Το πρωί της 13ης Αυγούστου 1961, οι Βερολινέζοι αντίκριζαν μια πρωτόγνωρη εικόνα. Στρατιώτες και μέλη των δυνάμεων ασφαλείας της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας (ΓΛΔ) τοποθετούσαν συρματοπλέγματα κατά μήκος των ορίων του ανατολικού και του δυτικού τομέα της πόλης, απαγορεύοντας την κυκλοφορία από και προς το Δυτικό Βερολίνο. Δύο ημέρες αργότερα άρχισαν οι εργασίες για την ανέγερση του Τείχους, το οποίο θα έκοβε στα δύο την άλλοτε πρωτεύουσα του «χιλιετούς Ράιχ» και θα γινόταν το κατεξοχήν σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου.
Είκοσι οκτώ χρόνια μετά την κατασκευή του, το Τείχος θα αρχίσει να κατεδαφίζεται υπό τους έξαλλους πανηγυρισμούς των κατοίκων του Βερολίνου. Έχει προηγηθεί η απόφαση του υπουργικού συμβουλίου της Ανατολικής Γερμανίας, σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται η ελεύθερη μετάβαση των Ανατολικογερμανών στις χώρες της δυτικής Ευρώπης χωρίς ειδική άδεια από τις αρμόδιες αρχές.
Η Καθημερινή παρακολούθησε αυτά τα δύο γεγονότα που σηματοδότησαν το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, μέσα από ρεπορτάζ και αναλύσεις για τα αίτια και τις αφορμές που οδήγησαν στην ανέγερση το 1961 και στην κατεδάφιση το 1989 του «τείχους της ντροπής» για τους Δυτικογερμανούς και του «αντιφασιστικού τείχους προστασίας» για την ανατολικογερμανική κυβέρνηση.
Σιδηρούν παραπέτασμα εις το μέσον της παλαιάς γερμανικής πρωτευούσης
Αιφνιδιαστικώς το κομμουνιστικόν καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας επεξέτεινε χθες Κυριακήν εις το μέσον της πόλεως του Βερολίνου το «σιδηρούν παραπέτασμα» και εδημιούργησεν εις αυτό σύνορα κράτους με όλα τα συμπαρομαρτούντα στρατιωτικά και αστυνομικά μέτρα ασφαλείας. Τα μέτρα αυτά, εν τούτοις, αφορούν μόνον τους πολίτας της Ανατ. Γερμανίας τους μεταβαίνοντας προς το Δ. Βερολίνον ή την Δ. Γερμανίαν, ενώ αι επικοινωνίαι του Δ. Βερολίνου με την Δ. Γερμανίαν και την Δύσιν ουδαμώς θίγονται. Οπωσδήποτε πρόκειται περί ενεργείας, η οποία αποτελεί εκδήλωσιν πρωτοβουλίας εκ μέρους της Κυβερνήσεως της Αν. Γερμανίας, η οποία δύναται να έχη σοβαρωτέρας συνεπείας με την εξέλιξιν των γεγονότων γύρω από τας σχέσεις Ανατολής και Δύσεως εξ αιτίας του Βερολίνου και του γερμανικού ζητήματος.
Εις την Δύσιν, το κλείσιμον των συνόρων του Βερολίνου προεκάλεσεν έκπληξιν, και τονίζεται ότι αποτελεί πράξιν απελπισίας, ομολογίαν αποτυχίας του κομμουνιστικού καθεστώτος και παραβίασιν των τετραμερών συμφωνιών του 1945. Εις τας δυτικάς πρωτευούσας ήρχισαν αμέσως συνεννοήσεις διά την αντιμετώπισιν του τελεσμένου γεγονότος, ο Καγκελλάριος Αντενάουερ ωμίλησε περί αντιμέτρων, ενώ γενικώς τονίζεται η ανάγκη ταχείας διεξαγωγής διαπραγματεύσεων Ανατολής και Δύσεως.
Το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας έθεσεν από της χθες εις εφαρμογήν μέτρα περιοριστικά της κυκλοφορίας των πολιτών των διαμενόντων εις την Α. Γερμανίαν, εις τους οποίους δεν επιτρέπει, άνευ ειδικής αδείας, να μεταβούν εκ της ανατολικής ζώνης εις την δυτικήν. Τα μέτρα αφορούν κυρίως την διαχωριστικήν ζώνην του Βερολίνου, όπου η κομμουνιστική Κυβέρνησις συνεκέντρωσεν τεθωρακισμένα οχήματα, αστυνομικάς δυνάμεις και πολιτοφύλακας διά να επιβάλη τα μέτρα και διαλύση πάσαν συγκέντρωσιν δυσηρεστημένων κατοίκων. Ως εγνώσθη, ρωσικαί θωρακισμέναι μεραρχίαι ευρίσκονται τώρα γύρω από το Βερολίνον. Οι κάτοικοι του Α. Βερολίνου και της Ανατολικής Γερμανίας, οι οποίοι μετέβαινον τακτικά δι’ εργασίαν ή επίσκεψιν εις το Δ. Βερολίνον, ευρέθησαν την πρωίαν της χθες προ στρατιωτικών φυλακίων και περιπόλων, αι οποίαι ημπόδιζον την μετάβασιν προς το Δ. Βερολίνον αν ο κάτοικος δεν έφερεν ειδικήν άδειαν. Οι κομμουνισταί μετέφεραν εντός της πόλεως τουλάχιστον μίαν γερμανικήν τεθωρακισμένην μεραρχίαν προς ενίσχυσιν των αστυνομικών, οι οποίοι επιβάλλουν τους περιορισμούς.
Σήμερον την πρωίαν εις τον σταθμόν της Φρηντριχστράσσε είχον συγκεντρωθή χιλιάδες κατοίκων της Αν. Γερμανίας, διά να μεταβούν εις το Δ. Βερολίνον, αλλ’ η κυρία είσοδος του σταθμού ήτο αποκλεισμένη με ξύλινα εμπόδια. Οι ταξιδιώται ήσαν υποχρεωμένοι να διέλθουν διά πλαγίων θυρών, όπου ησκείτο αυστηρός έλεγχος των εγγράφων ταυτότητος διά να επιτραπή να εισέλθουν εις το μέρος οπόθεν ανεχώρουν οι συρμοί διά το δυτικόν Βερολίνον. Μόνον ελάχιστοι εκ των κατοίκων του Α. Βερολίνου είχον τα απαιτούμενα έγγραφα και εξ αυτών οι πλείστοι ήσαν υπάλληλοι του κόμματος κινούμενοι δι’ υπηρεσίαν. Οι υπόλοιποι απεδιώκοντο υπό της αστυνομίας και εκατοντάδες εξ αυτών ίσταντο καθ’ ομίλους έξω του σταθμού συζητούντες καθ’ ομάδας χαμηλοφώνως με διαθέσεις εξεγέρσεως, αλλ’ η ατμόσφαιρα περιείχε τα στοιχεία τρομοκρατίας, διότι περί τα 12 τανκς είχον εστραμμένα τα στόμια των τηλεβόλων των προς το πλήθος και ουδείς ετόλμησε να εκδηλώση αποδοκιμασίαν ή οργήν. Ταυτοχρόνως, εκυκλοφόρει η φήμη ότι οι Ρώσοι έθεσαν εις κατάστασιν συναγερμού τας 22 μεραρχίας των της Α. Γερμανίας και μετεκίνησαν 2 μεραρχίας ταύτης εις τα πρόθυρα της πόλεως διά να επέμβουν εάν ήθελε να σημειωθή εξέγερσις των κατοίκων της Α. Γερμανίας.
Επίσης εις την Πύλην του Βραδεμβούργου, όπου χθες είχε γίνει ανθρώπινον τείχος από αστυνομικούς και πολιτοφύλακας διά να κλείση την διάβασιν προς το Δ. Βερολίνον, όπου 30.000 Δυτικοί Γερμανοί τούς απεδοκίμαζον, σήμερον η αστυνομία απεσύρθη κατά 90 μέτρα και εστρατοπέδευσεν εις τα ερείπια της καγκελλαρίας του Χίτλερ. […]
Κατά τον εν Βερολίνω ανταποκριτήν του «Ρώυτερ», σήμερον θα αποδειχθή κατά πόσον θα είναι τελεσφόρα τα αιφνιδιαστικά μέτρα της Κυβερνήσεως της Αν. Γερμανίας, προς αναχαίτισιν του ρεύματος των προσφύγων εις την Δύσιν. Αι 53.000 των Ανατολικών, οι οποίοι ειργάζοντο μέχρι της χθες εις τον δυτικόν τομέα της πόλεως, θα αποτελέσουν, καθ’ α αναμένεται, πηγήν ταραχών.
