Ο Ινδός πολιτικός και στοχαστής Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι, γνωστότερος με το προσωνύμιο «Μαχάτμα», συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα. Γύρω από αυτόν και τη διδασκαλία του συσπειρώθηκε το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας των Ινδιών από τη Βρετανία.
Το 1921 θα βρεθεί στην ηγεσία του Ινδικού Εθνικού Κογκρέσου και θα πρωτοστατήσει σε διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Η πολιτική του για «παθητική αντίσταση και ανυπακοή στους νόμους», η οποία απέρριπτε κάθε βίαιη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας, κορυφώθηκε το 1930, με την ιστορική 24ήμερη «Πορεία του Αλατιού». H πορεία είχε ως κατάληξη τις αλυκές στην παραλία του Ντάντι και βασικό αίτημα την ειρηνική αντίσταση στο βρετανικό μονοπώλιο στο αλάτι. Αποτέλεσε μία από τις μαζικότερες εκδηλώσεις ανυπακοής στο αποικιοκρατικό καθεστώς κι ένα σημείο καμπής στον αγώνα προς την ινδική ανεξαρτησία.
Το 1947, η βρετανική αποικία θα δώσει τη θέση της σε δύο ανεξάρτητα κράτη, την Ινδία και το Πακιστάν. Ωστόσο, οι σχέσεις ανάμεσα στους ινδουιστές και τους μουσουλμάνους Ινδούς δεν θα αποκατασταθούν. Θύμα αυτής της έντασης, ο Γκάντι θα πυροβοληθεί και θα χάσει τη ζωή του τον Ιανουάριο του 1948.
Αύριον ο Γκάντι δίδει το σύνθημα της λευκής επαναστάσεως
ΛΟΝΔΙΝΟΝ, Μάρτιος – Ο εθνικός αρχηγός των Ινδών Μαάτμα Γκάντι κηρύσσων χθες το βράδυ, την ώραν της προσευχής, το εθνεγερτήριον κήρυγμά του εις μίαν πολυπληθή συγκέντρωσιν των οπαδών του, εις την παλαιάν μονήν του Αχμενταμπάντ, ωμίλησε διά το νέον αντιβρεταννικόν κίνημα το οποίον προετοιμάζει. Ο εθνικός αρχηγός των Ινδών εδήλωσεν ότι εάν ο αντιβασιλεύς Ίρβιν δεν λάβη υπ’ όψιν του το «τελεσίγραφόν» τους και δεν θελήση να αρχίση μαζύ τους διαπραγματεύσεις προς τον σκοπόν να τεθή τέρμα εις το τυραννικόν βρεττανικόν καθεστώς και εις την συστηματικήν εκμετάλλευσιν του ινδικού εδάφους εκ μέρους των ξένων, θα τεθή επί κεφαλής των πιστοτέρων συντρόφων του, και θα βαδίση πεζή μέχρι των πυλών της πόλεως Γκουζερά διά να δώση το σύνθημα της «παθητικής αντιστάσεως» και της «ανυπακοής εις τους νόμους».
Προσέθεσεν ότι το κίνημα θα περιορισθή κατ’ αρχάς εις το άγριον μποϋκοτάζ των προϊόντων των κρατικών μονοπωλείων, ακολούθως θα γενικευθή και θα επεκταθή εις όλην την χώραν, διά να συνεχισθή μέχρι της πλήρους πραγματοποίησεως των διεκδικήσεων του ινδικού λαού. «Θα ήθελα, είπε, να φέρω εις πέρας τον αγώνα εντός ενός μηνός, αλλά φοβούμαι ότι θα παραταθή επί μακρότερον χρόνον».
Ο Γκάντι ανεκοίνωσεν έπειτα εις το πλήθος το κείμενον του «τελεσιγράφου», το οποίον απέστειλε την Τρίτην το πρωΐ εις τον αντιβασιλέα των Ινδιών. Το έγγραφον, συντεταγμένον εις ύφος αποφασιστικόν και συνδιαλλακτικόν ταυτοχρόνως, εμπνέεται ολόκληρον από την αρχήν «της αποχής από την βίαν» την οποίαν κηρύσσει ο μυστικοπαθής ενθεγέρτης, καταλήγει δε με μίαν πρότασιν συνεννοήσεως. Εξηγείται όθεν η μάλλον αισιόδοξος εντύπωσις, την οποίαν είχε προκαλέσει κατ’ αρχάς, κατά τας αγγλικάς εφημερίδας, το τελεσίγραφον του Γκάντι εις τους βρεττανικούς κύκλους των Ινδιών.
«Αγαπητέ φίλε – αρχίζει το τελεσίγραφον – προτού δώσω το σύνθημα της παθητικής αντιστάσεως και της ανυπακοής εις τους νόμους και αναλάβω αποφασιστικώς τας ευθύνας τας οποίας κατά τα τελευταία έτη εδίσταζον πάντοτε αν έπρεπε να αναλάβω, καταφεύγω ευχαρίστως εις σας διά να ζητήσω ένα δρόμον διεξόδου εκ της αδυσωπήτου αυτής καταστάσεως. Αι προσωπικαί πεποιθήσεις μου είνε απολύτως σαφείς. Θεωρώ το βρεττανικόν καθεστώς εις τας Ινδίας, ως μίαν αληθινήν κατάραν, αλλά δεν επιθυμώ να θιγούν εις το ελάχιστον οι Βρεταννοί υπήκοοι και τα νόμιμα εν Ινδίαις συμφέροντά των. Υποστηρίζω εξ άλλου ότι τα ψηφίσματα του Εθνικού Συνεδρίου διά την ανεξαρτησίαν των Ινδιών δεν πρέπει να προκαλέσουν την ελαχίστην ανησυχίαν εις τους κύκλους της βρεττανικής διοικήσεως, εάν η έκφρασις «καθεστώς Κτήσεως» την οποίαν χρησιμοποιείτε αναφορικώς προς τας Ινδίας εις τας επισήμους προκηρύξεις σας, λαμβάνεται εις την πραγματικήν της σημασίαν.
