«Είμαι μεγάλος και κουρασμένος. Αφήστε τους να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους. Έκανα το κύριο πράγμα. Θα μπορούσε κανείς να πει στον Στάλιν ότι δεν μας ταίριαζε πια και να του προτείνει να αποσυρθεί; Ούτε μία σταγόνα του θα είχε μείνει εκεί που είχε σταθεί. Τώρα όλα είναι διαφορετικά. Ο φόβος έχει φύγει και μπορούμε να μιλάμε ως ίσοι. Αυτή είναι η συνεισφορά μου». Αυτά τα λόγια φαίνεται πως είπε στον συνεργάτη του Αναστάς Μικογιάν ο Σοβιετικός ηγέτης Νικίτα Χρουστσόφ έπειτα από την απομάκρυνσή του από την εξουσία στα μέσα Οκτωβρίου του 1964. Ήταν η πρώτη ειρηνική αλλαγή εξουσίας στη Σοβιετική Ένωση.
Οι κατηγορίες κατά του Χρουστσόφ ήταν πολλές. Όσοι συμμετείχαν στη συνωμοσία της ανατροπής του τον κατηγορούσαν για αγένεια, αλαζονεία, μεγαλομανία, απρόβλεπτη συμπεριφορά και για το προχωρημένο της ηλικίας του. Καταρρίπτοντας τον μύθο του προκατόχου του Ιωσήφ Στάλιν, ο Χρουστσόφ είχε επιτρέψει να αναπτυχθεί η προσωπολατρία του και δεν έδειχνε την απαραίτητη προσοχή στους συμβούλους του. Ο απρόβλεπτος χαρακτήρας του φόβιζε όχι μόνον τους δυτικούς ηγέτες, αλλά και τους συνεργάτες του στην ηγεσία του ΚΚΣΕ και της χώρας.
Η εξουσία περιήλθε σε τριανδρία, η οποία αποτελείτο από τον Λεονίντ Μπρέζνιεφ ως πρώτο γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ, τον Αλεξέι Κοσύγκιν ως πρωθυπουργό και τον Αντρέι Γκρομίκο ως υπουργό Εξωτερικών – θέση την οποία ανέλαβε το 1957 και κράτησε έως το 1985 (εκατό χρόνια νωρίτερα, την ίδια θέση κατείχε ο Αλεξάντερ Γκόρτσακοφ από το 1856 έως το 1882). Η νέα ηγεσία βρισκόταν στο αντίθετο άκρο από τον «άξεστο» Χρουστσόφ. Ο Μπρέζνιεφ επιζητούσε τη διαβούλευση ενός θέματος με τους συνεργάτες του, έστω και αν αυτό γινόταν μόνον για τα προσχήματα, ήταν συμπαθής στους άλλους, θυμόταν τα γενέθλια των συναδέλφων και τα ονόματα των συζύγων και των παιδιών τους. Η νέα ηγεσία είχε τη στήριξη του κόμματος, το οποίο επιθυμούσε μεν την αποφυγή των περιττών κρίσεων με τη Δύση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα υπερασπιζόταν τα σοβιετικά και κομμουνιστικά συμφέροντα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η απομάκρυνση του Νικίτα Χρουστσόφ από την ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης έγινε γνωστή στις 15 Οκτωβρίου 1964. «Ο Νικήτα Κρούστσεφ, ο παντοδύναμος Ρώσος ηγέτης, έπεσε σήμερον κατά τρόπον απρόοπτον και αι συνέπειαι της μεταβολής εις την ρωσικήν ηγεσίαν θα είναι σοβαραί τόσον δια τας σχέσεις Ανατολής και Δύσεως, όσον και κυρίως δια την αποκατάστασιν της ενότητος του κομμουνιστικού στρατοπέδου. Τα δοθέντα επισήμως ως αίτια της πτώσεως – παραίτησις δια λόγους υγείας και ηλικίας – δυνατόν να έχουν βάσιν τινά, αλλά θεωρείται βέβαιον ότι η αντικατάστασίς του εις την ηγεσίαν του ανατολικού συνασπισμού δυνατόν να σημαίνη παραχώρησιν έναντι του Πεκίνου, προς αποκατάστασιν της κομμουνιστικής μονολιθικότητος. Πάντως, το γεγονός ότι επισυμβαίνει εις τας παραμονάς των αμερικανικών εκλογών, είναι πιθανόν αι επιπτώσεις της μεταβολής να επιδράσουν βαθύτατα επί των διεθνών σχέσεων. Αξιοσημείωτον είναι ότι η μεταβολή εις το Κρεμλίνον εγένετο κατά δημοκρατικόν τρόπον διά της υποβολής παραιτήσεως του κ. Κρούστσεφ και εκλογής των νέων ηγετών παρά της Κεντρικής Επιτροπής», ανέφερε η ανταπόκριση της «Καθημερινής» για τις 15 Οκτωβρίου από τη Μόσχα, η οποία δημοσιεύτηκε στο πρωτοσέλιδο της 16ης Οκτωβρίου 1964.
Το ενδιαφέρον της Δύσης για την αλλαγή ηγεσίας στο Κρεμλίνο ήταν έντονο, όπως γίνεται σαφές στα δημοσιεύματα της «Καθημερινής» τις επόμενες ημέρες. «Προς το παρόν, εν τούτοις, αι επίσημοι ρωσικαί εκδηλώσεις υπήρξαν προς την κατεύθυνσιν της συνεχίσεως αμεταβλήτου της ακολουθουμένης μέχρι τούδε εξωτερικής πολιτικής του Κρεμλίνου. Κατά τηλεγραφήματα εξ Ουασιγκτώνος, κατόπιν αιτήσεώς του, ο εκεί Ρώσος πρεσβευτής κ. Ντομπρύνιν συνηντήθη με τον πρόεδρον Τζόνσον και συνωμίλησε μετ’ αυτού επί 45 λεπτά. Μετά την συνομιλίαν ο κ. Ντομπρύνιν εδήλωσεν ότι η ρωσική εξωτερική πολιτική θα παραμείνη αμετάβλητος υπό την νέαν ηγεσίαν του Κρεμλίνου. Ο κ. Ντομπρύνιν προσέθεσεν ότι τούτο σημαίνει ότι θα συνεχισθή η πολιτική της ειρηνικής συνυπάρξεως του κ. Κρουστσέφ», ανέφερε χαρακτηριστικά η «Καθημερινή» στο πρωτοσέλιδο της 17ης Οκτωβρίου.
Ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ παρέμεινε στο τιμόνι της Σοβιετικής Ένωσης έως τον θάνατό του το 1982.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