Εις αυτούς εδηλώθη ότι εφεξής δεν δύνανται να εργάζωνται εις το δυτικόν Βερολίνον και ότι οφείλουν να εξεύρουν εργασίαν εις την Ανατ. Γερμανίαν. Καθ’ α αναμένεται όμως, πλείστοι εξ αυτών θα δοκιμάσουν να διέλθουν τα σύνορα διά να μεταβούν εις τας εργασίας εις τας οποίας απασχολούνται από ετών.
Επίσης, ως προβλέπεται, θα δημιουργηθή χάος εις τας συγκοινωνίας όταν αι 13.000 των δυτικών Βερολινέζων, που εργάζονται εις τον ανατολικόν τομέα της πόλεως, θα δοκιμάσουν σήμερον να μεταβούν διά του υπογείου σιδηροδρόμου και των άλλων συγκοινωνιακών μέσων εις τας εργασίας των. Ωσαύτως, η κατάστασις είναι τεταμένη κατά μήκος των ισχυρώς φρουρουμένων συνόρων, συνεπεία θορυβωδών επεισοδίων, που εγένοντο χθες προ της πύλης του Βραδεμβούργου. Πλείστα επεισόδια εσημειώθησαν χθες εις την μεθόριον μεταξύ ανατολικού και δυτικού Βερολίνου, όπου η αστυνομία εχρησιμοποίησε δακρυγόνους βόμβας διά να διαλύση το συγκεντρωθέν πλήθος.
Εξ άλλου, η αστυνομία του δυτικού Βερολίνου, ηδυνήθη να αποτρέψη την πρόκλησιν επεισοδίων, κρατούσα εις απόστασιν τους κατοίκους του δυτικού τομέως της πόλεως από την μεθόριον.
Συνολικώς, 7.000 αστυνομικοί ανέλαβον σήμερον την τήρησιν της τάξεως, ενώ έτεραι 6.000 συναδέλφων των ευρίσκονται εν επιφυλακή, εις το δυτικόν Βερολίνον. Αφ’ ετέρου, συνήθως καλώς πληροφορημέναι πηγαί εδήλουν ότι αι 11.000 άνδρες των συμμαχικών δυνάμεων, που σταθμεύουν εις το δυτικόν Βερολίνον, ευρίσκονται επίσης εν επιφυλακή.
Η Καθημερινή, 15 Aυγούστου 1961
Η ΕΣΣΔ δημιουργεί πνεύμα αντεκδικήσεως μεταξύ των Γερμανιών
Κάπου εις την Ευρώπην, Αύγουστος.― Τι είναι εκείνο που προκαλεί τους πολέμους; Ποια ήτο η αιτία του ερεθισμού της κοινής γνώμης που συνετέλεσεν εις την έκρηξιν του πρώτου παγκοσμίου πολέμου το 1914 και του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου το 1939; Είναι αρκετά περίεργον ότι η τελευταία διακοίνωσις της Σοβ. Ενώσεως προς τας Ηνωμ. Πολιτείας θέτει ασυναισθήτως το ζήτημα που θα ημπορούσε κάλλιστα να αποτελέση την αιτίαν της εκρήξεως του τρίτου παγκοσμίου πολέμου.
Διότι η κοινή γνώμη εις την Γαλλίαν το 1914 υπέθαλπεν ένα συναίσθημα αντεκδικήσεως που είχε προκληθή εκ της καταλήψεως της Αλσατίας και της Λωρραίνης υπό της Γερμανίας μετά τον γαλλογερμανικόν πόλεμον του 1870.
Επίσης, το 1939, το αυτό πνεύμα αντεκδικήσεως υπέβοσκεν εις την Γερμανίαν επί μίαν ολόκληρον 20ετίαν, συνεπεία των ταπεινωτικών όρων που είχαν επιβληθή εις αυτήν μετά τον πρώτον παγκόσμιον πόλεμον, το 1918. Αυτό είναι εκείνο που επέτρεψεν εις τον Χίτλερ να συναγείρη ένα απογοητευμένον και πικραμένον λαόν.
Είναι προφανές ότι η Σοβ. Ένωσις δεν αντιλαμβάνεται τι ημπορεί να δημιουργήση εις ένα νικημένον έθνος το πνεύμα αυτό της αντεκδικήσεως. Διότι η πρόσφατος αυτή σοβιετική διακοίνωσις χρησιμοποιεί τουλάχιστον εξ φοράς την γαλλικήν λέξιν «ρεβάνς», δηλαδή αντεκδίκησιν, προσπαθούσα να στηρίξη ένα επιχείρημα το οποίον θα έπρεπεν εις την πραγματικότητα να στραφή προς την αντίθετον κατεύθυνσιν. Διότι η συνεχιζομένη διχοτόμησις της Γερμανίας θα προσφέρη κατά τα προσεχή έτη εις τον γερμανικόν λαόν μίαν μόνιμον υπόμνησιν της ήττης την οποίαν υπέστη και θα κρατήση με συνεχώς υποδαυλιζομένην δύναμιν ακμαίον το πνεύμα της αντεκδικήσεως κατά της Ρωσίας. Αντιθέτως, η Γαλλία δεν φοβείται την Γερμανίαν, αλλά έχει σχηματίσει μίαν αρμονικώς λειτουργούσαν οικονομικήν και πολιτικήν ένωσιν με την ελευθέραν Κυβέρνησιν της Βόννης.
Η σοβιετική διακοίνωσις τονίζει όμως ότι «οι μιλιταρισταί και οι θιασώται της αντεκδίκησεως αρχίζουν πάλιν να ενισχύωνται εις την Δυτικήν Γερμανίαν». Και προσθέτει: «Όπως πας τις αντιλαμβάνεται, η Δυτ. Γερμανία αρχίζει να αποβαίνη και πάλιν μία εστία κινδύνου εις την Ευρώπην. Η Μπούντσεβερ (πολιτοφυλακή) εκγυμνάζεται εις εμπειροπόλεμον στρατόν, ικανόν να διεξαγάγη ένα πυρηνικόν και διά πυραύλων πόλεμον… Το έργον των επιστημονικών σχεδίων διεξάγεται μέσα εις την ησυχίαν των εργαστηρίων τα οποία ετέθησαν εις την διάθεσιν της Μπούντσεβερ. Είναι όμως πασίγνωστον ότι εις την σύγχρονον εποχήν μας, μερικά επιστημονικά εργαστήρια είναι πολύ περισσότερον επικίνδυνα από τους στρατώνας. Εάν πολλαπλασιάσωμεν τας βάσεις στρατιωτικού υλικού της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας με το ιμπεριαλιστικόν και αντεκδικητικόν πνεύμα, το οποίον, όπως προ 25ετίας, διαποτίζει όλας τας σφαίρας της κρατικής και δημοσίας ζωής, θα καταστή οφθαλμοφανής ο κίνδυνος που δημιουργείται από την σημερινήν εξέλιξιν της καταστάσεως εις την Δυτικήν Γερμανίαν. Ο πληθυσμός της Δ. Γερμανίας ζη μέσα εις μίαν ατμόσφαιραν λανθάνοντος αντεκδικητικού ερεθισμού».