»Υπεύθυνοι πολιτικοί άνδρες της Αγγλίας, διεβεβαίωσαν ότι το “καθεστώς Κτήσεως” είνε μία “δυναμική ανεξαρτησία”».
Αλλά από της ημέρας κατά την οποίαν η έκφρασις αυτή εχρησιμοποιήθη διά πρώτην φοράν, συνέβησαν πολλά γεγονότα τα οποία απέδειξαν πολλά γεγονότα τα οποία απέδειξαν σαφώς ποιοι είναι οι πραγματικοί αντικειμενικοί σκοποί της βρεττανικής πολιτικής εις την χώραν μας.
Είνε φανερόν εις το φως της ημέρας ότι οι διευθύνοντες αγγλικοί κύκλοι δεν εννοούν να επιφέρουν εις την πολιτικήν των μεταβολάς, αι οποίαι θα ηδύναντο να ζημιώσουν ενδεχομένως τα βρεττανικά συμφέροντα εις τας Ινδίας, ούτε εννοούν να δεχθούν μίαν αυστηράν, δικαίαν και αμερόληπτον εξέτασιν των σχέσεων της Μεγάλης Βρεττανίας μετά των Ινδιών.
«Αλλ’ εάν δεν γίνη τίποτε διά να λήξη η εκμετάλλευσις των Ινδιών και του ινδικού λαού, το αίμα θ’ αρχίση να ρέη ενωρίτερον παρ’ ότι φοβούμεθα. Οι οπαδοί της βίας κερδίζουν πράγματι καθ’ εκάστην έδαφος και γίνονται καθημερινώς απειλητικώτεροι».
Το έγγραφον εξακολουθεί με την δριμυτάτην κατηγορίαν εναντίον της βρεττανικής κατοχής, η οποία κατεδίκασεν εις την εσχάτην ένδειαν εκατομμύρια ανθρώπων και επέβαλλεν ένα καθεστώς δουλείας και ανεκδιηγήτου αθλιότητος.
«Σάς ικετεύω γονυκλινής – καταλήγει ο Γκάντι – να πεισθήτε περί της ανάγκης να τεθή τέρμα εις μίαν κατάστασιν πραγμάτων, καταστάσαν αφόρητον εις όλον τον ινδικόν λαόν. Αλλ’ εάν δεν θελήσετε ν’ ακολουθήσετε τον δρόμον αυτόν και οι λόγοι δεν εγγίσουν την καρδιάν σας, την νύκτα της 11ης Μαρτίου, θα δώσω αυτοπροσώπως το σύνθημα της παθητικής αντιστάσεως. Είσθε φυσικά ελεύθεροι να ματαίωσετε το σχέδιόν μου προβαίνοντες εις την σύλληψίν μου, αλλά ελπίζω ότι οπίσω από εμέ δεκάδες χιλιάδων Ινδών είνε έτοιμοι ν’ ακολουθήσουν εν πάση πειθαρχία τον δρόμον τον οποίον υπέδειξα διά την πραγματοποίησιν της εθνικής ιδέας».
Η Καθημερινή, 11 Μαρτίου 1930
Τι συμβολίζει η παραβίασις της φορολογίας του άλατος
Μετά δραματικήν πορείαν 24 ημερών ο Γκάντι και οι εβδομήκοντα εννέα σύντροφοί του έφθασαν την 5ην Απριλίου εις το μικρόν χωρίον Ντάντι, από το οποίον ο ηγέτης των Ινδών εθνικιστών έδωσε την επομένην το σύνθημα της ειρηνικής επαναστάσεως εναντίον της Βρεττανικής κυριαρχίας. Ο Γκάντι ανεχώρησε από το Αχμεταμπάντ την 12ην Μαρτίου και διήνυσε πεζή 280 χιλιόμετρα. Η πορεία του υπήρξε κυριολεκτικώς αποθεωτική, χιλιάδες δε λαού τον ανέμεναν εις τον τελευταίον σταθμόν της πατριωτικής του αποστολής. Η άφιξις του Γκάντι εις το μικρόν και άσημον χωρίον είχε συμβολικήν σημασίαν. Ο «μαχάτμα» θα εισήρχετο εις τας εν Ντάντι ευρισκομένας αλυκάς και περιφρονών τους ισχύοντας απαγορευτικούς νόμους θα ελάμβανε μικράν ποσότητα άλατος, χωρίς να ζητήση την άδειαν του μονοπωλίου. Η ανωτέρω προκλητική του χειρονομία αποτελεί το σύνθημα της επαναστάσεως. Οι οπαδοί του ειδοποιήθησαν να τον μιμηθούν την ιδίαν ημέραν και τοιουτοτρόπως θ’ αρχίση η απελευθέρωσις των Ινδιών.
Τουλάχιστον, αυτό είνε επί του παρόντος, μέσα εις την παράδοξον απλότητά του, το σχέδιον του εμπνευσμένου Ινδού επαναστάτου. Το πρόγραμμα του Γκάντι συνίσταται, ως γνωστόν, εις παθητικήν ανυπακοήν, αι κυριώτεραι της οποίας εκδηλώσεις είνε η άρνησις πληρωμής φόρων, το μποϋκοτάζ των αγγλικών βιομηχανικών προϊόντων και η καταπολέμησις του αλκοολισμού. «Όταν καταληφθούν τα τρία τούτα φρούρια, είπεν εις τους οπαδούς του, η ανεξαρτησία μας θα είναι γεγονός τετελεσμένον».
