Το 1923, ο Βρετανός ορειβάτης, που είχε ήδη συμμετάσχει σε μια αναγνωριστική αποστολή στο Έβερεστ και σε μια οργανωμένη –αλλά αποτυχημένη– προσπάθεια κατάκτησης της υψηλότερης κορυφής του κόσμου, περιόδευε στη Βρετανία και την Αμερική για να εξασφαλίσει χρηματοδότηση για μια επόμενη αποστολή – η οποία πραγματοποιήθηκε τον επόμενο χρόνο, αλλά ήταν επίσης ανεπιτυχής. Όταν κάποιος τον ρώτησε γιατί ήθελε να ανέβει στη «στέγη του κόσμου», απάντησε: «Γιατί είναι εκεί!»
Σε αυτή την εμβληματική απάντηση συμπυκνώνεται η φιλοδοξία και η επιμονή δεκάδων ορειβατών να φτάσουν στην κορυφή του Έβερεστ. Τελικώς αυτό πραγματοποιήθηκε στις 29 Μαΐου 1953. Στην ιστορία έμειναν τα ονόματα του Νεοζηλανδού Έντμουντ Χίλαρι και του Σέρπα Τενζίνγκ Νοργκάι – των πρώτων ανθρώπων που «απάντησαν» στην πρόκληση του ορεινού γίγαντα.
Τα δημοσιεύματα της εποχής –ιδιαίτερα οι μαρτυρίες των συμμετεχόντων σε αυτό το κατόρθωμα– περιγράφουν τις λεπτομέρειες αυτού του άθλου και συνάμα επιμένουν σε δύο στοιχεία που έχουν διαχρονική και πολύπλευρη αξία: η κατάκτηση του Έβερεστ θα ήταν αδύνατη αν από την αποστολή του 1953 δεν είχε αξιοποιηθεί η –ενίοτε τραγική– εμπειρία προηγούμενων αποστολών και αν δεν είχε εξασφαλιστεί μια υψηλότατου βαθμού συλλογικότητα και συνεργασία των δεκάδων μελών της.
Λονδίνον, 2. (Ιδ. υπ.).— Ο συνταγματάρχης Χαντ, αρχηγός της βρεταννικής εξερευνητικής αποστολής διά το Έβερεστ, μετέδωσε την είδησιν της κατακτήσεως της κορυφής του Έβερεστ διά τηλεγραφήματός του προς τους «Τάϊμς». Αυτή ήτο η πρώτη είδησις, η οποία επεβεβαιώθη αμέσως υπό των επισήμων κύκλων.
Η είδησις, ανακοινωθείσα εις την βασίλισσαν Ελισάβετ και εις τον πρωθυπουργόν κ. Τσώρτσιλ, εκυκλοφόρησε μετά το μεσονύκτιον εις τα πλήθη τα οποία ήσαν συγκεντρωμένα από της νυκτός εις τα πάρκα και τας οδούς του Λονδίνου. […]
Το τηλεγράφημα του αρχηγού της αποστολής, το οποίον περιωρίζετο να αναγγείλη απλώς το γεγονός, έλεγεν ότι το κατόρθωμα εγένετο την 29ην Μαΐου και ετελείωνε με την φράσιν: «Όλα είναι καλά».
Οι δύο νικηταί της ημέρας είναι ο Έντουαρντ Χίλλαρυ και ο Τένσιγκ Μπούτια. Τα δύο αυτά ονόματα, άγνωστα μέχρι της εσπέρας της χθες, ευρίσκονται σήμερον εις τα χείλη εκατομμυρίων Βρεταννών, οι οποίοι εορτάζουν την στέψιν της Βασιλίσσης των εις το Λονδίνον, εις τας νήσους του Ηνωμένου Βασιλείου, εις τας κτήσεις και εις τας πέραν των θαλασσών αποικίας.