Η Σοβ. Ένωσις παραβλέπει όμως εντελώς το βαθύτατα ριζωμένον αίσθημα που προκαλείται εις κάθε με πατριωτικόν πνεύμα προικισμένον λαόν, όταν βλέπει ότι 17.000.000 ανθρώπων της ιδίας φυλής και του ιδίου αίματος κρατούνται υπόδουλοι από μίαν ξένην Δύναμιν. Αι συμπάθειαι τας οποίας προσποιείται ότι τρέφει η Σοβ. Ένωσις προς τους αποικιακούς λαούς της Αφρικής και της Ασίας προσλαμβάνουν την μορφήν άκρας υποκρισίας όταν αύτη παραβλέπει και παραγνωρίζει τα αισθήματα ενός πολιτισμένου και δραστηρίου λαού όπως του γερμανικού, ο οποίος δεν επιθυμεί τίποτε άλλο από την αποκατάστασιν των ομοεθνών του εις μίαν κοινήν πατρίδα.
Αντί τούτου, η σοβιετική διακοίνωσις προσπαθεί να δικαιολογήση την διαιώνισιν της διχοτομήσεως της Γερμανίας και της διαιρέσεως του λαού της, ισχυριζόμενη ότι η Ανατολική Γερμανία και η Δυτική Γερμανία είναι πλέον δύο διαφορετικά έθνη – το ένα καπιταλιστικόν και το άλλο κομμουνιστικόν.
Η σοβιετική διακοίνωσις λέγει επί του θέματος αυτού τα εξής: «Τας δύο Γερμανίας τας χωρίζουν βαθείαι διαφοραί εις τον τρόπον της ζωής των λαών των, δηλαδή με άλλας λέξεις, κοινωνικαί διαφοραί. Η προσπάθεια να αντιπαραταχθή το σύνθημα της αυτοδιαθέσεως εις τους αγώνας του λαού διά την κοινωνικήν πρόοδόν του ισοδυναμεί με ακροβατισμούς αρχών. Προκειμένου να ομιλήσωμεν περί κοινωνικού συστήματος –και αυτό είναι ακριβώς το υπό συζήτησιν θέμα– εν σχέσει με τη διαμόρφωσιν δύο ανεξαρτήτων κρατών, αντί της τέως ενιαίας Γερμανίας, αμφότερα τα κράτη αυτά έχουν από μακρού εκδηλώσει την εκλογήν των».
Αλλά ποίος είναι εκείνος που έκαμε την «εκλογήν» δι’ αυτά; Η Σοβ. Ένωσις ευρίσκεται υπό κατηγορίαν ενώπιον της παγκοσμίου κοινής γνώμης, διότι προσέδωσε το μεγαλύτερον κίνητρον εις το πνεύμα της αντεκδικήσεως εναντίον της Ρωσίας – το ισχυρότερον που έχει να αναφέρη η παγκόσμιος ιστορία.
Τα τεχνικά και νομικά επιχειρήματα που προσπαθεί να παρουσιάση η Σοβιετική Ένωσις διά να δικαιολογήση την σύναψιν χωριστής συνθήκης ειρήνης με την Ανατολικήν Γερμανίαν είναι εξ ίσου σαθρά και ανακριβή. Αι χωρισταί συνθήκαι ειρήνης δεν είναι φυσικά κάτι το πρωτοφανές εις την ιστορίαν, δεδομένου ότι η ύπαρξις διαφορετικών συνθηκών ανεγνωρίζετο πάντοτε μεταξύ των εμπολέμων. Σπανίως όμως μία συμμαχική παράταξις εδέχθη ή ενέκρινε την υπογραφήν μιας χωριστής συνθήκης ειρήνης, η οποία να παραδίδη μίαν σημαντικήν μερίδα εδάφους του ηττημένου εις χείρας του κατακτητού εκ των συμμάχων, χωρίς να επιτύχη ούτος προηγουμένως την συγκατάθεσιν των νικηφόρων συμμάχων του πολέμου.
Ατυχώς, εις την προκειμένην περίπτωσιν, η υπογραφή χωριστής συνθήκης ειρήνης με την Ανατολικήν Γερμανίαν δεν πρόκειται να κάμη άλλο από του να παρατείνη, ουσιαστικώς, μίαν στρατιωτικήν κατοχήν της εποχής του πολέμου και να συνεχίση την υποδούλωσιν 17.000.000 Γερμανών εις μίαν ξένην Κυβέρνησιν. Θα αποτελέση προσπάθειαν να τους επιβληθή διά της βίας ένας τρόπος ζωής ο οποίος τους αρνείται να έχουν γνώμην εις την διακυβέρνησιν της χώρας των ή εις το οικονομικόν σύστημα υπό το οποίο επιθυμούν να ζήσουν.
Η κατάστασις αυτή θα οδηγήση εν δεδομένη στιγμή εις την γέννησιν ενός νέου δικτατορικού καθεστώτος, το οποίον θα συναγείρη το πατριωτικώτατον αυτό συναίσθημα διά την εξαπόλυσιν ενός νέου πολέμου αντεκδικήσεως κατά της Ρωσίας. Θα ήτο πολύ προτιμότερον να παρασχεθή εις την Δυτικήν Γερμανίαν η ευκαιρία να αναπτύξη εις την Ανατολικήν Γερμανίαν το πνεύμα της Δημοκρατίας και της ελευθερίας, το οποίον η Κυβέρνησις της Βόννης ενσταλάζει εις τον λαόν της χώρας από του 1945. Διότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να κτισθή μία «γέφυρα φιλίας» και ειρήνης εις τα σύνορα της Γερμανίας και των κρατών του σοβιετικού συνασπισμού, πολλά μέλη του οποίου θα επεθύμουν επίσης να τύχουν της ευκαιρίας να εκδηλώσουν την τάσιν των προς αυτοκυβέρνησιν και ένα πράγματι δημοκρατικόν σύστημα διακυβερνήσεως.
του David Lawrence, Η Καθημερινή, 16 Αυγούστου 1961
Ο δρ Αντενάουερ υπέρ των διαπραγματεύσεων με την ΕΣΣΔ
Βόννη, 18 (Ιδ. Υπηρεσία).― Ο καγκελλάριος της Δυτικής Γερμανίας Αντενάουερ ομιλών σήμερον ενώπιον εκτάκτου συνεδριάσεως του Μπούντεσταγκ (Κάτω Βουλή) ετάχθη υπέρ ειρηνικής λύσεως του προβλήματος του Βερολίνου, προειδοποίησεν όμως την Ρωσίαν, ότι τυχόν σοβιετική πυρηνική επίθεσις θα προεκάλει αμέσως την λήψιν τρομερών μέτρων αντιποίνων, που θα κατέστρεφον την χώραν αυτήν.
Περαιτέρω είπεν, ότι η Ρωσία φρονεί, ότι δύναται να λύση το πρόβλημα του Βερολίνου, υποστηρίζουσα τας παρανόμους ενεργείας της Κυβερνήσεως της Αν. Γερμανίας. Εν τοιαύτη όμως περιπτώσει, η Ευρώπη και ο βορειοατλαντικός συνασπισμός οφείλουν να λάβουν τα αναγκαία μέτρα προς κατόχυρωσιν της ελευθερίας και της ασφαλείας του Δ. Βερολίνου και της Γερμανίας. Μετά τον κ. Αντενάουερ ωμίλησεν ο Δήμαρχος του Δ. Βερολίνου κ. Βίλλυ Μπραντ, ο οποίος εζήτησεν όπως η Δύσις λάβη πειστικά μη στρατιωτικά αντίμετρα.