Όταν ο Γκάντι και η συνοδεία των μαρτύρων έφθασαν εις το Ντάντι αι χιλιάδες των Ινδών οι οποίοι είχον συγκεντρωθή εις το μικρόν χωρίον, έσπευσαν εις προϋπάντησίν των. Η τρίχρωμος εθνική σημαία των Ινδών εθνικιστών εκυμάτιζε παντού. Θριαμβευτικαί αψίδες είχαν στηθή εις όλους τους δρόμους από τους οποίους θα διήρχετο ο μέγας «Μαχάτμα». Ο Γκάντι, στηριζόμενον εις την μικράν ράβδον του, εβάδιζεν επί κεφαλής των συντρόφων του και οι οφθαλμοί του προστατευόμενοι από τα κρυστάλλινα ματογυάλια, ήσαν εστραμμένοι προς την γην. Το αδύνατον σώμα του, σχεδόν γυμνόν, εφαίνετο ως να είχε τονωθεί από την μακράν πορείαν. Οπίσθέν του, ήρχοντο αλληλοκρατούμενοι οι σύντροφοί του, μερικοί των οποίων επέμεναν να τον συνοδεύσουν μέχρι τέλους παρ’ όλον ότι η υγεία των είχε κλονισθή υπό των πυρετών. Κατόπιν ηκολούθουν τριακόσιοι Ινδοί καλόγηροι από τους ανήκοντας εις την τάξιν των «αθίκτων». Οι τελευταίοι ούτοι είχον αλείψη το μέτωπόν των με ζαφοράν και εφώναζαν: «Παραμερίσετε. Έρχεται ο Γκάντι, ο λυτρωτής του υποδούλου λαού».
Κατά την διέλευσίν του, τα συγκεντρωμένα πλήθη εζητωκραύγαζον και τον έρραιναν με άνθη. Επίσης πολλοί έρριπταν εις τον δρόμον αργυρά και χάλκινα νομίσματα.
Παρ’ όλην την κόπωσιν, ο Γκάντι επροχώρησε προς το μέρος των αλυκών, κατόπιν δε εστάθη και ωμίλησε προς τα πλήθη. Εις τον επαναστατικόν τούτον λόγον, τον οποίον ο ίδιος απεκάλεσε «ομιλίαν της προκλήσεως», ο Ινδός αρχηγός είπε μεταξύ άλλων και τα εξής.
«Προκαλούμεν την κυβέρνησιν να εμποδίση το κίνημά μας. Παρ’ όλας τας δυνάμεις τας οποίας διαθέτει, δεν ημπορεί να το πράξη. Τα αστυνομικά όργανα ημπορούν να συλλάβουν εμέ και τους συντρόφους μου και να μας οδηγήσουν σιδηροδεσμίους εις τας φυλακάς. Αλλά δεν θα δυνηθούν να συλλάβουν ολόκληρον τον Ινδικόν λαόν ο οποίος είνε μαζί μας και ο οποίος θα συνεχίση τον αγώνα μας και όταν ακόμη θα πέσωμεν όλοι ημείς.
»Με την θέλησιν του Θεού, να δώσωμεν το σύνθημα της ανυπακοής εις τους νόμους. Θα γεμίσωμεν αλάτι τα σακκίδιά μας και θα μοιράσωμεν εις τον λαόν το φυσικόν προϊόν το οποίον έδωσεν ο Θεός και το οποίον ουδεμία κυβέρνησις έχει το δικαίωμα να φορολογή, εάν ημείς δεν το εγκρίνομεν. Εις το τέλος, θα ίδωμεν εάν η βία ενός καθεστώτος το οποίον ετυράννησε επί ένα και πλέον αιώνα την πατρίδα μας, θα είνε ισχυροτέρα από την θέλησιν ενός ολοκλήρου λαού ηνωμένου διά την ανάκτησιν της ελευθερίας του.
»Πιθανόν, τα όργανα της Βρεττανικής κυβερνήσεως να μη μου επιτρέψουν να προχωρήσω εις την αλυκήν. Ίσως, επίσης διά να καταπνίξουν το κίνημά μας, να διατάξουν την σύλληψίν μου. Εγώ όμως δεν φοβούμαι τας πιέσεις ενός καθεστώτος το οποίον εστηρίχθη μέχρι σήμερον επί του δόλου και της βίας. Εάν εγώ εκλείψω, δεκάδες χιλιάδων πατριωτών θα ακολουθήσουν τον δρόμον τον οποίον εχάραξα διά να επιτύχουν την πλήρη και οριστικήν νίκην».
