Στις 26 Ιουλίου 1956 ο πρόεδρος της Αιγύπτου Τζαμάλ Αμπντ αλ Νάσερ προέβη σε μια κίνηση που έμελλε να αλλάξει τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή και να σηματοδοτήσει το πέρασμα από την προπολεμική αποικιοκρατία στον μεταπολεμικό κόσμο: ανακοίνωσε την εθνικοποίηση της εταιρείας της διώρυγας του Σουέζ. Η κίνηση αυτή ήταν αιφνιδιαστική για τους Δυτικούς, αλλά όχι ανεξήγητη.
Στις 27 Σεπτεμβρίου του προηγούμενου χρόνου, ο Νάσερ συνήψε συμφωνία για την αγορά σοβιετικών οπλικών συστημάτων από την Τσεχοσλοβακία. Ο αραβικός κόσμος ενθουσιάστηκε, όμως η Δύση και το Ισραήλ ανησύχησαν: για πρώτη φορά ένας Άραβας ηγέτης απομακρυνόταν από τη δυτική ηγεμονία και στρεφόταν ανοικτά κατά των Δυτικών και του καθεστώτος εξάρτησης. Η πιθανότητα ανατροπής της στρατιωτικής ισορροπίας στη Μέση Ανατολή προβλημάτιζε πολύ τους Δυτικούς και ιδιαίτερα τους Αγγλογάλλους. Από τη μία, ο συντηρητικός πρωθυπουργός της Βρετανίας, Άντονι Ήντεν, παρομοίαζε τον Νάσερ με τον Χίτλερ, ενώ παράλληλα η Γαλλία ήταν δυσαρεστημένη κυρίως εξαιτίας της υποστήριξης (στρατιωτικής και πολιτικής) της Αιγύπτου στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα της Αλγερίας.
Παρά τη στροφή προς τη Σοβιετική Ένωση, ο Νάσερ φρόντισε να μη διακόψει τους δεσμούς του με τη Δύση, ζητώντας, το φθινόπωρο του 1955, οικονομική βοήθεια για την κατασκευή του φράγματος του Ασουάν. Σε αυτό το αίτημα ανταποκρίθηκαν η Βρετανία και οι ΗΠΑ, θεωρώντας ότι εξαρτημένη από τη Δύση, η Αίγυπτος δεν θα στρεφόταν περαιτέρω προς τους Σοβιετικούς. Όμως, η συνεργασία αυτή δεν ευοδώθηκε, καθώς οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί ανέστειλαν την παροχή βοήθειας εξαιτίας της αποκατάστασης των διπλωματικών σχέσεων της Αιγύπτου με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (η οποία τότε δεν αναγνωριζόταν από τα δυτικά κράτη), αλλά κυρίως εξαιτίας της θετικής απάντησης του Νάσερ στη σοβιετική πρόταση για οικονομική και υλικοτεχνική συνδρομή στην κατασκευή του φράγματος του Ασουάν.
Η αιφνιδιαστική ανακοίνωση του Νάσερ σχετικά με τη διώρυγα του Σουέζ ερχόταν ως απάντηση σε αυτό το πισωγύρισμα των Δυτικών. Η Βρετανία, θεώρησε ότι αυτή επέφερε αποφασιστικό πλήγμα στα συμφέροντα της αυτοκρατορίας και αποφάσισε, από κοινού με τους Γάλλους, να αναλάβουν στρατιωτική δράση, εμπλέκοντας όμως και το Ισραήλ. Σε μια μυστική σύσκεψη σε αεροπορική βάση κοντά στο Παρίσι, αποφασίστηκε ότι το Ισραήλ θα ξεκινούσε την εισβολή στην Αίγυπτο, κατευθυνόμενο προς το Σουέζ, και τότε οι Αγγλογάλλοι θα επενέβαιναν, απαιτώντας εν ονόματι της ελεύθερης ναυσιπλοΐα, να αποσυρθούν οι δύο αντιμαχόμενοι σε μια απόσταση 10 μιλίων από τη διώρυγα. Σε περίπτωση που η Αίγυπτος δεν ήταν σύμφωνη, οι Αγγλογάλλοι θα καταλάμβαναν την περιοχή της διώρυγας.