Τα κυριώτερα σημεία του λόγου του κ. Αντενάουερ ενώπιον του Μπούντεσταγκ έχουν ως εξής: Από των πρώτων πρωινών ωρών της 13ης Αυγούστου, οι ιθύνοντες της υπό σοβιετικήν κατοχήν γερμανικής ζώνης απέκοψαν σχεδόν πλήρως την επικοινωνίαν μεταξύ του σοβιετικού και των τριών δυτικών τομέων του Βερολίνου. Το καθεστώς Ούλμπριχτ, διά της εκτελέσεως της αποφάσεως αυτής, διεκήρυξε σαφώς εις τον κόσμον ολόκληρον την πολιτικήν αποτυχίαν του από 16ετίας επιβληθέντος δεσποτισμού του. Διά των μέτρων αυτών το καθεστώς του Ούλμπριχτ ανεγνώρισε το γεγονός ότι δεν τυγχάνει της υποστηρίξεως της ελευθέρας θελήσεως του γερμανικού λαού της σοβιετικής ζώνης. Επί πλέον, επεβεβαιώθη ότι διά να διατηρηθή η παγκόσμιος ειρήνη δεν πρέπει να καθυστερήση πλέον η άσκησις του δικαιώματος της αυτοδιαθέσεως υπό του γερμανικού λαού. Τα παράνομα αυτά μέτρα, τα οποία η ομοσπονδιακή Κυβέρνησις σημειώνει με απέχθειαν και κατάπληξιν, αποτελούν κατάφωρον παραβίασιν των τετραμερών συμφωνιών. Η ομοσπονδιακή Κυβέρνησις σημειώνει με βαθείαν λύπην ότι η θρασεία αυτή ενέργεια επραγματοποιήθη με την συγκατάθεσιν της Κυβερνήσεως της Ρωσίας, που αποτελεί την ιθύνουσαν Δύναμιν εις το Σύμφωνον της Βαρσοβίας. Η σοβιετική Κυβέρνησις παρέχουσα την συγκατάθεσίν της προς τούτο, ήλθεν εις αντίφασιν με τας ιδίας αυτής συνεχείς διαβεβαιώσεις, όσον αφορά την επιθυμίαν της να επιλύση το πρόβλημα της Γερμανίας και του Βερολίνου διά διαπραγματεύσεων.
Η Σοβιετική Ένωσις, εις την τελευταίαν διακοίνωσίν της της 3ης Αυγούστου 1961, επεχείρησε και πάλιν να δημιουργήση την εντύπωσιν ότι υπεύθυνοι κύκλοι της ομοσπονδιακής Δημοκρατίας έχουν την πρόθεσιν να προπαρασκευάσουν μίαν επιθετικήν ενέργειαν κατά της Σοβιετικής Ενώσεως ή εναντίον άλλου τινός κράτους. Οιοσδήποτε επισκέπτεται την ομοσπονδιακήν Δημοκρατίαν δύναται να πεισθή περί του αντιθέτου, και η συντριπτική πλειοψηφία όλων των κρατών εις τον κόσμον συμφωνεί με ημάς όσον αφορά την εκτίμησιν της ειρηνικής πολιτικής μας, η οποία αποβλέπει αποκλειστικώς εις την προάσπισιν των ζωτικών μας συμφερόντων.
Αντιθέτως, όστις μεταβαίνει εις το Ανατολικόν Βερολίνον ή εις την Ανατολικήν Γερμανίαν δύναται αμέσως να αντιληφθή, ότι έχουν ληφθή εκεί αυστηρά στρατιωτικά μέτρα, που καταδεικνύουν την πρόθεσιν των ιθυνόντων της σοβιετικής ζώνης ν’ αποδυθούν ενδεχομένως εις πολεμικάς περιπετείας. Το συνεχές και αδιάλειπτο ρεύμα των προσφύγων κατά τας τελευταίας εβδομάδας μαρτυρεί υπό ποίον σιδηρούν καθεστώς διαβιούν οι αγαπητοί συμπατριώται μας εις την Ανατ. Γερμανίαν.
Εις την απελπισίαν των, δεν είδον άλλην διέξοδον, από του να εγκαταλείψουν τας εστίας των εις την υπό των Σοβιετικών κατεχομένην ζώνην, να εγκαταλείψουν τα υπάρχοντά των και να διακινδυνεύσουν την ζωήν των διά να αρχίσουν μίαν νέαν ζωήν, εξ υπαρχής, εν ελευθερία, εις την Ομοσπονδιακήν Δημοκρατίαν. Δεν είχον άλλην εκλογήν ειμή να «ψηφίσουν με τους πόδας των». Διά της ψήφου του είδους αυτού, ούτοι απέδειξαν εις τον κόσμον τι επιθυμούν πράγματι, δηλαδή την ελευθερίαν και όχι την δουλείαν.
Εν μέσω της σοβαράς αυτής καταστάσεως, η οποία εδημιουργήθη από την παράνομον ενέργειαν των ιθυνόντων της υπό των Σοβιετικών κατεχομένης ζώνης της Γερμανίας, η ομοσπονδιακή Κυβέρνησις ευρίσκεται εις λίαν στενή επαφήν με τους τρεις δυτικούς συμμάχους της και από κοινού μετ’ αυτών θα επεξεργασθή τα αναγκαία μέτρα. Δύναμαι να δηλώσω με ιδιαιτέραν ικανοποίησιν ότι αι συνεννοήσεις αυταί διεξήχθησαν εν πνεύματι πλήρους και αμοιβαίας συμφωνίας. Αι εν λόγω συνεννοήσεις συνεπληρώθησαν και επεβεβαιώθησαν, διά μιας λεπτομερούς ανταλλαγής απόψεων μεταξύ των τεσσάρων Δυνάμεων και όλων των άλλων μελών του ΝΑΤΟ. Ούτω, κατέστη δυνατόν να επιτευχθή πλήρης συμφωνία όσον αφορά την κατά βάσιν στάσιν της Δύσεως, όχι μόνον μεταξύ ημών και των δυτικών Δυνάμεων, που ενδιαφέρονται αμέσως διά τον διακανονισμόν του Γερμανικού ζητήματος, αλλ’ επίσης μεταξύ όλων των συνεταίρων του ΝΑΤΟ. Ο Αμερικανός υπουργός των Εξωτερικών κ. Ντην Ρασκ, μετά τας συζητήσεις της οποίας έσχε με τους υπουργούς των Εξωτερικών της Γαλλίας, Μεγ. Βρεταννίας και Ομοσπονδιακής Γερμανίας, ενημέρωσε το συμβούλιον του ΝΑΤΟ, το οποίον επωφελήθη της ευκαίριας διά να διακηρύξη και πάλιν, κατά τρόπον μη επιδεχόμενον οιανδήποτε αμφισβήτησιν, την στερράν απόφασιν όλων των χωρών του ΝΑΤΟ να διατηρήσουν την ελευθερίαν του Βερολίνου.
Η ομοσπονδιακή Κυβέρνησις έλαβεν υπό σημείωσιν, με μεγάλην ικανοποίησιν, την θαυμασίαν
δήλωσιν εις την οποίαν προέβη ο πρόεδρος Κέννεντυ προς τον αμερικανικόν λαόν, την 25ην παρελθόντος Ιουλίου. Η ομοσπονδιακή Κυβέρνησις συμφωνεί πλήρως με την δήλωσιν αυτήν. Συμμερίζεται την άποψιν ότι η Δύσις οφείλει διά της ενοποιήσεως της στρατιωτικής της ισχύος να προετοιμασθή διά την εναντίον της στρεφόμενην πρόκλησιν. Γνωρίζομεν, τούτο δε γνωρίζει, επίσης, και η Σοβιετική Ένωσις, ότι το σύνολον του στρατιωτικού δυναμικού της Δύσεως είναι ανώτερον εκείνου της Σοβ. Ενώσεως. Κατά συνέπειαν, αι εκάστοτε διατυπούμεναι απειλαί υπό της σοβιετικής Κυβερνήσεως εναντίον του ενός ή του άλλου των συνεταίρων του ΝΑΤΟ, ότι δηλαδή θα καταστρέψη τα εδάφη των δι’ ατομικών βομβών, είναι επικίνδυνοι.
Η Σοβιετική Ένωσις θα πρέπει να γνωρίζη ότι εφ’ όσον θα κατέφερε παρόμοιον πλήγμα, θα υποστή αντίποινα, τα οποία θα την καταστρέψουν. Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας θα υποχρεωθή, επίσης, να λάβη μέτρα, εις το πλαίσιον του ΝΑΤΟ, προς ενίσχυσιν της στρατιωτικής της ετοιμότητος, προκειμένου να υποστηρίξη και να συμπληρώση τας προσπαθείας που καταβάλλουν, ιδία, αι Ηνωμέναι Πολιτείαι, αλλά ταυτοχρόνως και οι λοιποί συνεταίροι του ΝΑΤΟ, εις σημαντικόν βαθμόν. Παρά ταύτα, δεν αναμένομεν λύσιν της κρίσεως, την οποίαν προεκάλεσε κατά τρόπον τεχνητόν η Σοβ. Ένωσις, διά των στρατιωτικών μέτρων. Η ομοσπονδιακή Κυβέρνησις ουδόλως είναι πεπεισμένη ότι ο Σοβιετικός πρωθυπουργός επιθυμεί να εξαπολύση ένα πόλεμον, ο οποίος θα κατέστρεφεν, επίσης, την ιδίαν αυτού χώραν. Αντιθέτως πιστεύει, ότι η κρίσις αυτή είναι δυνατόν να λυθή διά διαπραγματεύσεων επί τη βάσει της αρχής της αυτοδιαθέσεως. Η ομοσπονδιακή Κυβέρνησις επανειλημμένως εδήλωσε και επαναλαμβάνει και τώρα επί τη ευκαιρία, ότι είναι πρόθυμος να συνεργασθή εις την κατάρτισιν σχεδίων, διά των οποίων θα παρασχεθούν εγγυήσεις ασφαλείας προς την Σοβ. Ένωσιν, εις ην περίπτωσιν ήθελε επιτευχθή ενοποίησις της Γερμανίας.