Την πρωΐαν της 6ης Απριλίου, εις το Ντάντι, ο «Μαχάτμα» παρέβη το νόμον περί μονοπωλίου του άλατος χωρίς να ενοχληθή από κανένα. Πλήθη φανατικών Ινδών και περιέργων ξένων είχαν συρρεύσει εις τον μικρόν χωρίον. Είνε εντελώς αδύνατον να υπολογισθή ο αριθμός του κόσμου ο οποίος συνεκεντρώθη διά να παραστή εις την μεγάλην στιγμήν. Όλα τα μεταφορικά μέσα εχρησιμοποιήθησαν από τας χιλιάδας των πατριωτών οι οποίοι κατέφθανον αδιακόπως διά να επευφημήσουν τον αρχηγόν των. Όλοι διηνυκτέρευσαν εις το ύπαιθρον, προσευχόμενοι ή ψάλλοντες εθνικά άσματα. Εκατοντάδες περιηγητών ήλθον επίσης από την Βομβάην και τας άλλας μεγάλας πόλεις και διήλθον την νύκτα των εις τ’ αυτοκίνητά των. Τέσσαρες κινηματογραφικαί εταιρίαι είχαν στείλει τους αντιπροσώπους των και είχαν κατασκευάσει ηλεκτρικάς εγκαταστάσεις, λειτουργούσας με συσσωρευτάς. Αλλά το μεγαλύτερον ενδιαφέρον συνεκέντρωνον οι Ινδοί προσκυνηταί οι οποίοι είχαν έλθει προ πολλών ημερών από όλας τας επαρχίας.
Το θέαμα ήτο εξαιρετικώς ενδιαφέρον, από εκείνα που μόνον εις τας Ινδίας είνε δυνατόν να συναντήση κανείς. Τα πλήθη αυτά έδιδαν αποκαρδιωτικήν εικόνα της αθλιότητος η οποία βασιλεύει μεταξύ του Ινδικού πληθυσμού. Όλοι εφορούσαν λευκούς χιτώνας εγχωρίου κατασκευής, και μόνον τα κόκκινα φέσια των Μουσουλμάνων Ινδών διέκοπταν κάπως την μονοτονίαν του δράματος. Καθ’ όλην την νύκτα δεν ηκούοντο παρά αι πένθιμοι ψαλμωδίαι του υποδούλου τούτου λαού ο οποίος ζητεί την ανεξαρτησίαν του.
Την πέμπτην πρωινήν, μόλις αι πρώται ακτίνες του ηλίου εφώτισαν τον ορίζοντα, τέσσαρες χιλιάδες φανατικών Ινδών περιεκύκλωσαν τον οικίσκον εις τον οποίον είχε καταλύσει ο Γκάντι και γονατιστοί ανέμεναν την εμφάνισιν του «Mαχάτμα». Κατόπιν όταν μερικοί εκ των συντρόφων του Γκάντι ανήγγειλαν την επικειμένην έναρξιν της τελετής, ομάδες εθελοντών έσπευσαν και παρετάχθησαν κατά μήκος του δρόμου όστις ωδήγει από τον οικίσκον εις την θάλασσαν. Τα πλήθη, εξηκολούθουν να προσεύχωνται με ηρεμίαν και μυστικοπάθειαν.
Εις τας 6, ο Γκάντι, συνοδευόμενος από 7 συντρόφους του με λευκούς χιτώνας, ενεφανίσθη εις την θύραν του οικίσκου. Ο συγκεντρωμένος λαός τον εχαιρέτησε τότε με ενθουσιώδεις επευφημίας. Ακολούθως, αφού έρριψε ένα βλέμμα επί του πλήθους εψιθύρισεν ολίγας λέξεις εις τους πλησιεστέρους συντρόφους του, και ήρχισε να προχωρή με αργόν βήμα.
Κατά την διέλευσίν του, αι λαϊκαί εκδηλώσεις ήσαν πράγματι φρενητιώδεις. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά εζητωκραύγαζον, τον έρραιναν με άνθη, έρριπταν εις τον δρόμον του χάλκινα νομίσματα. Ο Γκάντι κατ’ αυτόν τον τρόπον, έφθασεν εις την παραλίαν και χωρίς ν’ αφαιρέση τον χιτώνα του κατήλθεν εις την θάλασσαν. Όταν τα ύδατα έφθασαν μέχρι του λαιμού εσταμάτησε. Το θρησκευτικόν τούτο λουτρόν διήρκεσε ολίγα λεπτά. Εν τω μεταξύ τα πλήθη είχαν γονατίσει και προσηύχοντο.
Κατόπιν, ο «Mαχάτμα» επέστρεψεν εις την παραλίαν και ακολουθούμενος από εξ συντρόφους του εκάθησεν εις την ακτήν και επερίμενε να φθάση η έκτη και ημίσεια. Όταν ένας εκ των «μαρτύρων» τον ειδοποίησεν ότι είχε φθάσει η ορισθείσα στιγμή, ο Γκάντι επήρε ένα κάδον και αφού έσκυψε, τον εγέμισε με θαλάσσιον ύδωρ. Έπειτα εστράφη προς τα πλήθη και είπε:
«Σήμερον, ενδεκάτην επέτειον της σφαγής του Αμριτσάρ, κατά την οποίαν 400 αδελφοί μας έπεσαν φονευθέντες από ξενικάς σφαίρας, δίδω το σύνθημα της ενάρξεως της ανυπακοής εις τους νόμους και εγκαινιάζω την εβδομάδα της ανεξαρτησίας. Θα μεταφέρω εις την οικίαν μου τον κάδον με το θαλάσσιον ύδωρ και παραβιάζων το τερατώδες μονοπώλιον το οποίον μάς επέβαλεν το Βρεττανικόν καθεστώς, θα κατασκευάσω ολίγον άλας το οποίον θα διανείμω εις τον λαόν. Η πράξις μου αύτη έχει την σημασίαν ότι παραβιάζω εκ προθέσεως και εκουσίως τους ισχύοντας νόμους».
