Το πρωί της 10ης Νοεμβρίου 1938, οι δρόμοι της Γερμανίας ήταν καλυμμένοι από χιλιάδες θραύσματα γυαλιών, τα οποία προέρχονταν από τα παράθυρα συναγωγών, σπιτιών και από τις προθήκες των εβραϊκών επιχειρήσεων οι οποίες είχαν λεηλατηθεί και καταστραφεί κατά τη διάρκεια των βίαιων επεισοδίων που είχαν λάβει χώρα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το ιδιαίτερα έντονο κύμα βίας σύντομα εξαπλώθηκε και στην προσαρτημένη Αυστρία καθώς και στην πρόσφατα κατειλημμένη περιοχή της Σουδητίας στην Τσεχοσλοβακία.
Υποκινημένη κυρίως από αξιωματούχους του Ναζιστικού Κόμματος, μέλη των Ταγμάτων Εφόδου (Sturmabteilungen ή SA) και τη Χιτλερική Νεολαία, η Νύχτα των Κρυστάλλων αποτύπωνε ένα «λαϊκό ξέσπασμα», σύμφωνα με τις επίσημες δηλώσεις, που είχε ως αφορμή τη δολοφονία του Ερνστ φον Ρατ, αξιωματούχου της γερμανικής πρεσβείας στο Παρίσι. Είχε πυροβοληθεί από τον 17χρονο Έρσελ Γκρίνσπαν στις 7 Νοεμβρίου 1938, όταν ο τελευταίος πληροφορήθηκε ότι ανάμεσα στους χιλιάδες Εβραίους πολωνικής καταγωγής που είχαν απελαθεί από το Ράιχ, βρίσκονταν και οι γονείς του. Ο Φον Ρατ θα πέθαινε δύο Ημέρες αργότερα, στις 9 Νοεμβρίου 1938, επέτειο του Πραξικοπήματος της Μπιραρίας το 1923 – ημερομηνία με μεγάλη σημασία για το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα–, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για την επίθεση εναντίον των Εβραίων.
Ο υπουργός Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς σε δημόσιο λόγο του είχε αφήσει να εννοηθεί ότι έπρεπε να υπάρξει αντίδραση, με αποτέλεσμα βιαιοπραγίες να ξεσπάσουν σε όλη τη διάρκεια της νύχτας. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 10ης Νοεμβρίου, ο Ράινχαρντ Χάιντριχ, επικεφαλής των Αστυνομικών Δυνάμεων Ασφαλείας, έστειλε ένα επείγον τηλεγράφημα στο αρχηγείο και στα τμήματα της κρατικής αστυνομίας, καθώς και στους επικεφαλής των Ταγμάτων Εφόδου με οδηγίες, με αποτέλεσμα να υπάρχει εμπλοκή των Ταγμάτων και της Νεολαίας του Χίτλερ στην καταστροφή κατοικιών και επιχειρήσεων που ανήκαν σε Εβραίους.
Χαρακτηριστικό είναι το σχετικό άρθρο της «Καθημερινής», στις 11 Νοεμβρίου: «Τας πρωΐας ώρας της σήμεροον, ταραχώδεις διαδηλώσεις συνεκροτήθησαν εις Μόναχον εναντίον των Εβραίων και πολλά έκτροπα διεπράχθησαν εις βάρος αυτών εις ένδειξιν διαμαρτυρίας διά την δολοφονίαν του γραμματέως τής εν Παρισίοις γερμανικής πρεσβείας φον Ρατ».
Καταστράφηκαν συνολικά 267 συναγωγές σε όλη τη Γερμανία, την Αυστρία και τη Σουδητία. Πολλές συναγωγές καιγόντουσαν ολόκληρη τη νύχτα παρουσία της πυροσβεστικής, η οποία παρενέβαινε μόνο για την αποτροπή της εξάπλωσης της πυρκαγιάς σε άλλα κτίρια. Βιτρίνες από περίπου 7.500 καταστήματα και επιχειρήσεις Εβραίων ιδιοκτητών καταστράφηκαν και τα εμπορεύματά τους λεηλατήθηκαν, ενώ πολλά ήταν και τα εβραϊκά κοιμητήρια, τα οποία βεβηλώθηκαν. Σύμφωνα με την «Καθημερινή», «αι προθήκαι πολλών εβραϊκών καταστημάτων εθραύσθησαν εις αρκετά δε εξ αυτών οι διαδηλωταί έθεσαν πυρ. […] Αι αντιεβραϊκαί εκδηλώσεις του είδους τούτου εσυνεχίσθησαν μέχρι της 5ης πρωινής ώρας».
Τα πογκρόμ σε Βερολίνο και Βιέννη, τις δύο πόλεις με τις μεγαλύτερες εβραϊκές κοινότητες στο γερμανικού Ράιχ, και τα επεισόδιο ήταν ιδιαίτερα βίαια. Διαβάζουμε σχετικά: «Πολλά άλλα επεισόδια συνέβησαν εν Βερολίνω όπου την 2αν μ.μ. νεαροί εις μικράς ομάδας διέτρεχον τας διαφόρους συνοικίας της πόλεως θραύοντες τας προθήκας των εβραϊκών καταστημάτων […] μέχρι της εσπέρας της σήμερον δεν είχεν απομείνει ανέπαφον κανέν εκ των εν Βερολίνω εβραϊκών καταστημάτων».
Στη συνέχεια, ο Γκέμπελς εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία καλούσε τον γερμανικό πληθυσμό «να παύση αμέσως τας εκδηλώσεις ή ενέργειας κατά του εβραϊσμού», καθώς η «οριστική απάντησις εις την απόπειρα θα δοθή εις τον εβραϊσμόν διά νομοθετικής οδού και διά Διαταγμάτων». Δεκάδες χιλιάδες Εβραίοι, που είχαν συλληφθεί, μεταφέρθηκαν από τις τοπικές φυλακές σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης, μεταξύ των οποίων το Νταχάου, το Μπούχενβαλντ και το Σαξενχάουζεν.
Η Νύχτα των Κρυστάλλων ουσιαστικά σηματοδότησε την απαρχή των μαζικών φυλακίσεων Εβραίων και τον προάγγελο του Ολοκαυτώματος που θα ακολουθούσε.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
