Tο πρωινό της 16ης Μαρτίου 1978, ο Αλντο Μόρο, ηγέτης του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος της Ιταλίας, ακολουθούσε τη συνηθισμένη του διαδρομή, όταν μέλη των Ερυθρών Ταξιαρχιών τον απήγαγαν, δολοφονώντας πέντε άνδρες της φρουράς του. Ο Μόρο θα παραμείνει όμηρος 55 ημέρες, στη διάρκεια των οποίων θα διαδραματιστούν πολλά.
Οι απαγωγείς θα θέσουν ως όρο για την απελευθέρωσή του την απελευθέρωση του ιδρυτή των Ερυθρών Ταξιαρχιών, Ρενάτο Κούρτσιο, και άλλων 12 μελών τους που δικάζονταν στο Τορίνο. Η ηγεσία του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, όμως, αλλά και το Κομμουνιστικό Κόμμα –που τότε δοκίμαζαν το πείραμα του «ιστορικού συμβιβασμού»– θεώρησαν ότι δεν ήταν δυνατόν να γίνει διαπραγμάτευση με μια τρομοκρατική οργάνωση – ούτε υποχώρηση. Τα γεμάτα αγωνία γράμματα του Μόρο δεν τους άλλαξαν γνώμη. Η τελευταία πράξη του δράματος θα γραφτεί στις 9 Μαΐου, όταν η σορός του Μόρο, ο οποίος είχε πυροβοληθεί από τους απαγωγείς του εννέα φορές, θα βρεθεί σ’ ένα Ρενό 4, που το είχαν παρκάρει σε πολυσύχναστο μέρος της Ρώμης.
Παρότι έχουν περάσει τέσσερις και πλέον δεκαετίες, πολλές πλευρές της «υπόθεσης Μόρο» παραμένουν ανεξιχνίαστες, ενώ πλήθος είναι και οι θεωρίες συνωμοσίας που τη συνοδεύουν.
Η απαγωγή του Μόρο συγκλονίζει την Ιταλία
Tο μεγαλύτερο ανθρωποκυνηγητό στην ιστορία της Ιταλικής Δημοκρατίας εξαπέλυσαν χθες οι Ιταλικές αρχές ασφαλείας για τον εντοπισμό και τη σύλληψη των απαγωγέων του προέδρου του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος και πρώην πρωθυπουργού Άλντο Μόρο, και την εξάρθρωση της ακροαριστερής οργανώσεως «Ερυθρές Ταξιαρχίες», που ανέλαβε την ευθύνη για την απαγωγή. Ιδιαίτερη σημασία δίνουν οι ιταλικές αρχές σε πληροφορία ότι ο απαχθείς Ιταλός πολιτικός θα φυγαδευθεί στην Ελλάδα ή την Γιουγκοσλαβία. […]
Χιλιάδες αστυνομικοί και καραμπινιέροι, σε δεκάδες ελικόπτερα και αστυνομικά οχήματα, οργώνουν τους δρόμους και τον εναέριο χώρο της Ρώμης, στη μεγαλύτερη επιχείρηση ερευνών στην ιστορία της Ιταλίας, ζητώντας από τον πληθυσμό να προσφέρει κάθε βοήθεια και συμπαράσταση στις δυνάμεις ασφαλείας.
Η αστυνομία έστησε μπλόκο σε πολλούς δρόμους της ιταλικής πρωτεύουσας, ενώ οι επιχειρήσεις ερευνών επεκτάθηκαν και στο Μιλάνο και το Τορίνο, κέντρα επίσης της δράσεως των «Ερυθρών Ταξιαρχιών».
Παράλληλα υπενθυμίζεται το γεγονός ότι ο Ιταλός πολιτικός πάσχει από υπόταση και χρειάζεται κανονικές δόσεις διαφόρων φαρμάκων.
Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες αναφέρουν επίσης ότι ο κ. Μόρο πάσχει και από μια αρρώστια παρόμοια με τη νόσο «Πάρκινσον», μια χρόνια νευρική κατάσταση που έχει σαν συμπτώματα τρεμούλιασμα και αδυναμία.
Οι απαγωγείς (πέντε ή έξη) «κτύπησαν» με «στρατιωτική ακρίβεια» (χαρακτηρισμός της αστυνομίας).
Χρησιμοποιώντας μια μοτοσυκλέττα και ένα αυτοκίνητο «Φίατ 128» με διπλωματικούς αριθμούς, που είχε κλαπεί πριν από τρεις ημέρες από την πρεσβεία της Βενεζουέλας στη Ρώμη, απέκλεισαν το αυτοκίνητο του Ιταλού πολιτικού στην οδό Μάριο Φάνι της Ρώμης, σε μικρή απόσταση από το σπίτι του κ. Μόρο, στις 10:15 π.μ. (ώρα Ελλάδος).
Προτού προλάβουν να αντιδράσουν οι φρουροί του Χριστιανοδημοκράτη ηγέτη, οι απαγωγείς (που, κατά μια πληροφορία, φορούσαν στολές μουσικών της μπάντας της ιταλικής στρατιωτικής αεροπορίας) γάζωσαν, κυριολεκτικά, το αυτοκίνητο του κ. Μόρο, σκοτώνοντας ακαριαία τον οδηγό και έναν σωματοφύλακα.