Φρενητιώδεις επευφημίαι υπεδέχθησαν τας ανωτέρω δηλώσεις του «Μαχάτμα», ο οποίος μετά ταύτα, ακολουθούμενος και από τους συντρόφους του, επέστρεψεν εις τον οικίσκον. Ολίγον κατόπιν, οι «μάρτυρες» οι οποίοι μετέσχον της δραματικής πορείας, μετέβησαν εις τας αλυκάς και ήρχισαν να μαζεύουν μερικά τεμάχια χλωριούχου σοδίου τα οποία εύρισκον εις τον δρόμον και με τα οποία αργότερα θα επετύγχανον σημαντικήν ποσότητα άλατος.
Η εργασία αύτη παρετάθη μέχρι της 2ας απογευματινής, τα δε πλήθη παρηκολούθουν με θρησκευτικήν προσοχήν. Το εκ του συλλεγέντος χλωριούχου σοδίου παραχθέν άλας επωλήθη εις πλειστηριασμόν και απέδωσε 425 ρουπίας (εννέα περίπου χιλιάδας δραχμών). Ο Γκάντι έμεινεν ενθουσιασμένος και εβεβαίωσε ότι και ο ίδιος δεν γνωρίζει πώς να διαθέση τα τεράστια ποσά τα οποία συνέλεξε κατά το διάστημα της πορείας του. Ως εγνώσθη, ο «μαχάτμα» συνέλεξε εντός 24 ημερών εν εκατομμύριον ρουπίας.
Την ιδίαν στιγμήν που ο Γκάντι εβύθιζε τον κάδον εις την θάλασσαν, εις άλλας πόλεις των Ινδιών, οι εθνικόφρονες προέβησαν εις αναλόγους εκδηλώσεις, εγκαινιάζοντες ούτω την «ειρηνικήν» επανάστασιν εναντίον της Βρεττανικής κυριαρχίας.
Καθ’ όλην την διάρκειαν της επαναστατικής τελετής, αι αρχαί απέφυγαν πάσαν επέμβασιν. Η κεντρική κυβέρνησις διέταξε την αστυνομίαν ν’ αποφύγη οιανδήποτε προστριβήν με τα πλήθη. Μόνον εις περίπτωσιν διαταράξεως της τάξεως η Βρεττανική κυβέρνησις θα αποφασίση να επιβάλη τον σεβασμόν εις τους νόμους. Η τακτική αύτη εθεωρήθη προτιμωτέρα από τους υπευθύνους κύκλους οι οποίοι επί του παρόντος δεν εκδηλώνουν μεγάλας ανησυχίας διά το κίνημα του Γκάντι. Εις την παράβασιν του νόμου περί μονοπωλίου του άλατος, δεν απεδόθη πολιτική σημασία, οι παραβάται δε θα τιμωρούνται υπό των κοινών δικαστηρίων, εφόσον δεν προκαλούν ταραχάς και δεν είνε αναμεμιγμένοι εις τας μυστικάς συνωμοσίας.
Η ανωτέρω τακτική κατακρίνεται ζωηρότατα υπό ωρισμένων αγγλικών εφημερίδων αι οποίαι φρονούν ότι αι υποχωρήσεις των αρχών θα εκληφθούν υπό των επαναστατικών στοιχείων ως ένδειξις αδυναμίας. Αντιθέτως οι επίσημοι παράγοντες πιστεύουν ότι το κίνημα του Γκάντι όχι μόνον δεν θα ενισχυθή, αλλά ταχέως θα εκφυλισθή. Και το μόνον μέσον διά του οποίου η κατάστασις δεν θα λάβη επικίνδυνον χαρακτήρα είνε να μη δοθή ιδιαιτέρα σημασία εις την όλην μυστικοπαθή κίνησιν. Το σύστημα της «παθητικής αντιστάσεως» δεν χρησιμοποιείται διά πρώτην φοράν εις τας Ινδίας, η δε κυβέρνησις το αντιμετωπίζει και σήμερον μετά μεγάλης ψυχραιμίας.
Πράγματι, η ψυχραιμία, είνε το κυριώτερον χαρακτηριστικόν της αγγλικής πολιτικής εις τας Ινδίας. Τα ημιέπισημα δημοσιογραφικά όργανα των Ινδιών παρατηρούν ότι με τας εμπειρικάς μεθόδους του Γκάντι δεν είνε δυνατόν να παραχθή μαγειρικόν άλας, αι δε ποσότητες χλωριούχου σοδίου αι οποίαι συνελέγησαν παρά τας αλυκάς, ουσιαστικώς, δεν ημπορούν να χρησιμοποιηθούν διότι είνε επιβλαβείς εις την υγείαν. Η Βρεττανική κυβέρνησις είνε βεβαία ότι ο Ινδικός λαός θα εγκαταλείψη τον Γκάντι και θ’ αρχίση εκ νέου να αγοράζη άλας του μονοπωλίου. Όσον αφορά τας επαναστατικάς εκδηλώσεις, αι αυταί εφημερίδες προσθέτουν ότι η κυβέρνησις διαθέτει αρκετά μέσα διά να εξασφαλίση την τάξιν και να πείση τους πολίτας να πληρώσουν τους φόρους των. Από την επανάστασιν θα εξέλθουν ζημιωμένοι μόνον όσοι είχαν την αφέλειαν να την ακολουθήσουν.
Διακεκριμένη προσωπικότης των Ινδιών, εδήλωσε τα εξής:
«Η Κυβέρνησις ουδέν έχει να φοβηθή από τα κηρύγματα του Γκάντι. Η “πορεία των μαρτύρων” είνε εν “πρωτότυπον θέαμα” τον οποίον έληξεν άνευ επεισοδίων. Η κυβέρνησις, μάλιστα, διά των ταχυδρομείων και τηλεγραφείων της, διηυκόλυνε τον Γκάντι εις την αποστολή των διαγγελμάτων του. Εάν υπάρχη κίνδυνος, ούτος προέρχεται από τους μυστικούς πράκτορας του κομμουνισμού οι οποίοι εστάλησαν από την Μόσχαν διά να προπαγανδίσουν τα πλήθη. Αι αρχαί όμως παρακολουθούν εκ του πλησίον τας κινήσεις των πρακτόρων του μπολσεβικισμού και είνε εις θέσιν να εκμηδενίσουν τας ανατρεπτικάς προσπαθείας των.