Η Καθημερινή, 19 Αυγούστου 1961
Ο Κέννεντυ βεβαιοί ότι οι ΗΠΑ τάσσονται υπέρ του Δυτικού Βερολίνου
Ουάσιγκτων, 18. (Ιδ. Υπηρεσία).― Αι Ηνωμέναι Πολιτείαι εις απόδειξιν του ενδιαφέροντός των διά την Γερμανίαν και το Βερολίνον, και όπως ενισχύσουν το ηθικόν των Γερμανών εναντίον των κομμουνιστικών απειλών, απεφάσισαν σήμερον την άμεσον επίσκεψιν εις Βόννην και Δ. Βερολίνον του Αμερικανού Αντιπροέδρου κ. Λίντον Τζόνσον. Ούτος θα συνοδευθή από τον εν αποστρατεία στρατηγόν Κλαίη, άλλοτε στρατιωτικόν διοικητήν εν Γερμανία, και θα συναντηθή με τον Γερμανόν καγκελλάριον κ. Αντενάουερ εις την Βόννην και τον δήμαρχον του Δυτ. Βερολίνου κ. Μπραντ. Η επί τόπου επίσκεψις του κ. Τζόνσον θα αποτελέση βασικόν στοιχείον διά την διαμόρφωσιν της αμερικανικής πολιτικής διά την Γερμανίαν, όπως συνέβη και με την προηγουμένην επίσκεψίν του εις την Νοτιοανατολικήν Ασίαν και το Λάος.
Εκ του Λευκού Οίκου ανεκοινώθη επισήμως, σήμερον, ότι ο αντιπρόεδρος των Ην. Πολιτειών κ. Λύντον Τζόνσον θα μεταβή κατά το Σαββατοκύριακον εις Βερολίνον, διερχόμενος εκ Βόννης. Προστίθεται ότι ο κ. Τζόνσον θα αναχωρήση αεροπορικώς αύριον κομίζων προσωπικόν μήνυμα του προέδρου Κέννεντυ προς τον δήμαρχον του Δ. Βερολίνου κ. Μπραντ. Πρόκειται περί της προεδρικής απαντήσεως εις το μήνυμα, που απηύθυνε, προσφάτως, ο κ. Μπραντ εις τον πρόεδρον Κέννεντυ. Τον Αμερικανόν αντιπρόεδρον, ο οποίος θα μεταβή εις την πρώην γερμανικήν πρωτεύουσαν υπό την ιδιότητα του προσωπικού απεσταλμένου του προέδρου Κέννεντυ, θα συνοδεύση ο εν αποστρατεία στρατηγός Κλαίη, ο οποίος διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής της αμερικανικής ζώνης της Γερμανίας κατά το 1949, οπότε οι Σοβιετικοί είχον αποκλείσει το Βερολίνον. […]
Κατά τους διπλωματικούς παρατηρητάς, το ταξίδιον του Αμερικανού αντιπροέδρου εις το ελεύθερον Βερολίνον θα υπογραμμίση την υποστήριξιν του προέδρου Κέννεντυ προς τους κατοίκους του Δ. Βερολίνου εις την κρίσιν η οποία ωξύνθη την παρελθούσαν εβδομάδα, όταν οι κομμουνισταί έκλεισαν τα σύνορα του Α. Βερολίνου. Αναμένεται ότι ο κ. Τζόνσον θα προσπαθήση να βεβαιώση τον κ. Μπραντ και τον κ. Αντενάουερ περί της αμερικανικής υποστηρίξεως διά την αντιμετώπισιν της κρίσεως του Βερολίνου.
Κατά εγκύρους πηγάς, η αποστολή Τζόνσον απεφασίσθη μετά πρότασιν του υπουργού Εξωτερικών κ. Ρασκ προς τον κ. Κέννεντυ κατά την συνομιλίαν των εις τον Λευκόν Οίκον χθες την εσπέραν. Ως εγνώσθη, ο κ. Κέννεντυ εζήτησεν από το Σταίητ Ντηπάρτμεντ να αρχίση συντάσσον απάντησιν εις την επιστολήν του δημάρχου του Δ. Βερολίνου κ. Μπραντ. Ο Αμερικανός πρόεδρος επιθυμεί να βεβαιώση τον κ. Μπραντ περί της αμερικανικής υποστηρίξεως και να τονίση την υπόσχεσίν του ότι θα πολεμήση, αν παραστή ανάγκη, διά να υπερασπίση την ελευθερίαν του Δυτικού Βερολίνου. Ένα λεπτόν σημείον της αποστολής είναι η συνάντησις πρώτον μετά του κ. Αντενάουερ, ως αρχηγού κράτους, και ακολούθως μετά του κ. Μπραντ, ο οποίος είναι ο αντίπαλος του Γερμανού καγκελλαρίου εις τας προσεχείς γερμανικάς εκλογάς. […]
Το κείμενόν του μήνυματος του κ. Μπραντ προς τον κ. Κέννεντυ δεν πρόκειται να δημοσιευθή, αλλά ο κ. Μπραντ είπεν ότι ζητεί έργα και όχι λόγια. Ο κ. Σάλιγκερ [σ.σ.: εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου] ηρνήθη να είπη αν η συμμαχική στρατιωτική φρουρά του Βερολίνου πρόκειται να ενισχυθή με χιλιάδας τινάς ανδρών. […]
Η Καθημερινή, 19 Αυγούστου 1961
Αποτέλεσμα απογνώσεως το πραξικόπημα εις το Βερολίνο
Ουάσιγκτων, Αύγουστος. Η αποκοπή του ανατολικού τομέως της Γερμανίας από την Δ. Γερμανίαν είναι ένα μέτρον απελπισίας του Σοβιετικού πρωθυπουργού κ. Κρούστσεφ, αλλά η πραγματική του σημασία είναι ότι τώρα είναι μικρότεραι παρά ποτέ αι πιθανότητες να εκσπάση ένας θερμός πόλεμος μεταξύ της Σοβ. Ενώσεως και των δυτικών Δημοκρατιών. Διότι η νέα εξέλιξις επισημαίνει την έναρξιν ενός μακρού αδιεξόδου και, επί του παρόντος τουλάχιστον, το πρόβλημα της επικοινωνίας των Δυτικών Συμμάχων με το Δ. Βερολίνον είναι απίθανον να καταστή οξύ. Όταν η σοβιετική Κυβέρνησις υπογράψη μίαν χωριστήν συνθήκην ειρήνης με την Α. Γερμανίαν, θα δοθή μία αόριστος υπόσχεσις εις τους Δυτικούς ότι θα αναγνωρισθούν όλα των τα δικαιώματα εις το Δ. Βερολίνον.
Πρόκειται περί σοβιετικού τεχνάσματος, αποβλέποντος εις την διατήρησιν ενός «στάτους κβο» που θα επιτρέπη εις την Μόσχαν να διεξάγη επ’ αόριστον διαπραγματεύσεις επί νομίμων δικαιωμάτων. Η έναρξις νέων ατερμόνων διαπραγματεύσεων, όπως εκείναι περί το Λάος ή τον αφοπλισμόν, δεν θα ήτο την εποχήν αυτήν κάτι το εκπληκτικόν.