Στην ανταλλαγή πυροβολισμών που ακολούθησε, οι άνδρες των «Ερυθρών Ταξιαρχιών» κατάφεραν να τραυματίσουν θανάσιμα και τους άλλους τρεις αστυνομικούς της συνοδείας του κ. Μόρο.
Στη συνέχεια, ανάγκασαν τον Ιταλό πολιτικό (που, σύμφωνα με τους οδηγούς αυτοκινήτων που είχαν επίσης αποκλεισθεί με την αστραπιαία επίθεση των ανταρτών, ήταν αιμόφυρτος) να τους ακολουθήσει στη λευκή «Φίατ» και εξαφανίστηκαν.
Οι ιταλικές αρχές δήλωσαν ότι μεταξύ των όπλων που χρησιμοποίησαν οι απαγωγείς είναι ένα «σπάνια χρησιμοποιούμενο σοβιετικό όπλο» και ένα πιστόλι τσεχοσλοβακικής κατασκευής, που έχει χρησιμοποιηθεί και σε προηγούμενες επιθέσεις των «Ερυθρών Ταξιαρχιών». Ανώτερος επίσημος δήλωσε ότι αμφιβάλλει αν οι δράστες της απαγωγής κατόρθωσαν να φύγουν από τη Ρώμη.
Οι στόχοι των απαγωγέων δεν είναι απόλυτα αποσαφηνισμένοι. Αρχικά σε μήνυμά τους, που είχε σταλεί στα γραφεία του ιταλικού πρακτορείου ειδήσεων «ΑΝΣΑ», οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες» ζητούσαν την απελευθέρωση 14 στελεχών τους, που δικάζονται τώρα για τρομοκρατική δράση στο Τορίνο, σε αντάλλαγμα για την απελευθέρωση του Μόρο, και απειλούσαν με άλλες επιθέσεις και απαγωγές.
Αργότερα, τηλεφώνημα από άτομο που βεβαίωνε ότι μιλούσε εξ ονόματος των «Ερυθρών Ταξιαρχιών» στο Τορίνο διατύπωνε νέες αξιώσεις: ζητούσε όχι μόνο την απελευθέρωση όλων των συντρόφων τους κρατουμένων στο Τορίνο (15, από τους οποίους κι ο αρχηγός των «Ταξιαρχιών», Ρενάτο Κούρτσιο), αλλά και πέντε κρατουμένων που ανήκουν σε άλλη ομάδα, αποκαλούμενη «Επαναστατική Δράση», και όλων των κρατουμένων των «Ενόπλων Προλεταριακών Πυρήνων». Ο άγνωστος έθεσε προθεσμία «Σαράντα οκτώ ωρών για την μετάδοση του ανακοινωθέντος από όλα τα εθνικά δίκτυα ραδιοφωνίας και για τη λήψη “απαντήσεως”» και πρόσθεσε: «Αν η απάντηση δεν είναι αποδεκτή, θα εκτελέσουμε τον Άλντο Μόρο. Ακολουθεί ανακοινωθέν».
Στο τηλεφωνικό μήνυμά του ο άγνωστος διευκρίνισε ότι «κτυπήσαμε τον Μόρο και θα κτυπήσουμε και άλλους υπουργούς και δικαστικούς». Η ομάδα των πέντε της «Επαναστατικής Δράσεως», των οποίων ο άγνωστος ζητεί την απελευθέρωση, είχε συλληφθεί τον Οκτώβριο του 1977 στο Λιβόρνο, κατά την διάρκεια απόπειρας απαγωγής. Όσο για τους «Ένοπλους Προλεταριακούς Πυρήνες», παρακλάδι των «Ερυθρών Ταξιαρχιών», είναι ειδικευμένοι σε δράση μέσα στις φυλακές.
Ο Άλντο Μόρο είναι ένας δυναμικός πολιτικός, που δεσπόζει στην πολιτική ζωή της χώρας του επί δεκαετίες. Ο 61ετής πρώην καθηγητής του Ποινικού Δικαίου ηγήθηκε πέντε κυβερνήσεων, εγκαινιάζοντας το 1963 τη συνεργασία του Χριστιανοδημοκρατικού και του Σοσιαλιστικού κόμματος στο πείραμα που απεκλήθη «κεντροαριστερή φόρμουλα».
Ο Μόρο είναι ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος, και θεωρείται ως ένας από τους δημιουργούς της φόρμουλας, η οποία παρέχει στους κομμουνιστές μεγαλύτερη επιρροή στην κυβερνητική πολιτική, ως αντάλλαγμα για την υποστήριξή τους προς τη χριστιανοδημοκρατική κυβέρνηση, επιμένει όμως ότι το Κ.Κ.Ι. πρέπει να παραμείνει εκτός κυβερνήσεως. Σφοδρός αντικομμουνιστής και ένθερμος υπέρμαχος του ΝΑΤΟ, ο κ. Μόρο έχει ταχθεί υπέρ της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής που σκοπεύει σε μια περισσότερο δίκαιη κατανομή του εθνικού πλούτου. Υπήρξε ο νεώτερος πρωθυπουργός της Ιταλίας και ο δωδέκατος που κατέλαβε το αξίωμα αυτό μετά την πτώση του Μουσσολίνι.
Γεννήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1916, από γονείς εκπαιδευτικούς, στην πόλη Μάλιε της επαρχίας Λέτσε. Στο πανεπιστήμιο του Μπάρι, όπου σπούδαζε νομικά, ο κ. Μόρο διακρίθηκε ως επιμελέστατος και μεθοδικός φοιτητής, και αργότερα ως καθηγητής Ποινικού Δικαίου στο ίδιο πανεπιστήμιο.
Μολονότι υπήρξε μέλος του φασιστικού κόμματος, όπως ο Φανφάνι και άλλοι γνωστοί πολιτικοί, στην ουσία δεν αναμίχθηκε ποτέ ούτε με τον φασισμό ούτε με την αντίσταση, όπως έγραψε η «Κρίστιαν Σάϊενς Μόνιτορ», το 1963.
Μετά το τέλος του πολέμου ο Μόρο έγινε μέλος του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος και το 1946 εξελέγη μέλος της Διαρκούς Συνελεύσεως, ενώ στις πρώτες γενικές εκλογές της Ιταλίας με το νέο της Σύνταγμα κέρδισε μια έδρα στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Επανεξελέγη το 1953, το 1958 και το 1963. Εξέχον στέλεχος του κόμματός του, χρημάτισε αντιπρόεδρός του το 1953 εξελέγη πρόεδρός του.
Την πρώτη του κυβερνητική θέση κατέλαβε τον Μάιο 1948, όταν διορίσθηκε υφυπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση του ντε Γκάσπαρι. Το 1955 διορίσθηκε υπουργός Δικαιοσύνης και το 1957 υπουργός Παιδείας. Με την εκλογή του ως πολιτικού γραμματέως ο κ. Μόρο κατέκτησε το υψηλότερο αξίωμα στους κόλπους του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, το οποίο δεσπόζει στην πολιτική ζωή της Ιταλίας από το τέλος του πολέμου, πάντα όμως με την υποστήριξη άλλων κομμάτων.
Το 1963, ύστερα από την παραίτηση του πρωθυπουργού Αμιντόρε Φανφάνι και έντονες διαβουλεύσεις με τα άλλα κόμματα, σχημάτισε την πρώτη κυβέρνηση συνασπισμού με το Σοσιαλιστικό Κόμμα του κ. Νέννι, ο οποίος διορίσθηκε αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως.
Το 1964 παραιτήθηκε, όταν η αριστερή πτέρυγα του κόμματός του αρνήθηκε να ψηφίσει το οικονομικό του πρόγραμμα, αλλά ένα μήνα αργότερα του ανατέθηκε και πάλι η εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση. Από τότε χρημάτισε πρωθυπουργός άλλες τρεις φορές και εξακολούθησε να σφραγίζει τη πολιτική ζωή της Ιταλίας και τις εσωκομματικές εξελίξεις με την ικανότητά του να επιβάλλεται και την ασυνήθιστη εργατικότητά του. […]
Η Καθημερινή, 17 Μαρτίου 1978
Το ημερολόγιο του τρόμου
16 ΜΑΡΤΙΟΥ, ΩΡΑ 9: Απαγωγή του Άλντο Μόρο από κομμάντος των «Ερυθρών Ταξιαρχιών» στη Ρώμη. Οι πέντε σωματοφύλακές του σκοτώνονται.
18 ΜΑΡΤΙΟΥ: Πρώτο ανακοινωθέν των «Ταξιαρχιών», με το οποίο αναλαμβάνουν την ευθύνη της απαγωγής. Το ανακοινωθέν συνοδεύεται από φωτογραφία του Μόρο μετά την απαγωγή του.
25 ΜΑΡΤΙΟΥ: Δεύτερο ανακοινωθέν των Ταξιαρχιών ότι ο Μόρο θα δικασθεί από «λαϊκό δικαστήριο».
τον Μόρο (AP PHOTO).
29 ΜΑΡΤΙΟΥ: Τρίτο ανακοινωθέν των «Ταξιαρχιών», το οποίο συνοδεύεται από την πρώτη ιδιόχειρη επιστολή του Μόρο, που προτείνει να γίνει η ανταλλαγή του με τα δικαζόμενα στο Τορίνο μέλη των «Ερυθρών Ταξιαρχιών».
30 ΜΑΡΤΙΟΥ: Κατηγορηματική άρνηση οποιασδήποτε διαπραγματεύσεως από μέρους της ηγεσίας του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος. Η θέση αυτή υποστηρίζεται από όλα τα κόμματα της πλειοψηφίας. Ιδιαίτερα από το Κομμουνιστικό.
2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Έκκληση του Πάπα προς τις «Ερυθρές Ταξιαρχίες» για την απελευθέρωση του Μόρο.
4 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Συζήτηση στο Κοινοβούλιο, που οριστικοποιεί την άρνηση κάθε διαπραγματεύσεως. Τέταρτο ανακοινωθέν των «Ταξιαρχιών» και νέα επιστολή του Μόρο, που ζητεί την ανταλλαγή του.
8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Επιστολή του Μόρο, που απευθύνεται στη γυναίκα του, για την οποία επιστολή οι αρχές τηρούν απόλυτη σιγή. Λέγεται ότι περιλαμβάνει απελπισμένη έκκληση του Μόρο.