Ποίοι είναι ακριβώς οι δύο αυτοί ήρωες, οι οποίοι προσέφεραν εις την νεαράν Βασίλισσαν το ωραιότερον δώρον, το οποίον δεν θα ηδύνατο να ελπίζη διά την ημέραν αυτήν της στέψεώς της;
Εκ τούτων ο εις προέρχεται εκ της Νέας Ζηλανδίας και ο έτερος εκ του Νεπάλ. Ο Νεοζηλανδός αυτός από το Ώκλαντ είναι ηλικίας 34 ετών και πολλάκις ανερριχήθη εις μεγάλα ύψη. Ο Χίλλαρυ είναι ο εισαγαγών το σκι εις την πατρίδα του. Υπηρέτησεν άλλοτε εις την βασιλικήν αεροπορίαν και μετέσχε το παρελθόν έτος εις αναγνωριστικήν προσπάθειαν, η οποία εγένετο εις την ιδίαν περιοχήν υπό του διασήμου εξερευνητού Έρικ Σίπτον. Το φθινόπωρον του 1951 ο Χίλλαρυ, συνοδευόμενος από δύο συμπατριώτας του, προσεπάθησε να ανέλθη εις την κορυφήν Τσογιού, η οποία ευρίσκεται πλησίον του Έβερεστ και έχει ύψος 26.750 ποδών.
Εξ Ουέλλιγκτων της Νέας Ζηλανδίας μεταδίδονται αι ακόλουθοι λεπτομέρειαι: Ο Έντουαρντ Χίλλαρυ είχεν είπει εις την μητέρα του, όταν ήτο 20 ετών, ότι μίαν ημέραν θα ανερριχάτο επί της κορυφής του Έβερεστ. Επραγματοποίησεν ήδη την φιλοδοξίαν του αυτήν κατά την τετάρτην εξερευνητικήν αποστολήν του εις τα Ιμαλάια εντός τριών ετών.
Ο Νεοζηλανδός ορειβάτης ήρχισε την ορειβασίαν κατά την διάρκειαν του πολέμου, όταν εστάθμευε με την αεροπορικήν βασιλικήν δύναμιν της Ν. Ζηλανδίας πλησίον της οροσειράς Καϊκούρα της Ν. Ζηλανδίας. Ο Χίλλαρυ απηλλάγη των καθηκόντων του από την βασιλικήν αεροπορίαν, κατόπιν ατυχήματος το 1949, κατά την διάρκειαν ορειβασίας. Αφού απέκτησεν αρκετήν πείραν εις την Ν. Ζηλανδίαν, όπου η πυκνή χιών και η διαμόρφωσις των ορέων ομοιάζουν με τα Ιμαλάια, μετέσχε της βρεταννικής αποστολής, η οποία εξηρεύνησε τας νοτίους προσβάσεις προς το Έβερεστ το 1951.
Το παρελθόν έτος, με έτερον Νεοζηλανδόν, ονόματι Λόουι, επραγματοποίησεν εκτεταμένην εξερεύνησιν εις την περιοχήν του Έβερεστ, πέριξ του Μακαλού. Περί τας αρχάς Απριλίου του τρέχοντος έτους, η ομάς αναγνωρίσεως ανεκάλυψεν ευκολωτέραν οδόν από το ελβετικόν στρατόπεδον υπ’ αριθμόν 1 μέχρι του στρατοπέδου 2, το οποίον αποτελεί την κυριωτέραν εφοδιαστικήν γραμμήν της εξερευνητικής αποστολής.