Ο Κρούστσεφ δεν επιθυμεί πόλεμον, επιθυμεί όμως να στερεώση το κλονιζόμενον γόητρον των κομμουνιστών εντός της Α. Γερμανίας και εις άλλας δορυφόρους χώρας.
Διά να εννοήσωμεν τα συμβαίνοντα, θα πρέπει να μάθωμεν τι ακριβώς συζητείται όπισθεν του Σιδηρού Παραπετάσματος, εις κομμουνιστικάς χώρας πλην της Ρωσίας. Κορυφαίοι διπλωμάται διαπεπιστευμένοι πλησίον Κυβερνήσεων της Δ. Ευρώπης από χώρας όπως η Τσεχοσλοβακία, η Πολωνία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία, ομιλούν με πάσαν ειλικρίνειαν εις συναδέλφους των –κατ’ ιδίαν, φυσικά– περί των πολλών στενοχωριών των.
Ωρισμένοι εκ των διπλωματών αυτών διατυπώνουν την ακόλουθον αντίληψιν: «Το πρόβλημα δεν είναι αυτό τούτο το δυτικόν Βερολίνον. Η ύπαρξις του κομμουνιστικού κράτους εις την Α. Γερμανίαν διακυβεύεται. Τούτο επηρεάζει την θέσιν όλων μας. Οι Γερμανοί κομμουνισταί εστάθησαν ανίκανοι να σταθεροποιήσουν την θέσιν των εις την Αν. Γερμανίαν. Το Βερολίνον παραμένει το κέντρον της δυτικής προπαγάνδας, πολιτικής δραστηριότητος και κατασκοπείας. Αι ψυχολογικαί επιδράσεις των διαδραματιζομένων εις την “δυτικήν αυτήν νησίδα”, εν τω μέσω ενός κομμουνιστικού κράτους, αποκτούν ολονέν μεγαλυτέραν σπουδαιότητα. Επίσης, η Α. Γερμανία αρχίζει να υποφέρη από συνεχή διαρροήν εργατικών χειρών. Όλα αυτά ημπορούν να οδηγήσουν τελικώς εις την κατάρρευσιν του οικονομικού και του πολιτικού συστήματος της Α. Γερμανίας. Τούτο μάς ετονίσθη κατ’ επανάληψιν υπό των κομμουνιστών της Α. Γερμανίας, καθώς μας εζήτουν βοήθειαν.
»Η Σοβ. Ένωσις είναι πρόθυμος να βοηθήση εις την έξοδον από την όλην αυτήν κατάστασιν, αλλά δεν πιστεύομεν ότι η Μόσχα θα εκτεθή εις αλογίστους κινδύνους και ασφαλώς δεν θα διακινδυνεύση ένα πόλεμον μόνον και μόνον διά το Βερολίνον. Ιδού διατί οι Σοβιετικοί ηγέται επιθυμούν ένα συμβιβασμόν, υπό την προϋπόθεσιν ότι η απειλή εναντίον του συστήματος της Α. Γερμανίας θα εμειούτο κάπως. Ιδού διατί έχει τοιαύτην σπουδαιότητα μία χωριστή συνθήκη ειρήνης. Διότι η παρούσα “ισορροπία δυνάμεων” εις την Ευρώπην δεν θα ηδύνατο να διατηρηθή εάν η Σοβ. Ένωσις έχανε τον έλεγχον της Α. Γερμανίας. Τούτο θα είχεν ολεθρίας απηχήσεις εις την Πολωνίαν και την Τσεχοσλοβακίαν. Ούτω είναι ζήτημα γοήτρου και ασφαλείας διά το Κομμουνιστικόν Κόμμα και την Σοβ. Ένωσιν η επέκτασις της σοβιετικής εξουσίας μέχρι του ποταμού Έλβα».
Αι αυταί πηγαί υπογραμμίζουν ότι ούτε η Πολωνία, ούτε η Σοβ. Ένωσις επιθυμούν την ενοποίησιν της Γερμανίας. Εις αμφοτέρας τας χώρας αυτάς είναι διάχυτος ο φόβος μιας ισχυράς Γερμανίας. Μέχρις ενός σημείου τούτο είναι ένα κατάλοιπον του 2ου παγκοσμίου πολέμου, αλλά οι κομμουνισταί είναι επίσης πεπεισμένοι ότι και η Δύσις δεν έχει καμμίαν επιθυμίαν να ίδη τας δύο Γερμανίας συνενουμένας.
Η ανησυχία είναι ιδιαιτέρως έντονος εις την Πολωνίαν, όπου φοβούνται ότι μία σύγκρουσις Ανατολής-Δύσεως διά το Βερολίνον δύναται να δημιουργήση νέα προβλήματα, τόσον εις το πολιτικόν, όσον και εις το οικονομικόν πεδίον. Διότι η πολωνική οικονομία δεν ευρίσκεται εις καλήν κατάστασιν. Πρόσθετοι στρατιωτικαί δαπάναι θα απετέλουν επαχθές βάρος και θα ανεστάτωναν πάσαν οικονομικήν πρόοδον.
Υπογραμμίζεται ακόμη ότι υπέρμετρος σημασία αποδίδεται εις τους κομμουνιστάς ηγέτας της Ανατ. Γερμανίας, με ανάλογον αύξησιν της επιρροής των. Ούτοι ευρίσκονται πλησιέστερον προς τον Στάλιν από τους Πολωνούς μαρξιστάς. Διά τούτο οι Πολωνοί ελπίζουν εις μίαν διευθέτησιν που θα ενίσχυε την θέσιν της Πολωνίας. Τούτο θα επετυγχάνετο εάν οι Δυτικοί ηγγυώντο την διατήρησιν της γραμμής Όντερ-Νάϊσσε ως πολωνογερμανικού συνόρου. Η Πολωνία θα ανέπνεε με περισσοτέραν άνεσιν εάν η Δύσις –και όχι η Σοβ. Ένωσις επί του παρόντος– ηγγυάτο διά τα σύνορα αυτά.
Λόγω της ενδεχομένης επικρατήσεως μιας ηνωμένης Γερμανίας εις την οικονομικήν και πολιτικήν σκηνήν της Ευρώπης, οι προαναφερθέντες κομμουνισταί διπλωμάται πιστεύουν ότι θα ήτο καλύτερον να παραμείνη η Γερμανία διηρημένη και ότι ο καλύτερος τρόπος προς τούτο θα ήτο η δυτική υπογραφή εις μίαν χωριστήν συνθήκην ειρήνης.
Από το άλλο μέρος όλα αυτά μαρτυρούν την ανάγκην μιας αποφασιστικής στάσεως από μέρους της Δύσεως, ούτως ώστε να επιτευχθή η ενοποίησις της Γερμανίας. Αυτό είναι το «ατού» της Δύσεως. Διότι αυτή αύτη η συζήτησις επί του θέματος όχι μόνον δύναται να κρατήση εις αναβρασμόν την Ανατολικήν Γερμανίαν, αλλά και να διατηρήση ζωντανάς τας ελπίδας εντός των δορυφόρων χωρών διά την τελικήν των απελευθέρωσιν από τον σοβιετικόν αποικισμόν.
του David Lawrence, Η Καθημερινή, 19 Αυγούστου 1961
Καταργήθηκαν τα σύνορα μεταξύ των δύο Γερμανιών
Η αντίστροφη μέτρηση για την κατεδάφιση του Τείχους του Βερολίνου, του πιο μισητού και πιο απάνθρωπου σημείου διαχωρισμού ανάμεσα στη μία Γερμανία και την άλλη, ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, άρχισε αργά χθες το βράδυ.