10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Πέμπτο ανακοινωθέν των «Ταξιαρχιών», με αποκαλύψεις για την εσωτερική πολιτική της Ιταλίας, τις οποίες λέγεται ότι είχε κάνει ο Μόρο κατά τη «δίκη» του.
15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Έκτο ανακοινωθέν των «Ταξιαρχιών» ότι τέλειωσε η «δίκη» του Μόρο και ο πρώην χριστιανοδημοκράτης ηγέτης «καταδικάστηκε σε θάνατο».
18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Έντυπο που έχουν υπογράψει οι «Ταξιαρχίες», αναφέρει ότι ο Μόρο «εκτελέσθηκε δι’ αυτοκτονίας». Οι Χριστιανοδημοκράτες ανακοινώνουν ότι θα γίνουν οι ενέργειες για να διασωθεί ο Μόρο, αλλά θα παραμείνουν στα πλαίσια της συνταγματικής τάξεως.
19 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Μήνυμα των «Ταξιαρχιών» αναφέρει ότι το πτώμα του Μόρο βρίσκεται στη λίμνη «Ντουκέσα» των Απεννίνων. Αρχίζουν έρευνες, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Ο Ρενάτο Κούρτσιο διαψεύδει τα περί «εκτελέσεως» του Μόρο και τα χαρακτηρίζει μακάβρια φάρσα.
21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Νέο μήνυμα των «Ταξιαρχιών» με φωτογραφία του Μόρο και προθεσμία 48 ωρών για ικανοποίηση των απαιτήσεών τους.
22 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Έκκληση της οικογένειας Μόρο προς τους Χριστιανοδημοκράτες για να δεχθούν διαπραγματεύσεις. Νέα επιστολή του απαχθέντος.
24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Νέα προσωπική έκκληση του Πάπα.
26 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Έκκληση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ κ. Βαλντχάιμ προς τους απαγωγείς.
27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: Πόλεμος νεύρων με μηνύματα για δήθεν απελευθέρωση του Μόρο. Επιστολή-εκκληση της οικογένειας Μόρο.
4 ΜΑΪΟΥ: Ανακοίνωση του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος για «γενναιοδωρία» και «επιείκεια» προς κρατουμένους, αν απελευθερωθεί ο Μόρο.
5 ΜΑΪΟΥ: Διατάσσεται έρευνα, αν έχει η οικογένεια του Μόρο επαφή με τους απαγωγείς. Οι «Ταξιαρχίες» αναλαμβάνουν την ευθύνη για τους πυροβολισμούς εναντίον δύο βιομηχάνων.
6 ΜΑΪΟΥ: Μήνυμα των «Ταξιαρχιών» ότι «εκτελείται η θανατική ποινή που έχει επιβληθεί στον Άλντο Μόρο».
7 ΜΑΪΟΥ: Η ιταλική κυβέρνηση δυσπιστεί για την αυθεντικότητα της ανακοινώσεως περί εκτελέσεως του Μόρο. Έκκληση του ηγέτη των Παλαιστινίων Γιασέρ Αραφάτ για απελευθέρωσή του.
8 ΜΑΪΟΥ: Η αστυνομία ανακαλύπτει δύο καταλόγους των «Ταξιαρχιών» με ονόματα υποψηφίων θυμάτων τους. Ο γεν. Γραμματέας του Ιταλικού ΚΚ κ. Μπερλίνγκουερ κατηγορεί την αστυνομία για αδράνεια.
9 ΜΑΪΟΥ, ΩΡΑ 13.30: Ανακαλύπτεται μέσα σε αυτοκίνητο το πτώμα του πρώην πρωθυπουργού Άλντο Μόρο.
Η Καθημερινή, 10 Μαΐου 1978
Το πολλαπλό έγκλημα
H ανθρωπότητα δέχθηκε χθες ένα βαρύ πλήγμα. Το πτώμα του Άλντο Μόρο, που βρέθηκε στην καρδιά της Ρώμης, αποτελεί τραγική ένδειξη για τη χώρα του, για την εποχή μας, για τη δημοκρατία, για τον πολιτισμό μας. Η αγωνία, που κράτησε περίπου δύο μήνες, έληξε. Έληξε και το ανθρώπινο δράμα, το τραγικό δίλημμα, η αναμονή για την έκβαση και το ερώτημα «πού το πάνε». Η παράταση του χρόνου της αιχμαλωσίας περιείχε ήδη τις ενδείξεις για το μοιραίο τέλος.
Η ενέργεια αποσκοπούσε στην επίτευξη στόχων πολύ ευρύτερου φάσματος. Αυτό είναι κοινή συνείδηση για τον κόσμο και βεβαιότητα για την Ιταλία. Αν οι δυνάμεις που σχεδίασαν και εξετέλεσαν το έγκλημα ήθελαν να σκοτώσουν τον Μόρο, θα το είχαν κάνει κατά την απαγωγή, όταν σκότωσαν τους πέντε συνοδούς του. Η ενέργειά τους όμως δεν ήταν διόλου προσωπική, ούτε μονοσήμαντος. Η θανάτωση του Ιταλού πολιτικού φαίνεται σαν αναπόφευκτη τελική πράξη για να ολοκληρωθεί από την πλευρά των εγκληματιών αυτός ο κύκλος, που, μαζί με την Ιταλία, περισφίγγει τον σύγχρονο άνθρωπο. Το πένθος απλώνεται σαν μαύρη κηλίδα –και σαν ανεξίτηλο στίγμα– στον παγκόσμιο χάρτη.