»Αι ανωτέρω αντιλήψεις κρίνονται ως υπερβολικά αισιόδοξοι. Το προτιμώτερον είνε να αναμείνωμεν την εξέλιξιν την οποίαν θα λάβη εις το μέλλον το εθνικόν κίνημα των Ινδών. Τότε θα ίδωμεν εάν όντως είνε αλάνθαστος η τέχνη την οποίαν εφαρμόζει επί αιώνας η Μεγάλη Βρεττανία διά να κυβερνά τους ξένους λαούς».
Η Καθημερινή, 11 Απριλίου 1930
Μία ώρα με τον Μαχάτμα Γκάντι
Ευρίσκομαι εντός δωματίου όπου μία δωδεκάς ατόμων συνομιλεί χαμηλοφώνως. Είνε ευρωπαίοι. Ατενίζουν την θέσιν του μαχάτμα, όπου τον περιμένει μία καράφα γάλακτος. Τα ξύλα τρίζουν εις την θερμάστραν, τα έπιπλα είναι απλά, οι τάπητες περιποιημένοι. Τίποτε το μυστηριώδες εις την ατμόσφαιραν, πλην μιας γηραιάς αλλ’ ευκινήτου γερμανίδος με καπέλο μαρκησίας.
Εκείνην την στιγμήν απασχολείται με το να εξηγή τα μυστήρια της Λαμαϊκής δημιουργίας και φιλοσοφίας εις ένα Σκώτον πάστορα. Δύο αγγλίδες ψιθυρίζουν εις μίαν άλλην γωνίαν, αναπολούσαι αναμνήσεις από τον καιρόν ίσως του Ουέλλινγκτον και του Ναπολέοντος, εάν κρίνη κανείς από τας κινήσεις των. Εις νεαρός Αμερικανός κάθεται χαμαί θέλων ούτω να δείξει ότι γνωρίζει τας συνηθείας του Μαχάτμα.
Αίφνης γίνεται σιωπή. Εις την θύραν ενεφανίσθη ο Γκάντι. Είνε ενδεδυμένος ως συνήθως, δηλαδή είνε σχεδόν γυμνός.
– Καλησπέρα προς όλους!.. Λέγει μειδιών.
Και κάθηται εις την γωνίαν του δωματίου. Το φως έχει σβήσει, εξ Ινδοί λαμβάνουν θέσιν πέριξ του αρχηγού των και η προσευχή αρχίζει. Τραγουδούν με λυπητερή φωνή, θρήνους και οδυρμούς της Ανατολής οι οποίοι δονούν τα τζάμια της μικράς οικίας.
Αφού ετελείωσε η προσευχή, ο Γκάντι εγείρεται και σφίγγει την χείραν των επισκεπτών του. Ο Σκώτος πάστωρ φαίνεται συγκεκινημένος. […]
Τέλος, μένω μόνος προ του Γκάντι, όστις αρχίζει να πίνη το γάλα του. Κάθεται επί του δαπέδου. Λαμβάνω θέσιν παρά το πλευρόν του… επί μιας καρέκλας. Προς μεγάλην μου έκπληξιν, τον βλέπω να εξαγάγη από την τσέπην της κυλότας του ένα ωρολόγιον.
– Ενόμιζα του λέγω ότι είσθε θανάσιμος εχθρός παντός μηχανισμού. Πώς χρησιμοποιείτε ωρολόγιον;
– Πρέπει να γνωρίζω την ώραν, λέγει ηρέμως, και κατά συνέπειαν πρέπει να χρησιμοποιώ ωρολόγιον. Εξ άλλου αυτό δεν αντίκειται εις τας αρχάς μου. Είμαι εχθρός του μηχανισμού, είνε αλήθεια, αλλά του οργανωμένου μηχανισμού. Θεωρώ το σύστημα αυτό, το οποίον απέβη η βάσις του πολιτισμού μας, ως τον μεγαλύτερον κίνδυνον διά τον άνθρωπον. Εάν χρησιμοποιώ το ωρολόγιόν μου, αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι σκλάβος του. Όταν όμως πρόκειται περί ωργανωμένου μηχανισμού, ο άνθρωπος γίνευαι σκλάβος του και χάνει όλας τας αξίας τας οποίας του έδωσεν ο Κύριος…
– Συγγνώμην που σάς διακόπτω. Ομιλείτε περί Κυρίου. Δεν αγνοείτε βεβαίως, ότι ο Κύριός σας δεν είνε και ιδικός μου.
Με ατενίζει εκπληκτκώς.
– Αλλά ο ιδικός σας Κύριος είνε και ιδικός μου, διότι εγώ πιστεύω εις τον Θεόν σας, μολονότι εσείς δεν πιστεύετε εις τους ιδικούς μου…
– Ημείς έχομεν ένα μόνον. Σεις έχετε πολλούς.
