Τον Νοέμβριο του 1963, στο ήδη ταραγμένο πολιτικό κλίμα του έτους εκείνου, ερχόταν να προστεθεί, μετά την εκλογική αναμέτρηση της 3ης Νοεμβρίου, η ανάθεση της πρωθυπουργίας στον Γεώργιο Παπανδρέου από τον βασιλιά Παύλο. Για πρώτη φορά μετά από έντεκα χρόνια κυριαρχίας του συντηρητικού χώρου (με τον Ελληνικό Συναγερμό του Αλέξανδρου Παπάγου και την ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή), ερχόταν μια κυβέρνηση που εντασσόταν στο Κέντρο.
Ωστόσο, οι οιωνοί κάθε άλλο παρά καλοί ήταν για αυτή την κυβέρνηση. Το κύριο πρόβλημα που παρουσιαζόταν ήταν η έλλειψη εσωκομματικής ενότητας και συγκεκριμένα η αντιπαλότητα ανάμεσα στον αρχηγό της Ένωσης Κέντρου Γεώργιο Παπανδρέου και στον ισχυρό παράγοντα του κόμματος Σοφοκλή Βενιζέλο. Άλλωστε, η εσωκομματική κρίση είχε ξεσπάσει κατά τρόπο οξύ με τη μεμονωμένη ψήφο ανοχής του Σ. Βενιζέλου στην κυβέρνηση Πιπινέλη –τη συμβιβαστική λύση που βρέθηκε μετά την παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή τον Ιούλιο– πριν τη διεξαγωγή των εκλογών.
Ευρύτερα, το πρόβλημα εντοπιζόταν στην απουσία ομοφωνίας ως προς την πολιτική στρατηγική του κόμματος. Ο Γ. Παπανδρέου απέβλεπε σε ψήφιση αναλογικού συστήματος και στη συνέχεια στη διεξαγωγή εκλογών από υπηρεσιακή κυβέρνηση, ενώ ο Σ. Βενιζέλος υποστήριζε τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης πολιτικής και υπηρεσιακής συνάμα, η οποία θα παρέμενε στην εξουσία για πολλούς μήνες με σκοπό την «αποκομματικοποίηση» του κράτους. Βέβαια, πίσω από όλα αυτά, κρυβόταν και η ανομολόγητη στόχευση από την πλευρά του Βενιζέλου, να αποδυναμώσει τον Παπανδρέου, που φαινόταν να υπερισχύει του ιδίου στον κεντρώο χώρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σ. Βενιζέλος διατηρούσε προνομιακές σχέσεις με τα Ανάκτορα και στόχευε απώτερα στον σχηματισμό μιας πολιτικής κίνησης μεταξύ της ΕΡΕ και της Ε.Κ.
Ενδεικτικό των εσωκομματικών ισορροπιών ήταν και το ζήτημα του καταλόγου των υπουργησίμων. Όταν ο Γ. Παπανδρέου κατέθεσε στον βασιλιά Παύλο έναν κατάλογο με τα ονόματα των πιθανών υπουργών της νέας κυβέρνησης, χωρίς να συμβουλευθεί προηγουμένως τον Σ. Βενιζέλο, η αντίδραση του τελευταίου ήταν άμεση. Όπως έγραφε η «Καθημερινή» την 7η Νοεμβρίου: «Κατά σχετικάς πληροφορίας, ο κ. Βενιζέλος διεμήνυσεν επιπροσθέτως κατ’ έμμεσον τρόπον εις τον κ. Παπανδρέου, ότι εάν δεν ζητήση την σύμφωνον γνώμην του διά τον κατάλογον των υπουργών της Κυβερνήσεως, θα απόσχη πάσης προσπαθείας προσεταιρισμού βουλευτών της ΕΡΕ προς εξασφάλισιν της απαραιτήτου πλειοψηφίας εις την Βουλήν. »[…] Εθεωρήθη ότι ο κ. Παπανδρέου είχεν αποκλείσει τους φίλους του κ. Βενιζέλου προς τον σκοπόν όπως διατηρήση ασυμπλήρωτα ωρισμένα υπουργεία διά να τα χρησιμοποιήση “ως αντάλλαγμα εξαγοράς της αποσκιρτήσεως βουλευτών της ΕΡΕ”. Διά του τρόπου αυτού ο κ. Παπανδρέου επεδίωξε να εξουδετερώση την δικαιολογίαν του κ. Βενιζέλου, ότι μόνος αυτός, ως παρασχών ψήφον ανοχής εις την Κυβέρνησιν Πιπινέλη, είναι εις θέσιν να διαπραγματευθή μετά της ΕΡΕ προς απόσπασιν ομάδος βουλευτών της διά την εξασφάλισιν της βιωσιμότητος της Κυβερνήσεως Παπανδρέου».
Έτσι, η ανάγκη προσχώρησης στην κυβέρνηση βουλευτών της ΕΡΕ (καθώς η Ένωση Κέντρου δεν διέθετε αυτοδύναμη πλειοψηφία), η οποία φαινόταν ότι μπορούσε να ικανοποιηθεί μόνον από τον Σοφοκλή Βενιζέλο, υποχρέωνε τον Γ. Παπανδρέου να οδηγήσει εκ νέου τη χώρα σε εκλογές – όχι για την εφαρμογή κάποιου κυβερνητικού προγράμματος, αλλά για να προστατευθεί από τον ενδοπαραταξιακό αντίπαλό του.
Η συνθήκη αυτή καθόρισε τις εξελίξεις. Εξαρτημένος από τη στήριξη του Στέμματος, ο Γ. Παπανδρέου διόρισε υπουργό Εθνικής Αμύνης τον στρατηγό ε.α. Δ. Παπανικολόπουλο, τον θεωρούμενο «τοποτηρητή των Ανακτόρων» και τον Δεκέμβριο παραχώρησε ουσιαστικά τον στρατό στον έλεγχο των Ανακτόρων σε αντάλλαγμα για τη διάλυση της Βουλής – που έπρεπε να γίνει άμεσα για να προστατευθεί από τον Βενιζέλο.
Έτσι, ανταποκρινόμενη πλέον στις ανάγκες μιας ακόμη προεκλογικής περιόδου, η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου προχώρησε σε πλήθος προεκλογικών παροχών για την ικανοποίηση ευρύτατων ομάδων του πληθυσμού, όπως αγροτών, μισθωτών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, φοιτητών κ.ά.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ένωση Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου θριάμβευσε στις εκλογές του Φεβρουαρίου του 1964. Ωστόσο, η αναδυόμενη ελληνική Κεντροαριστερά γεννιόταν με μεγάλα προβλήματα. Δεν της έλειπαν ηγετικά πρόσωπα – υπήρχαν ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο Σοφοκλής Βενιζέλος, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Γεώργιος Μαύρος κ.ά. Βασική της έλλειψη ήταν η χαλαρή εσωκομματική της ενότητα, ενώ η ταυτότητά της δεν δημιουργήθηκε γύρω από έναν στιβαρό ιδεολογικό κορμό και μια θεμελιώδη και συνεκτική στοχοθεσία για τη διακυβέρνηση της χώρας, αλλά γύρω από τη συναισθηματικά φορτισμένη διαχείριση στερεοτύπων του παρελθόντος και συγκεκριμένα του Εθνικού Διχασμού, γεγονός που την καθιστούσε ιδιαίτερα ευάλωτη.