Ανατομία του εγκλήματος δεν υπάρχει και ίσως δεν είναι ακόμα δυνατή. Οι ενδείξεις όμως είναι πολύ χαρακτηριστικές. Ο Άλντο Μόρο θα ήταν ο τελευταίος σε έναν κατάλογο προγραφών αν οι δολοφόνοι είχαν για μοναδικό τους κίνητρο το πολιτικό πάθος. Δεν είχαν στόχο το άτομο αλλά την πολιτική που εξέφραζε και εκπροσωπούσε. Ο χριστιανοδημοκράτης ηγέτης ήταν ο γνησιώτερος τύπος Ευρωπαίου πολιτικού που πίστευε ακράδαντα στη δημοκρατία, στη συναλλαγή, στον διάλογο και στη συνεργασία όλων των πολιτικών δυνάμεων της χώρας του.
Αν και η ενέργεια φάνηκε ότι έγινε από έξαλλα στοιχεία των τρομοκρατικών αναρχικών ομάδων, η πολιτική ιδέα που εξυπηρετείται με την πράξη, η επιλογή του θύματος και η μεθόδευση της απαγωγής και της δίμηνης αιχμαλωσίας, δείχνει ψυχρή επιτελική σύλληψη, υψηλή πολιτική σκόπευση και άψογη εκτέλεση. Καμιά πράξη, παράλειψη, σφάλμα ή υπερβολή αναρχικού πάθους. Ο Μόρο και κανένας άλλος.
Ο στόχος Μόρο, ως πρόσωπο και ως πολιτική, είχε πολύ μεγαλύτερο πολιτικό, κοινωνικό και ψυχολογικό βάθος και ανταπόκριση από οποιαδήποτε άλλη προσωπικότητα στην Ιταλία. Ήταν ο πολιτικός που εξασφάλιζε θετικά την ενεργό ισορροπία, ο συνεπής δημοκράτης και ο εκφραστής του μεταπολεμικού πολιτικού ρεαλισμού. Η απαγωγή και η εκτέλεσή του σκοπεύει κατ’ ευθείαν στην πράξη της συνδιαλλαγής, της μετριοπάθειας, της χωρίς φανατισμό ανορθώσεως της χώρας.
Πίσω από τον Άλντο Μόρο υπάρχει ο μεγάλος στόχος που είναι η εξάρθρωση, η αποδιοργάνωση και το αιματοκύλισμα της Ιταλίας, με σκοπό την εξόντωση και την άλωσή της. Και σε απώτερο επίπεδο η γενικότερη απογοήτευση και η αποθάρρυνση για κάθε προσπάθεια ομαλότητας, γόνιμης συνεργασίας και συνδιαλλαγής. Κύριος και φανερός στόχος, λοιπόν, η Δημοκρατία.
Στην Ιταλία παίζεται από χρόνια ένα από τα πιο δραματικά και από τα πιο βρώμικα παιχνίδια, που βρίσκονται σε εξέλιξη στον κόσμο. Είναι κοινό μυστικό, και καλύτερα απ’ όλους το ξέρουν οι Ιταλοί, ότι σκοτεινές δυνάμεις καλλιεργούν με κάθε τρόπο την αποδιοργάνωση της ιταλικής ζωής. Μέσον η πολιτική βία, που με την μορφή του φανατισμού και της πολιτικής αντιπαλότητος προσπαθεί να παγιδεύσει στον φαύλο κύκλο του αίματος όσο το δυνατό μεγαλύτερη μερίδα του ιταλικού λαού. Το «μέτωπο» της Ιταλίας παρουσίασε τα τελευταία χρόνια μεγάλες διακυμάνσεις. Οι δυνάμεις που επιδιώκουν την άλωση παίρνουν διαφορετικές επωνυμίες και εμβλήματα, από τα φασιστικά κατάλοιπα έως τους ερυθρούς αναρχικούς. Οι ταμπέλες όμως ήταν αρκετά διαφανείς, αφού υπό τις ποικίλες ονομασίες υπήρχε ταυτότητα και κοινός σκοπός. Φαίνεται ότι το ελεεινό παιχνίδι άρχισε να γίνεται ύποπτο στα μάτια πολλών και τότε επελέγη η ώρα για την «επιχείρηση» Μόρο.
Επί δύο μήνες, οι δυνάμεις αυτές κράτησαν σε αγωνία τον κόσμο. Ολόκληρος ο ιταλικός λαός, οι δημόσιες υπηρεσίες, η αστυνομία, τα πολιτικά κόμματα, το Βατικανό, οι απλοί πολίτες, ακόμη και ο υπόκοσμος της μαφίας, κινητοποιήθηκαν σ’ ένα πρωτοφανές κυνηγητό να βρουν το άντρο των απαγωγέων. Αυτοί, όμως, σα να ήταν απρόσβλητοι και ασφαλείς, διακωμωδούσαν όλες τις ενέργειες, Ήθελαν να δείξουν ‒και το επέτυχαν‒ ότι είναι πάνω και πέρα από όλα αυτά τα μέτρα. Επιδίωξή τους να σπείρουν όσο μπορούσαν πλατύτερα, το φόβο, την απογοήτευση, την αγωνία. Και ύστερα από δύο μήνες εγκαταλείπουν τον νεκρό Άλντο Μόρο, όχι στις όχθες κάποιας λίμνης, αλλά σε κεντρική πλατεία της Ρώμης, κοντά στα γραφεία του κόμματός του.