– Δεν έχει σημασίαν αυτό. Είνε δυνατόν να υπάρξη συνεννόησις εφόσον υπάρχει πίστις εις τον άνθρωπον. Η μεταξύ μας διαφορά συνίσταται εις την διάστασιν γνωμών όσον αφορά τον άνθρωπον και τα πεπρωμένα του. Σεις οι ευρωπαίοι λέγετε ότι ο άνθρωπος κατά την γέννησίν του, δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός και ότι η οδός την οποίαν θα ακολουθήση καθορίζεται από το περιβάλλον εις το οποίον ζη, χωρίς να υπολογίζετε πολλούς άλλους παράγοντας. Ημείς αντιθέτως πιστεύομεν ότι ο άνθρωπος είνε κατ’ ουσίαν καλός, αλλά η κακή εκπαίδευσις τον οδηγεί εκτός της ευθείας.
– Πρόκειται λοιπόν περί πάλης μεταξύ των θεωριών μας και των ιδικών σας;
– Όχι, δηλοί ο Γκάντι, δεν θέλω να είπω αυτό. Θέλω απλώς να είπω ότι διά να γίνη δικαιότερος ο άνθρωπος, πρέπει να αλλάξη η εκπαίδευσίς του. Αι μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνουν δι’ ειρηνικών μέσων και εν προκειμένω συνιστώ τας ιδίας μεθόδους που ακολουθώ και εις την πολιτικήν πάλην. Αρνούμαι να χρησιμοποιήσω την βίαν, δεν θέλω μάχας, διότι πιστεύω ότι οι άνθρωποι είνε φύσει καλοί, και τέλος θα εννοήσουν εάν ως επιχείρημα χρησιμοποιείται μόνον η καλωσύνη.
κυριαρχίας στην Ινδία (AP PHOTO).
– Νομίζετε ότι οι Άγγλοι είνε καλοί;
– Φυσικώτατα, απαντά. Εάν υπάρχουν διαφοραί μεταξύ μας οφείλονται εις την εκπαίδευσίν των η οποία δεν συμφωνεί με την ιδικήν μας. Θα έλθη όμως ημέρα καθ’ ην θα γνωρίσουν την αλήθειαν. Και τότε, θα εγκαταλείψουν την σημερινήν των στάσιν.
– Αποτελεί η καλωσύνη τον μόνον σκοπόν της ζωής σας, μαχάτμα;
– Όχι, απαντά. Η καλωσύνη δεν είνε ο μοναδικός σκοπός της ζωής μου, αλλά το μέσον προς επίτευξιν του ανωτάτου σκοπού της ζωής μου και ο οποίος είνε απλούς. Θέλω να ίδω τας Ινδίας ανεξαρτήτους, ειρηνικάς και ευτυχείς. […]
Εισήλθον κατόπιν γραμματείς φέροντες διάφορα χαρτιά. Η συνομιλία μας ετελείωνε. Του απηύθυνα την τελευταίαν ερώτησιν.
– Ποίος άνθρωπος, κατά την γνώμην σας, ήσκησε την μεγαλυτέραν επίδρασιν τον 20όν αιώνα;
– Ο Τολστόι, απήντησεν αδιστάκτως ο Γκάντι. Και επιβεβαίωσεν.
– Μόνον αυτός!…
Συνέντευξη σε Γάλλο δημοσιογράφο, Η Καθημερινή, 26 Νοεμβρίου 1931
Εφονεύθη η ψυχή των Ινδιών
Ο Μαχάτμα Γκάντι, ο πατήρ της ανεξαρτησίας των Ινδιών, εδολοφονήθη σήμερον, ολίγον μετά την 17ην τοπικήν ώραν πυροβοληθείς τετράκις εξ εγγυτάτης αποστάσεως καθ’ ον χρόνον εβάδιζε προς τον συνήθη τόπον της προσευχής του. Τα βλήματα επέτυχον τον Γκάντι εις το στήθος και υπέκυψεν αμέσως εις τα τραύματά του. Την είδησιν περί του θανάτου του Γκάντι, ηλικίας 78 ετών, μετέδωσεν ο ραδιοφωνικός σταθμός του Νέου Ντελχί.
Αυτόπτης μάρτυς της δολοφονίας του Μαχάτμα Γκάντι εδήλωσε προς τον εκεί ανταποκριτήν του Ρώϋτερ ότι περί τα 500 άτομα ανέμενον τον Ινδόν ηγέτην διά να αρχίσουν τας προσευχάς των. Ο Γκάντι εξήλθε του Οικού Μπιρλά και επροχώρησε προς την μικράν ξυλίνην εξέδραν, από την οποίαν συνήθως ωμίλει προς τα πλήθη, έχων τας χείρας του επί των ώμων των εγγονών του και στηριζόμενος επί τούτων.
Ενώ επλησίαζε το πλήθος διεσπάσθη εις δύο και ήνοιξε δίοδον. Νεαρός τις, μεταξύ ηλικίας 30 και 35 ετών, φέρων χακί χιτώνιον, επυροβόλησε τετράκις διά περιστρόφου, το οποίον εκράτει κάτω των ισχίων του και με την κάννην εστραμμένην προς τα άνω.
Ο εν λόγω αυτόπτης μάρτυς προσέθεσεν ότι η σκηνή αύτη συνετελέσθη εις τόσον βραχύ διάστημα, ώστε ουδείς αντελήφθη ακριβώς περί τίνος επρόκειτο. Το λευκόν βαμβακερόν φόρεμα του Γκάντι επληρώθη ευθύς αίματος από του λαιμού μέχρι της μέσης. Γυναίκες, εκ των αφωσιωμένων εις τον Ινδόν ηγέτην, προσεπάθησαν να τον υποβαστάσουν. Το πλήθος συνέλαβε τον δολοφόνον και τον εκράτησε δι’ ολίγα δευτερόλεπτα μέχρις ότου τον παρέλαβεν η αστυνομία. Άλλοι εφώναζον: «Τι συμβάινει;».