Πράγματι, το σχέδιο τέθηκε σε εφαρμογή στις 29 Οκτωβρίου και η επικείμενη στρατιωτική εισβολή ανακοινώθηκε στις 31 Οκτωβρίου. ΟΙ ΗΠΑ αντέδρασαν άμεσα, προσπαθώντας να μη συσχετιστούν με την αποικιοκρατική κληρονομιά των ευρωπαϊκών χωρών αλλά και να μην επιτρέψουν την ενίσχυση του αραβικού ριζοσπαστισμού. Ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ αποτάθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ζητώντας την απόσυρση των Ισραηλινών από την Αίγυπτο και την μη βίαιη εμπλοκή οποιουδήποτε μέλους του ΟΗΕ. Παρά το αγγλογαλλικό βέτο, εν τέλει, η Γενική Συνέλευση ενέκρινε με ψήφους 65 προς 5 την πρόταση για τον τερματισμό των εχθροπραξιών και την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων.
Ωστόσο, οι Αγγλογάλλοι δεν πτοήθηκαν, συνεχίζοντας τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις, με επακόλουθε να εμπλακεί στην κατάσταση αι η Σοβιετική Ένωση, ζητώντας τον τερματισμό της επίθεσης εναντίον της Αιγύπτου και την επέμβαση του ΟΗΕ, αφήνοντας ταυτόχρονα υπονοούμενα ότι μπορούσε να ξεσπάσει ένας τρίτος παγκόσμιος με τη χρήση πυρηνικών όπλων. Ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ με τη σειρά του προειδοποίησε για επικείμενη αντίδραση των ΗΠΑ σε περίπτωση στρατιωτικής κίνησης από τους Σοβιετικούς, ενώ αρνήθηκε την παροχή οικονομικής βοήθειας στη Βρετανία και απείλησε με πώληση βρετανικών μετοχών, που θα συνέβαλε στην υποτίμηση της στερλίνας.
Ο Άντονι Ήντεν βρισκόμενος υπό τεράστια πολιτική και οικονομική πίεση ανακοίνωσε τη σύναψη εκεχειρίας, χωρίς όμως να ενημερώσει τη Γαλλία και το Ισραήλ. Το πολιτικό κόστος του χειρισμού του ήταν μεγάλο, οδηγώντας στην παραίτησή του στις 9 Ιανουαρίου 1957. Η ταπείνωση της Αγγλίας και της Γαλλίας ανέδειξε τη μετατόπιση δυνάμεων από τον προπολεμικό αποικιοκρατικό κόσμο στον οποίο κυριαρχούσε η Βρετανία, προς τον μεταπολεμικό κόσμο στον οποίο το νέο κενό ισχύος κάλυπτε η Αμερική.
Η τολμηρή κίνηση του Νάσερ εκτόξευσε το κύρος του στα μάτια του αραβικού κόσμου, ανοίγοντας τον δρόμο για τον αραβικό εθνικισμό. Από την άλλη, η Γαλλία επικεντρώθηκε στην απαγκίστρωσή της από τον αμερικανικό παράγοντα, επιδιώκοντας την οικοδόμηση μιας ισχυρής και ενωμένης Ευρώπης και την απόκτηση ανεξάρτητης πυρηνικής ικανότητας.
Ευρύτερα, η κρίση στο Σουέζ καθόρισε τον συσχετισμό δυνάμεων των επόμενων χρόνων στη Μέση Ανατολή. Από τη μία, η Σοβιετική Ένωση εμφανίστηκε υποστηρίκτρια του αραβικού εθνικισμού, αποτελώντας την κύρια εξοπλιστική πηγή πολλών αραβικών κρατών. Από την άλλη, οι ΗΠΑ τάχθηκαν υπέρ του Ισραήλ και των τότε φιλοδυτικών καθεστώτων όπως η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία, το Μαρόκο, η Λιβύη και το Ιράν.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