Η προκλητική ιταμότητα απευθύνεται προς όλο τον κόσμο. Θέλουν έτσι να εξοντώσουν την ελπίδα του Ευρωπαίου πολίτη ότι είναι δυνατή μια κοινωνία με δημοκρατία και αξιοπρέπεια, με σεβασμό στον άνθρωπο και στα ιδανικά της ειρήνης και του πολιτισμού.
της Σύνταξης, Η Καθημερινή, 10 Μαΐου 1978
Μάριο Μορέτι: Εγώ σκότωσα τον Μόρο
Εως σήμερα μόνο οι μεταμεληθέντες και εκείνοι που είχαν διαχωρίσει τη θέση τους είχαν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, συνθέσει και παρουσιάσει τα γεγονότα που συνέβησαν στις 16 Μαρτίου 1978, τις 55 ημέρες κράτησης του Άλντο Μόρο στα χέρια σας, τη θανάτωσή του και τους λόγους που σας οδήγησαν στη Βία Φάνι (Σ.Μ. εκεί που έγινε η αιματηρή απαγωγή του). Η επιλογή του Μόρο έγινε το φθινόπωρο του 1977, αλλά εσύ έμενες ήδη στη Ρώμη από το 1975. Είναι η κορύφωση της λεγόμενης «επίθεσης στην καρδιά του κράτους», που είχατε αποφασίσει από το 1974;
— Είμαι στη φυλακή εδώ και 12 χρόνια και η φυλακή παίζει άσχημα παιχνίδια με τη μνήμη (…). Ωστόσο, η επιλογή της σύγκρουσης με το κράτος δεν έχει μια ημερομηνία, προέρχεται από την εξέλιξη της πρώτης μας εμπειρίας, όταν έγινε αντιληπτό ότι η σχέση ανάμεσα στο ιδιωτικό κεφάλαιο και το κράτος είναι στενή και δεν μπορείς να πλήξεις το ένα χωρίς να παρέμβει το άλλο. Αποφασίσαμε να πλήξουμε κάποιες δομές του κράτους, με πρώτη τη Δικαιοσύνη. […]
— Γιατί επιλέξατε τον Μόρο;
— Θέλαμε να πλήξουμε το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα και ήταν ο πρόεδρός του. Και συνέβη να τον εντοπίσουμε τυχαίως. Να πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα: Ο Μπονιζόλι μένει στη Βία Γκραντόλι και για να πάει στο κέντρο της πόλης έχει δύο υποχρεωτικές διαδρομές. Κάποια ημέρα, επιλέγοντας τη δεύτερη διαδρομή, πέρασε από την Πιάτσα ντέι Τζόκο Ντέλφιτσι, όπου είναι η εκκλησία της Σάντα Κιάρα. Ο Μπονιζόλι βλέπει έξω από την εκκλησία ένα κρατικό αυτοκίνητο με πολυάριθμη συνοδεία. Αποφασίζει να παρακολουθήσει τη σκηνή και ύστερα από λίγο βλέπει τον Άλντο Μόρο να βγαίνει από την εκκλησία· απλό. Και διαπιστώνει ότι αυτό γίνεται κάθε πρωί. Μας αφηγείται το επεισόδιο στην πρώτη συνάντησή μας και το λαμβάνουμε υπόψη μας.
— Και φθάνουμε στις 16 Μαρτίου. Τι έγινε στη Βία Φάνι;
— Μισή ώρα νωρίτερα περνώ από το σπίτι, για να εξακριβώσω αν τα κρατικά αυτοκίνητα και η συνοδεία είναι εκεί και περιμένουν τον Μόρο. Στη συνέχεια ενημερώνω τους συντρόφους. Μια συντρόφισσα –δεν αποκαλύπτω το όνομά της– πρέπει απλώς να με ενημερώσει πότε θα πλησιάσει η πομπή του Μόρο, πριν στρίψει στη Βία Φάνι, για να μπω μπροστά από όλους με ένα αυτοκίνητο με διπλωματικές πινακίδες. Πράγματι με ειδοποιεί, τίθεμαι προ των αυτοκινήτων και μπλοκάρω το δρόμο ακριβώς στο «στοπ» της Βία Φάνι. Οι άλλοι σύντροφοί μου ανοίγουν πυρ χωρίς να χάσουν χρόνο και εξοντώνουν τους άνδρες της συνοδείας του Άλντο Μόρο.