Ο συνταγματάρχης Χαντ, αρχηγός της αποστολής, προσέθεσεν ότι το γεγονός ότι η οδός αυτή παρεβιάσθη, παρά τας δυσχερείας, αποτελεί την καλυτέραν μαρτυρίαν της επιδεξιότητος και του σκληρού έργου του Χίλλαρυ και της ομάδος του. […]
Αν υπάρχουν ολίγαι πληροφορίαι διά τον Χίλλαρυ, αι αφορώσαι τον Τένσιγκ Μπούτια, αρχηγόν των οδηγών, είναι ολιγώτεραι. Ούτος είναι ηλικίας 38 ετών και πολλάκις επεχείρησε να ανέλθη εις τα Ιμαλάια. Ο Μπούτια μετέσχεν εις τέσσερας προσπαθείας, αι οποίαι εγένοντο διά της βορείας οδού προς το Έβερεστ. Οι συμπατριώται του τον αποκαλούν τίγριν διά την αντοχήν, το θάρρος και την πρωτοβουλίαν του.
Την 29ην Μαΐου του παρελθόντος έτους, ομού με τον Ελβετόν Ραϋμόνδ Λαμπέρτ, ανήλθεν εις ύψος 28.215 ποδών και δεν εγκατέλειψε την προσπάθειαν παρά όταν, ελλείψει οξυγόνου, οι δύο ορειβάται υπεχρεώθησαν να επιστρέψουν εις την προκεχωρημένην βάσιν των. […]
Επί τριάκοντα και πλέον έτη το απέραντον και μυστηριώδες Έβερεστ εξήπτε την φαντασίαν των ορειβατών, αλλά και τους εξενεύριζεν. Εξαπελύθησαν επανειλημμέναι και συνεχώς αποφασιστικώτεραι έφοδοι προς κατάκτησίν του. Πρέπει να ομολογηθή ότι καμιά από τας εφόδους αυτάς δεν έγινεν επί ματαίω. Πολλοί γενναίοι ορειβάται, τους οποίους η ηλικία ηνάγκασε ν’ αποσυρθούν από το προσκήνιον ή κακή τύχη ημπόδισεν από του να ευρίσκωνται εις την πρώτην γραμμήν κατά την ώρα του θριάμβου, θα σπεύσουν να ζητωκραυγάσουν πρώτοι εκείνους, οι οποίοι έφθασαν εις το ποθητόν τέρμα.
Οι ολίγοι όμως αυτοί ευτυχείς, επιτυχόντες θα σπεύσουν να παραδεχθούν ότι μέγα μέρος της τιμής ανήκει εις τους ανθρώπους εκείνους που ήνοιξαν τον δρόμον. Και όλοι ομού θα αποτίσουν τον απαραίτητον φόρον τιμής προς εκείνους που έδωσαν την ζωήν των διά να χαράξουν τον δρόμον προς τους άλλους, φόρον τιμής προς την μνήμην του Κέλλας, του Μάλλορυ, του Έρβιν και του Ουίλσων και αρκετών Σέρπας και Γκούρκας που μετέσχον των διαφόρων αποστολών ως βοηθοί. Η κατάκτησις του Έβερεστ επετεύχθη, χάρις εις τον κοινόν μόχθων και τας ανακαλύψεις –και τας θυσίας– όλων των ομάδων που διαδοχικώς εξεκίνησαν διά την κατάκτησιν της απροσίτου κορυφής.
Η απάντησις εις την πρόκλησιν του γίγαντος υπήρξεν επίπονος και μακρά. Αποτελεί κεφάλαιον ανδρείας εις την ιστορίαν της προσπαθείας του Ανθρώπου.
Κάποτε ο Μάλλορυ ερωτηθείς διατί οι άνθρωποι αναρριχώνται εις τα υψηλά όρη, απήντησε: «Διότι ευρίσκονται εκεί». Ίσως αυτός, περισσότερον από κάθε άλλον, τόσον προ όσον και από του τραγικού και ανεξηγήτου θανάτου του, επισυμβάντος καθ’ ην στιγμήν ηγωνίζετο με τον Έρβιν εις την υψηλοτέραν κλιτύν του όρους, να ενέπνευσε περισσότερον από κάθε άλλον το πνεύμα της λελογισμένης ευθυμίας, της καρτερίας και της σκληρής προσπαθείας που διακρίνει τους ορειβάτας που έκτοτε επεχείρησαν και τελικώς επέτυχον την άνοδον επί του Έβερεστ.