Υποκύπτοντας στη «φωνή του λαού», πριν αυτή γίνει «οργή Θεού», που θα στρεφόταν εναντίον του, ο νέος ηγέτης του Βερολίνου Έγκον Κρεντς άνοιξε τα σύνορα της χώρας του –που, έτσι κι αλλιώς, ήταν «διάτρητα», μετά τη φυγή χιλιάδων Ανατολικογερμανών στη Δύση…– σε όσους θέλουν ακόμη να φύγουν, για λίγο ή για πολύ. Παράλληλα, μετά την αντικατάσταση της κυβέρνησης και του Πολιτικού Γραφείου με μεταρρυθμιστές, υποσχέθηκε χθες την πραγματοποίηση ελεύθερων, δημοκρατικών εκλογών και έκανε έκκληση στη Δυτική Γερμανία για αμοιβαίο αφοπλισμό. Το πρώτο, άραγε, βήμα για την επανένωση των δύο χωρών και την αλλαγή του χάρτη της Ευρώπης;
Οι εξελίξεις όχι μόνο στην Ανατολική Γερμανία, αλλά και στις γειτονικές της Πολωνία και Ουγγαρία –στην πρώτη εγκαταστάθηκε μη κομμουνιστική κυβέρνηση για πρώτη φορά στο ανατολικό μπλοκ και στη δεύτερη προγραμματίζονται ελεύθερες εκλογές τον ερχόμενο Ιούνιο– δεν αφήνουν πολλές αμφιβολίες για το ότι ο άνεμος που πνέει στην Ανατολική Ευρώπη είναι δυτικός…
Α. Βερολίνο (Ασ. Πρες). Αλλάζει άρδην το πολιτικό σκηνικό στην Ανατολική Γερμανία, μετά την ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος, αργά χθες, σύμφωνα με την οποία ανοίγουν τα σύνορα της χώρας προς τη Δύση, και στο εξής οι πολίτες μπορούν να ταξιδεύουν κατ’ ευθείαν προς τη Δυτική Γερμανία, χωρίς να αναζητούν διέξοδο, μέσω της Τσεχοσλοβακίας!
Μιλώντας στους δημοσιογράφους, ο Γκύντερ Σαμπόφσκι, μέλος του Πολιτικού Γραφείου του Κ.Κ., δήλωσε ότι το άνοιγμα των συνόρων θα έχει προσωρινό χαρακτήρα, έως όπου ψηφισθεί ειδικός νόμος, ο οποίος θα επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση των Ανατολικογερμανών στη Δυτική Γερμανία ή οπουδήποτε αλλού επιθυμούν να ταξιδεύσουν. Ωστόσο, ο κ. Σαμπόφσκι διευκρίνησε ότι οι Ανατολικογερμανοί που θέλουν απλώς θα επισκεφθούν τη Δύση, και όχι να μεταναστεύσουν, θα χρειάζονται βίζα, η οποία όμως θα δίνεται αμέσως και χωρίς χρονικούς περιορισμούς.
Η εντυπωσιακή απόφαση, αποτέλεσμα ριζικών αλλαγών στην Ανατολική Γερμανία, αχρηστεύει στην πράξη το Τείχος του Βερολίνου, που από το 1961 και μετά διαίρεσε το ίδιο το Βερολίνο και τις δύο Γερμανίες.
Η πιθανότητα διεξαγωγής ελεύθερων εκλογών στην Ανατολική Γερμανία διαφάνηκε για πρώτη φορά καθαρά στον ορίζοντα, κάτω από την πίεση προφανώς της συνεχιζόμενης εξόδου των Ανατολικογερμανών στη Δύση, αλλά και της θετικής διάθεσης της Μόσχας, η οποία ουσιαστικά αποδέχεται τη διακυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας και από μη κομμουνιστική κυβέρνηση, υπό την προϋπόθεση ότι θα παραμείνει στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
Μιλώντας χθες, ενώπιον των μελών της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο πρόεδρος της χώρας, Έγκον Κρεντς, έκανε λόγο για την ψήφιση νόμου, ο οποίος θα επιτρέπει τη διεξαγωγή ελεύθερων και δημοκρατικών εκλογών με μυστική ψηφοφορία.
Η Καθημερινή, 10 Νοεμβρίου 1989
Έπεσε το τείχος της ντροπής
Βερολίνο (Ασσοσ. Πρες). Τα γεγονότα εξελίσσονται με κινηματογραφική πλέον ταχύτητα στην Ανατολική Γερμανία, όπου ο ηγέτης Έγκον Κρεντς φαίνεται είτε ανίκανος να ελέγξει τις αλλαγές που συντελούνται στην ίδια του τη χώρα είτε προσαρμοστικός σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε να μη διαμαρτύρεται για πράγματα που πριν λίγες μόλις ημέρες θα επέσυραν την εσχάτη των ποινών…
Μπροστά στον μέγιστο κίνδυνο να «αδειάσει» η χώρα από πολίτες (μέσα σ’ ένα μόνο βράδυ, το προχθεσινό, πέρασαν στο Δυτικό Βερολίνο περισσότερα από 50.000 άτομα…), το ανατολικογερμανικό καθεστώς ανήγγειλε ότι δεν πρόκεται ποτέ πλέον στο μέλλον να επιβάλει περιορισμούς στα ταξίδια των πολιτών του και, για να αποδείξει του λόγου το αληθές, άρχισε ήδη να γκρεμίζει τμήματα του –έτσι κι αλλιώς, αχρήστου πια– «τείχους του αίσχους»…
Ο υπουργός Εσωτερικών της Ανατολικής Γερμανίας Φρήντριχ Ντίκελ εμφανίστηκε στην τηλεόραση και επέμεινε πως η νέα ταξιδιωτική πολιτική της κυβέρνησής του είναι «μόνιμη και πάγια», ώστε να μη δικαιολογείται πλέον αυτή η μανία για φυγή.
Όπως δήλωσε ο Δυτικογερμανός υπουργός Εξωτερικών Χανς Ντήτριχ Γκένσερ, η Ανατολική Γερμανία θα γκρεμίσει το τείχος του Βερολίνου σε δεκάδες σημεία ώστε να λειτουργήσουν σ’ αυτά σταθμοί διέλευσης και να διευκολυνθεί η διακίνηση των πολιτών από τη μία πλευρά στην άλλη.
Οι ανακοινώσεις αυτές σκόρπισαν γενική ικανοποίηση, καθώς η διέλευση που είχε αρχίσει αργά προχθές το βράδυ με χειροκροτήματα, ζητωκραυγές και αυτοσχέδια πανώ, συνεχίστηκε χθες με σαμπάνιες αλλά και αιτήματα για ελεύθερες εκλογές, από εκείνους που έχουν αποφασίσει να μείνουν. Ο ηγέτης της χώρας Έγκον Κρεντς έχει ήδη εξαγγείλει πως θα γίνουν ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές, χωρίς όμως να προσδιορίσει το πότε ακριβώς. Υπέρ της διεξαγωγής «ελεύθερων, δημοκρατικών, καθολικών και μυστικών» εκλογών στην Ανατολική Γερμανία τάχθηκε αργά χθες και το Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα αυτής της χώρας.
Στο Βερολίνο συγκεντρώνονται στο μεταξύ, στις δύο πλευρές του «μελλοθάνατου» τείχους, προσωπικότητες που έπαιξαν κάποιο ρόλο στο παρελθόν, όπως ο Βίλλυ Μπραντ, ή θα παίξουν τώρα, όπως ο καγκελλάριος Χέλμουτ Κολ και ο υπουργός Εξωτερικών του, κ. Γκένσερ. Άλλοι έγιναν δεκτοί με επευφημίες από τα πλήθη, όπως οι δύο πρώτοι, κι άλλοι με ψυχρότητα, όπως ο τελευταίος. Όμως, την παράσταση «κλέβουν» τα χιλιάδες άτομα κι από τις δύο πλευρές, που έχουν ανέβει στο τείχος και ιδιαίτερα στα περισσότερο επίκαιρα σημεία του, όπως εκείνα στην πύλη του Βραδεμβούργου. Παρά τις «ευγενικές» εκκλήσεις των Ανατολικογερμανών φρουρών να κατέβουν, παρά τις υποδείξεις να χρησιμοποιήσουν κάποιο από τα τόσα σημεία νόμιμης διέλευσης, η απάντηση τις περισσότερες φορές είναι γέλια και πειράγματα, εκεί όπου μέχρι προχθές υπήρχε η βία και –επιφανειακά, τουλάχιστον– το μίσος…
Tο ανατολικογερμανικό καθεστώς, πάντως, στην προσπάθειά του να πείσει για τις καλές προθέσεις του, προχώρησε χθες και σε άλλες θεαματικές αλλαγές στην ιεραρχία του. Συγκεκριμένα, το κυβερνών Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα καθαίρεσε χθες δύο «σκληροπυρηνικά» μέλη της Κεντρικής Επιτροπής και τέσσερα μέλη του νεοεκλεγέντος –πριν από λίγα 24ωρα– Πολιτικού Γραφείου του.