— Ποιος πήρε τον Μόρο από το αυτοκίνητο, μετά τους πυροβολισμούς;
— Εγώ. Πήγα στο αυτοκίνητό του και τον άρπαξα από το χέρι. Δεν είπε τίποτα. Άλλωστε ήμαστε όλοι σε κατάσταση σύγχυσης από όλα όσα είχαν προ ολίγου συμβεί. Τον έβαλα στο αυτοκίνητο που οδηγούσε ο Σεκέτι, τον ανάγκασα να ξαπλώσει και φύγαμε, παίρνοντας και τον Φιόρε μαζί. Μπροστά μας πήγαινε ένα άλλο αυτοκίνητο για κάλυψη, ενώ οι άλλοι ακολούθησαν προκαθορισμένα δρομολόγια. Φθάνοντας στην Πιάτσα Μαντόνα ντι Τσενάκολο, μεταφέρουμε τον Μόρο σε μικρό φορτηγάκι.
— Μπροστά στα μάτια όλων; Πώς έγινε η μεταφορά;
— Έχοντας το ένα αυτοκίνητο δίπλα στο άλλο. Τοποθετήσαμε τον Μόρο σε ένα μεγάλο ξύλινο κασόνι. Με το φορτηγάκι, που οδηγούσα πλέον εγώ, συνεχίζουμε τη φυγή, προσπερνώντας ένα άλλο σταθμευμένο αυτοκίνητο, που είχαμε εκεί σε περίπτωση ανάγκης. Φθάνουμε στο υπόγειο πάρκινγκ ενός μεγάλου σούπερ μάρκετ για την τελευταία αλλαγή. Θα βάζαμε το κασόνι με τον Μόρο στο αυτοκίνητο που ήταν «γνωστό» στο σπίτι-φυλακή. Στο υπόγειο, όπου όλοι μεταφέρουν σακκούλες και κιβώτια, κανένας δεν προσέχει εμάς που μεταφέρουμε ένα μεγάλο ξύλινο κιβώτιο. Το αυτοκίνητο είναι της Λαουρέτα Μπραγκέτι και είναι αυτή που το οδηγεί. Όλοι οι άλλοι φεύγουν, εκτός από μένα και τον Γκαλινάρι.
— Πηγαίνετε στο διαμέρισμα της Βία Μονταλτσίνι 8;
— Ναι. Ο Μόρο έμεινε εκεί. Γι’ αυτό το αγοράσαμε και το προσαρμόσαμε.
— Δηλαδή;
— Αυτό το διαμέρισμα εξυπηρετούσε τις ανάγκες της απαγωγής και της κράτησης. Ήταν αρκετά μεγάλο για να οργανώσουμε τη φυλακή, διέθετε δικό του κλειστό πάρκινγκ και βρισκόταν σε μια περιοχή που δεν συγκέντρωνε την προσοχή του κόσμου και της αστυνομίας. Σε ένα από τα δωμάτια υψώσαμε έναν τοίχο, τον μονώσαμε καταλλήλως, τον καλύψαμε με αθώα ταπετσαρία και επιπλέον τοποθετήσαμε κατά ύψος και πλάτος μια ολόκληρη βιβλιοθήκη. Δημιουργήσαμε έτσι ένα δωμάτιο μέσα σε άλλο, αόρατο και ηχομονωμένο από μέσα και απ’ έξω. Μέσα βάλαμε ένα κρεβάτι, ένα κομοδίνο, μια χημική τουαλέτα και στον τοίχο ένα μικρόφωνο. Το τελευταίο θα χρησίμευε στον Μόρο για να επικοινωνεί μαζί μας, αλλά και για να μαγνητοφωνούμε όλα όσα έλεγε.
— Τι είπες στον κρατούμενο Μόρο μόλις τον έβαλες στο δωμάτιο-φυλακή;
— Ήταν αυτός που μίλησε. Είδε την κόκκινη σημαία με το αστέρι στον τοίχο πίσω από το κρεβάτι, και είπε: «Α, εσείς είσθε, το φαντάστηκα». Εγώ τον ρώτησα πώς αισθάνεται και τι τρώει – απάντησε ότι τρώει λίγο κρέας, τυριά και λαχανικά. Του είπα ότι έχουμε τα φάρμακά του και τον ρώτησα για το μικρό μπουκάλι ουίσκι που βρήκα στο παλτό του. Το δικαιολόγησε λέγοντας ότι του χρησίμευε για την υπότασή του. Αλλά στις 55 ημέρες της κράτησής του δεν το χρειάσθηκε.
— Πότε άρχισε η ανάκρισή του;
— Όχι αμέσως. Αλλά όταν άρχισε, μίλησε για όλα και ήταν ενημερωμένος. Φυσικά μιλούσε με τον κώδικα του χριστιανοδημοκράτη ηγέτη και ομολογώ ότι δεν τον καταλάβαινα απολύτως. Πρόσεχε τι έλεγε και πώς τα έλεγε. Οι σύντροφοι στο σπίτι απομαγνητοφωνούσαν την ανάκριση, αλλά γρήγορα σταμάτησαν αυτό το επίπονο έργο, αφού ο Μόρο συνήθιζε να γράφει στη διάρκεια της κράτησής του και, μάλιστα, έγραφε πολλά. Συνεπώς, κρατούσαμε τις σημειώσεις του. Την ανάκριση έκανα μόνο εγώ, για να έχει μια ομοιογένεια το έργο, και έδινα την αναφορά μου στην εκτελεστική επιτροπή της οργάνωσης, η οποία ήταν σε μόνιμη συνεδρίαση σε σπίτι στη Φλωρεντία.
