως αντισυνταγματικό το νόμο που προέβλεπε διαχωρισμούς με βάση το χρώμα στην εκπαίδευση και επέβαλε στους μαύρους να πηγαίνουν σε ξεχωριστά σχολεία στις πολιτείες του Νότου, ο Μέρεντιθ προσπάθησε να εγγραφεί στο πανεπιστήμιο του Μισισιπή, υποβάλλοντας αίτηση το 1961. Όταν ενημέρωσε το πανεπιστήμιο ότι ήταν Αφροαμερικανός, η εισαγωγή του καθυστέρησε και παρεμποδίστηκε, πρώτα από τους υπαλλήλους και στη συνέχεια από τον κυβερνήτη του Μισισιπή, Ρος Μπάρνετ. Σε μια προσπάθεια να εμποδίσει την εγγραφή του, ο Μπάρνετ έβαλε τον Μέρεντιθ προσωρινά στη φυλακή. Οι μελλοντικές απόπειρες εγγραφής του, στις οποίες συνοδευόταν από ομοσπονδιακούς αξιωματούχους, εμποδίστηκαν και αυτές, ενώ άκαρπες αποδείχτηκαν οι τηλεφωνικές συνομιλίες μεταξύ προέδρου Κένεντι και κυβερνήτη. Στην προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος ενεπλάκη ακόμη και ο γενικός εισαγγελέας Ρόμπερτ Κένεντι, επίσης χωρίς αποτέλεσμα.
Στις 30 Σεπτεμβρίου 1962, οι ομοσπονδιακές αρχές συνόδευσαν τον Μέρεντιθ για να προσπαθήσει και πάλι να πραγματοποιήσει την εγγραφή του στο πανεπιστήμιο με διατήρηση της τάξης. Οι ταραχές όμως δεν αποφεύχθηκαν. Ο όχλος, εν μέρει υποκινούμενος από οπαδούς της λευκής υπεροχής (white supremacists), επιτέθηκε σε δημοσιογράφους και ομοσπονδιακούς αξιωματικούς, έκαψε και λεηλάτησε περιουσίες και κατέλαβε οχήματα. «Ολόκληρος ο χώρος […] έδιδε την εντύπωσιν πεδίου μάχης», έγραφε χαρακτηριστικά η «Καθημερινή» της 2ας Οκτωβρίου. Δημοσιογράφοι, ανώτατοι αξιωματικοί και ο αναπληρωτής γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ, Νίκολας Κάτζενμπαχ, πολιορκήθηκαν στο διοικητικό κτίριο του πανεπιστημίου. Μέχρι αργά το πρωί της 1ης Οκτωβρίου, 27 ανώτατοι αξιωματικοί τραυματίστηκαν από πυροβολισμούς και δύο άμαχοι -μεταξύ των οποίων ένας Γάλλος δημοσιογράφος- δολοφονήθηκαν.
Μόλις ενημερώθηκε, ο Κένεντι, επικαλούμενος τον Νόμο περί Εξέγερσης του 1807, κινητοποίησε τις μονάδες του στρατού των ΗΠΑ υπό τον Ταξίαρχο Τσαρλς Μπίλινγκσλι να καταπνίξουν την εξέγερση.
Σύμφωνα με την «Καθημερινή», «η άρνησις του Κυβερνήτου της Πολιτείας του Μισσισιπή κ. Μπάρνετ, όπως συμμορφωθή προς την απόφασιν του αρμοδίου δικαστηρίου και επιτρέψη την εγγραφήν εις το Πανεπιστήμιον της πόλεως Οξφόρδης του Μισσισιπή του 29ετούς Νέγρου φοιτητού, έγγαμου και πατρός ενός τέκνου, κ. Τζαίημς Μέρεντιθ, προεκάλεσεν αιματηράς συγκρούσεις καθ’ όλην την νύκτα της Κυριακής προς την Δευτέραν εις την Οξφόρδην. Περίπου 2.000 φοιτηταί και άλλα στοιχεία ανήκοντα εις οργανώσεις άκρας δεξιάς και του αμερικανικού ναζιστικού κόμματος, που είναι κεκηρυγμένα υπέρ των φυλετικών διακρίσεων, συνεπλάκησαν επανειλημμένως με ομοσπονδιακά στρατεύματα και αστυνομικούς. Ταύτα είχον κινητοποιηθή κατόπιν σχετικών διαταγών του αμερικανικού υπουργείου Αμύνης αφού προηγουμένως ο πρόεδρος Κένεντυ είχε δώσει την σχετικήν εντολήν». Ο Αμερικανός πρόεδρος εξάλλου είχε πει σε ομιλία του που μεταδόθηκε από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες στηρίζονται «εις την αρχήν, ότι η τήρησις του νόμου αποτελεί την καλυτέραν εγγύησιν διά την ελευθερίαν, ενώ η παραβίασίς του είναι πηγή ανωμαλιών».
Ο Μέρεντιθ πραγματοποίησε τελικά την εγγραφή του και πάλι συνοδεία ομοσπονδιακών αστυνομικών, ενώ μέρος συμφοιτητών του τον αποδοκίμαζε φωνάζοντάς του «έχεις αιματωμένας τας χείρας» και «πήγαινε σπίτι σου, βρωμερέ Νέγρε», όπως αναφέρεται στο σχετικό άρθρο. Ωστόσο, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Δικαιοσύνης δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι δεν θα τον εγκαταλείψουν και θα είναι δίπλα του για την προστασία του όποτε αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Η εξέγερση και η ομοσπονδιακή καταστολή ήταν μια σημαντική καμπή στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα και οδήγησαν στην κατάργηση του φυλετικού διαχωρισμού – την πρώτη ενσωμάτωση οποιασδήποτε δημόσιας εκπαιδευτικής εγκατάστασης στο Μισισιπή. Σήμερα, το άγαλμα του Τζέιμς Μέρεντιθ δεσπόζει στην πανεπιστημιούπολη και η τοποθεσία της εξέγερσης έχει χαρακτηριστεί ως Εθνικό Ιστορικό Ορόσημο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