Σε ανακοινωθέν που εκδόθηκε μετά τη λήξη των εργασιών της τριήμερης συνεδρίασης της 165μελούς Κεντρικής Επιτροπής, ανακοινώθηκε ότι ο 63χρονος Γκύντερ Μίταχ, αρμόδιος του κόμματος για τον Οικονομικό Σχεδιασμό, αποβλήθηκε από την επιτροπή για «χονδροειδείς παραβιάσεις της κομματικής δημοκρατίας και πειθαρχίας, και για πρόκληση βλάβης στη φήμη του κόμματος».
Η Κεντρική Επιτροπή απέβαλε, επίσης, τον 61χρονο Γιόαχιμ Χέρμαν, κομματικό υπεύθυνο Προπαγάνδας και Κινητοποιήσεων, χωρίς, όμως, να διατυπώσει κατηγορίες εναντίον του.
Εξ άλλου, καθαίρεσε από το νέο 11μελές Πολιτικό Γραφείο της, που είχε εκλεγεί μόλις προχθές, τον 60χρονο Χανς Γιόαχιμ Μπέμε, μετά τη χθεσινή αποπομπή του από την ηγεσία της Κομματικής Οργάνωσης του Χάλε, χωρίς να δώσει εξηγήσεις.
Ο καγκελλάριος Κολ, ο οποίος διέκοψε εσπευσμένα την επίσημη επίσκεψή του στην Πολωνία, σύμφωνα με τις δυτικογερμανικές πηγές, επιθυμεί μια συνάντηση το συντομότερο δυνατό, με τον Έγκον Κρεντς, που αν δεν πραγματοποιήθηκε ήδη, αργά χθες βράδυ, θεωρείται βέβαιο ότι θα πραγματοποιηθεί σήμερα, ανοίγοντας μια νέα εποχή στις σχέσεις μεταξύ των δύο Γερμανιών. Θα πρόκειται για την πρώτη συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών, της οποίας είχαν όμως προηγηθεί αρκετές τηλεφωνικές επαφές.
Η Καθημερινή, 11 Νοεμβρίου 1989
Τον απαγορευμένο παράδεισο θέλουν να δουν οι Ανατολικογερμανοί
Βερολίνο (Ασσοσ. Πρες – ΑΠΕ). Οι Ανατολικογερμανοί γκρεμίζουν πια μόνοι τους, πέτρα-πέτρα, το «τείχος της ντροπής», διευρύνοντας τα ανοίγματα που δειλά έκαναν αργά προχθές οι ανατολικογερμανικές αρχές, ανοίγματα από τα οποία δεκάδες, εκατοντάδες και έπειτα χιλιάδες κάτοικοι της διαιρεμένης πόλης πέρασαν από τη μια πλευρά στην άλλη, οι περισσότεροι από αυτούς για πρώτη φορά στη ζωή τους…
Το μέτρημα σταμάτησε στις 80.000 άτομα. Από εκεί και μετά δεν επαρκούσαν τα συνεργεία, ούτε καν για την τυπική σφραγίδα που έμπαινε, αντικαθιστώντας τη βίζα στα διαβατήρια και ελλείψει αυτών στις ταυτότητες… Όμως, οι περισσότεροι απ’ αυτούς που έφευγαν, δήλωναν ότι θα ξαναγυρίσουν. Απλώς, για πρώτη και όχι μοναδική φορά πια τούς δίνεται η ευκαιρία να δουν τι κρύβεται στην άλλη πλευρά του τείχους. Αυτό δεν παρέλειψε να επισημάνει άκομα και ο εκπρόσωπος του σοβιετικού υπουργείου Εξωτερικών, από τη Μόσχα. Ο Γκενάντι Γκερασίμωφ τόνισε ότι η άρση των απαγορεύσεων διακίνησης θα βοηθήσει στην ελάττωση της εξόδου των Ανατολικογερμανών, ενώ παράλληλα θα πέσουν «τα στερεότυπα του ψυχρού πολέμου».
Καθώς το τείχος ανοίγει σε όλο και περισσότερα σημεία (συνολικά 18 νέοι σταθμοί διέλευσης θα ανοίξουν, σύμφωνα με προχθεσινές δηλώσεις του Δυτικογερμανού υπουργού Εξωτερικών Χανς-Ντήτριχ Γκένσερ), ο Δυτικογερμανός καγκελλάριος Χέλμουτ Κολ και ο Ανατολικογερμανός ηγέτης Έγκον Κρεντς είχαν χθες μακρά τηλεφωνική συνομιλία, σχετικά με τις εξελίξεις που δρομολογούνται πλέον στις σχέσεις μεταξύ των δύο Γερμανιών, μετά τα πρόσφατα γεγονότα. Κατά το ανατολικογερμανικό πρακτορείο «ADN», οι δύο ηγέτες εξέτασαν κυρίως την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ Βόννης και Βερολίνου, όμως, δεν δόθηκαν στη δημοσιότητα περισσότερες λεπτομέρειες ή στοιχεία για το πότε θα πραγματοποιηθεί η πρώτη συνάντησή τους.
Νωρίτερα, ο κ. Κρεντς είχε δηλώσει προς την εφημερίδα «Εξπρές της Κολωνίας» ότι επιθυμεί πολύ μια τέτοια συνάντηση, προσθέτοντας: «Νομίζω πως ο Κολ κι εγώ καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο πολύ καλά…» Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, η συνάντηση των δύο ανδρών που επρόκειτο να γίνει χθες, αποφασίστηκε τελικά –και εκτός απρόοπτου– να αναβληθεί για λίγες ημέρες, ώστε να ολοκληρωθεί η επίσκεψη του ο κ. Κολ στην Πολωνία, η οποία διεκόπη λόγω των εξελίξεων στο Βερολίνο.
σκαρφαλωμένοι στο Τείχος (AP PHOTO).
Οι εξελίξεις αυτές θεσμοθετούνται και στο πλαίσιο του του σχετικού προγράμματος του Κομμουνιστικού Κόμματος, που εγκρίθηκε αργά προχθές από την Κεντρική Επιτροπή του, με τη γενικότερη και πολύ χαρακτηριστική επωνυμία «πρόγραμμα δράσης»…
Επισημαίνοντας τα «σοβαρά λάθη» που διέπραξε ο προηγούμενος γενικός γραμματέας και το Πολιτικό Γραφείο, τα οποία οδήγησαν τη χώρα στην παρούσα πολιτική κρίση, το πρόγραμμα πρατείνει τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών με νέο εκλογικό νόμο και το σχηματισμό κυβέρνησης Συνασπισμού, τη βελτίωση της λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης, την κατοχύρωση του δικαιώματος σύστασης οργανώσεων, τις θεμελιώδεις αλλαγές στο σύστημα πληροφόρησης, την κατάργηση των κομματικών προνομίων, τις σημαντικές οικονομικές αλλαγές, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, την κατάργηση της λογοκρισίας και τη δημιουργία νέου κανονισμού λειτουργίας του κόμματος…
Και ενώ οι Ανατολικογερμανοί βλέπουν τη χώρα τους να αλλάζει κυριολεκτικά από ώρα σε ώρα, οι Κινέζοι λογόκριναν χθες τις εξελίξεις στην Αν. Γερμανία, και ο πρόεδρος Μπους εκμυστηρεύθηκε ότι είχε προαισθανθεί τις αλλαγές στη χώρα αυτή, κατά την επίσκεψή του στην Πολωνία και την Ουγγαρία τον περασμένο Ιούλιο. Τόνισε, μάλιστα, ότι αυτές οι προαισθήσεις του είχαν συμβάλει στην απόφασή του για την «άτυπη» συνάντησή του με τον επικεφαλής της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσώφ στις 2 και 3 Δεκεμβρίου, εν πλω, στη Μεσόγειο.
Η Καθημερινή, 12 Νοεμβρίου 1989