— Ο Μόρο διάβαζε εφημερίδες, άκουγε τηλεόραση και ραδιόφωνο;
— Τηλεόραση και ραδιόφωνο όχι, εφημερίδες ναι, όσες σελίδες του δίναμε. Έστειλε και επιστολή –μία μόνο του επιτρέψαμε– στην οικογένειά του. Γενικώς είχε κουράγιο και αισιοδοξία. Κατέρρευσε μετά την επιστολή που απηύθυνε ο Πάπας στις Ε.Τ. Εκείνες οι λέξεις «Άνθρωποι των Ερυθρών Ταξιαρχιών» και η φράση «αφήστε τον χωρίς όρους» τού έλεγαν ότι και ο Πάπας τον είχε εγκαταλείψει. Στις επόμενες ημέρες η απελπισία ήταν πια ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του.
— Και εσείς;
— Από την αρχή ζητήσαμε την απελευθέρωση των κρατουμένων συντρόφων μας. Η επαφή ήταν διαφανής και γινόταν με έναν τρόπο. Εμείς με τις ανακοινώσεις μας και οι αρχές με τα δημόσια ανακοινωθέντα. Ποτέ δεν υπήρξαν μεσάζοντες ή άλλοι τρίτοι. Ούτε κάποιος ιερωμένος, όπως εγράφη αργότερα. Όσο περνούσαν οι ημέρες και το κράτος φαινόταν αμετακίνητο, τόσο εδραιωνόταν η πεποίθησή μας ότι δεν υπήρχε καμιά περίπτωση να γίνουν δεκτοί οι όροι μας. Όταν, στις 20 Απριλίου, διατυπώσαμε το αίτημα για την απελευθέρωση 13 συγκεκριμένων συντρόφων μας, ήμαστε βέβαιοι ότι το θέμα είχε κλείσει. Άλλωστε γι’ αυτό το λόγο συμπεριλάβαμε και το όνομα ενός συντρόφου μας, που είχε συλληφθεί τραυματισμένος προ ολίγων μόνον ημερών. Ήταν έξω από κάθε λογική η απελευθέρωσή του. Από εκείνη τη στιγμή είχε σημαδευτεί και η τύχη του Μόρο.
— Τι έγινε μετά;
— Στις 3 Μαΐου συναντηθήκαμε στην Πιάτσα Μπαρμπερίνι ο Μορούτσι, η Φαράντα και εγώ. Συζητήσαμε πολύ –τρεις ώρες νομίζω– έστω και σε
μέρος επικίνδυνο. Είχε έρθει η ώρα των αποφάσεων. Από τη φυλακή οι σύντροφοι μας εξουσιοδοτούσαν να αποφασίσουμε στη βάση των δικών μας πολιτικών εκτιμήσεων. Δεν καταλήξαμε σε κάτι συγκεκριμένο, αλλά αποφάσισα να καταβάλω προσωπικώς μια τελευταία προσπάθεια χωρίς να ρωτήσω την εκτελεστική επιτροπή, αφού γνώριζα, άλλωστε, τις απόψεις τους. Αποφασίζω να τηλεφωνήσω στην Ελεονόρα Μόρο, σύζυγο του Άλντο. Το τηλεφώνημα γίνεται από δημόσιο τηλέφωνο, στα υπόγεια του σιδηροδρομικού σταθμού της Ρώμης, με την κάλυψη των συντρόφων μου. Δεν θα ήθελα να ξαναβρεθώ σε εκείνη τη θέση. Καταφέρνω να πω στην κ. Μόρο ότι υπάρχει ακόμη δυνατότητα να μην εκτελεσθεί ο Μόρο…
— Στις 9 Μαΐου επρόκειτο να συγκληθεί το διευθυντήριο του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος. Γιατί δεν περιμένατε το αποτέλεσμα;
— Σε 55 ημέρες πολλά μπορούσαν να γίνουν και δεν έγιναν. Η περίοδος των διαλογισμών είχε τελειώσει. Το μόνο που έμενε, ήταν να πάρεις το πιστόλι και να πυροβολήσεις.
— Εσύ το έκανες;
— Ναι. Δεν θα επέτρεπα σε κανέναν άλλο να το κάνει. Κατεβήκαμε στο πάρκινγκ, αφού πρώτα ο Μόρο έβαλε το κοστούμι του, στο οποίο είχαμε βάλει λίγη άμμο για να μπερδέψουμε την αστυνομία. Ο Μόρο μπήκε στο αυτοκίνητο. Ήταν σκοτεινά. Βεβαιωθήκαμε ότι δεν κατέβαινε κανένας από τη σκάλα της πολυκατοικίας και άρχισα να πυροβολώ. Εννέα σφαίρες από πιστόλι με σιγαστήρα. Στη συνέχεια δεν θυμάμαι πώς εξελίχθηκαν ακριβώς τα πράγματα. Ανοίγουμε πληγές, αλλά νομίζω ότι εγώ οδήγησα το «Ρενό» με τη σορό του Μόρο στη Βία Καετάνι. Το βάρος που ανέλαβα το κουβαλώ ακόμη.
Συνέντευξη του Μάριο Μορέτι στις Κάρλα Μόσκα και Ροσάνα Ροσάντα
Δημοσιεύτηκε στην Corriere Della Sera
Αναδημοσιεύτηκε στην Καθημερινή, 24 Απριλίου 1994