Ο Ινδός πρωθυπουργός Παντίτ Νεχρού και άλλοι υπουργοί των Ινδιών ειδοποιήθησαν τηλεφωνικώς διά τον φόνον του Μαχάτμα Γκάντι. Επίσης ειδοποιήθη ο Γενικός Διοικητής Κόμις Μαουντμπάττεν.
Ο δολοφονήσας τον Γκάντι ονομάζεται Ναθούραμ Βιναγιάκ Γκόντε. Είναι ηλικίας 36 ετών και ινδικής καταγωγής, καταγόμενος εκ της επαρχίας της Βομβάης. Ο Γκόντε είναι γνωστός ως φανατικός οπαδός της τοπικής αυτοδιοικήσεως και ομιλεί καλά την αγγλικήν. Ο Γκόντε επυροβόλησε τον Γκάντι εξ αποστάσεως δύο μέτρων εις το στήθος. Ο Γκάντι εξέπνευσε μετά 35 λεπτά της ώρας. […]
Όταν έπεσαν οι πρώτοι πυροβολισμοί, το πλήθος το οποίον προς στιγμήν κατελήφθη υπό καταπλήξεως, ώρμησε διά να εισέλθη εις τον οίκον Μπιρλά. Η αστυνομία έκλεισε τας θύρας. Εν παράθυρον εθρυμματίσθη από τους διαγκωνιζομένους έξωθεν του οίκου της προσευχής. Επί μίαν ώραν όσοι ευρίσκοντο εντός του ναού εκρατήθησαν εκεί, ίνα καταστή δυνατόν να πλησιάση το πλήθος με κάποιαν ηρεμίαν. Ο ιατρός, ο οποίος εξήτασεν αμέσως τον τραυματίαν, εδήλωσεν ότι δεν ήτο βέβαιος πόσαι ακριβώς ήσαν αι σφαίραι, αι οποίαι έπληξαν τον Μαχάτμα. Τον εξήπλωσαν επί ενός φορείου, ενώ με τον λευκόν του χιτώνα εκάλυψαν τας πληγάς του. Η εγγονή του, Μανού Γκάντι, ελίκνιζε την κεφαλήν του επί των γονάτων της και αφού είχεν ακόμη εκπνεύσει. Ο ιατρός, οι αστυνομικοί και στρατιωτικοί, οι οποίοι συνέπεσε να ευρεθούν την στιγμήν του τραυματισμού του Γκάντι, αφηγήθησαν πως ούτος εξησθενημένος εκ της τελευταίας του νηστείας εβάδιζε κλονιζόμενος προς τον τόπον της προσευχής, όπου περί τα πεντακόσια άτομα είχαν συγκεντρωθή διά να ακούσουν τους λόγους του.
Ο δολόφονος, ο οποίος ουδεμίαν νευρικότητα εδείκνυεν, εις τρόπον ώστε να μη προκαλέση ουδεμίαν προσοχήν, επυροβόλησε κατά του Γκάντι, όταν ούτος ευρέθη εις απόστασιν 8 ποδών, ενώ ο Γκάντι διήρχετο μεταξύ των πιστών ή των περιέργων, οίτινες έκυπτον ευσεβάστως και εχαιρέτων διά του ινδικού τρόπου με τας δύο χείρας ηνωμένας. Ο δολοφόνος, του οποίου το μικρόν πιστόλιον ήτο κρυμένον μεταξύ των δύο χειρών του, επυροβόλησεν εκ του πλησίον τρεις φοράς. Το πρώτον βλήμα έπληξε το στήθος, το δεύτερον τον μηρόν και το τρίτον απέτυχε του στόχου. Ο δολοφόνος απεπειράθη να αυτοκτονήση, πυροβολήσας διά τετάρτην φοράν εναντίον εαυτού, αλλ’ η σφαίρα έψαυσε μόνον το τριχωτόν μέρος της κεφαλής του. Η σύλληψίς του κατωρθώθη να γίνη αμέσως. Είναι υψηλού αναστήματος και ανοικτού χρώματος και ανήκει εις την ινδικήν κοινότητα. Κατά την ανάκρισίν του, η οποία ήρχισεν αμέσως και συνέχιζεται, κατέθεσεν ότι προέβη εις την πράξιν του ταύτην, διότι αντιτίθεται εις την πολιτικήν την οποίαν διεκήρυττεν ο Γκάντι και ακολουθεί ο Παντίτ Νεχρού.
«Σε μία στιγμή παρορμήσεως – εξηκολούθησεν – είχα υψώσει τη γροθιά μου να κτυπήσω τον άνθρωπον, αλλά συνήλθα, αντελήφθην διατί ήμουν εκεί και επυροβόλησα κατά του Γκάντι».
Όταν ηκούσθησαν οι πυροβολισμοί το πλήθος εκινήθη εν αλλοφροσύνη. Άλλοι έσπευσαν προς τον Γκάντι και άλλοι προς τον δολοφόνον, τον οποίον ήδη είχε συλλάβει η αστυνομία. Οι πιστοί εσήκωσαν τον Γκάντι του οποίου το αίμα έρεεν εκ των πληγών και τον ετοπόθετησαν επί του φορείου. Κατά την στιγμήν της εισόδου του εις τον ναόν, μολονότι εστηρίζετο επί των δύο του εγγονών, θυγατέρων του υιού του αδελφού του, της Μανού και της Άβας Γκάντι, ουδεμία εξ αυτών ετραυματίσθη.
Η Καθημερινή, 31 Ιανουαρίου 1948