Η κορυφή του Έβερεστ απετέλει ίσως την τελευταίαν πρόκλησιν του αγνώστου και του απομεμονωμένου και εις την πρόκλησιν αυτήν τελικώς ο άνθρωπος απήντησε.
Το Έβερεστ είναι όχι μόνο γεωγραφικώς αλλά πολιτικώς απομεμονωμένον. Αι προσβάσεις του είτε από Βορρά είτε από Νότου είναι χώραι, των οποίων οι κάτοικοι είναι καχύποπτοι έναντι επισκεπτών εκ του έξω κόσμου. Η διά του Νεπάλ προσέγγισις προς το Έβερεστ κατέστη προσιτή μόνον όταν η κομμουνιστική επανάστασις έκλεισε την οδόν διά του Θιβέτ. Εν τούτοις, οι άνδρες που επανειλημμένως ερρίφθησαν κατά των από βορρά προσβάσεων συνετέλεσαν εις τον πλουτισμόν των γνώσεων που επέτρεψαν την τελικήν επιτυχίαν. Παρ’ όλον ότι η ερερεύνησις της οδού διά του Θιβέτ, κατέστη άχρηστος, συνεκέντρωσαν με επιμόνους προσπαθείας πλήθος απαραιτήτων πληροφοριών περί των ανέμων και των χιόνων εις τα μεγάλα ύψη, περί των αντιδράσεων του ανθρωπίνου οργανισμού εις αραιάν ατμόσφαιραν και περί της επιδράσεώς της επί της μυϊκής δυνάμεως και της θελήσεως.
Η τελική έφοδος επραγματοποιήθη κατόπιν μακράς και εντατικής εκγυμνάσεως, εντατικής μελέτης, εις εργαστήρια, των δεδομένων τα οποία διεπιστώθησαν εν τοις πράγμασι, διά προσεκτικής διερευνήσεως εκ μέρους των ορειβατών παντός ό,τι ήτο εις θέσιν να τους προσφέρη η επιστήμη και συμφώνως προς τας καθημερινάς οδηγίας των ειδικών που ηκολούθουν την αποστολήν. Τελικώς, και τούτο πρέπει να αναγνωρισθή περισσότερον παντός άλλου, η επιτυχία επραγματοποιήθη χάρις εις το θάρρος, την καρτερίαν και το πνεύμα της συναδελφότητος που επεκράτησε μεταξύ των μελών της αποστολής που ανερριχήθησαν ως εις άνθρωπος.
Ολόκληρος η αποστολή εκινήθη και ειργάσθη ως μία μονάς. Η αιχμή της μονάδος αυτής έφθασεν εις την κορυφήν και την αιχμήν αυτήν απετέλουν οι Ε. Π. Χίλλαρυ, πρώην αξιωματικός της Νεοζηλανδικής Αεροπορίας, και Τένσιγκ, ο περίφημος εκ των αχθοφόρων Σέρπα του Νεπάλ που παρέσχον ανεκτιμήτους υπηρεσίας εις άλλας αποστολάς του Έβερεστ. Οι δύο αυτοί άνδρες δίδουν την περισσότερον αντιπροσωπευτικήν εικόνα των προσόντων χάρις εις τα οποία κατέστη η τριακονταετής ιστορία του Έβερεστ πραγματικόν έπος. Υπό μίαν άποψιν η δόξα των είναι μοναδική. Τίποτε δεν δύναται να σκιάση την λάμψιν που θα εκπέμπη η ανάμνησις του γεγονότος ότι κατώρθωσαν να σταθούν εκεί όπου δεν είχε πατήσει ανθρώπινος πους και να απολαύσουν μίαν θέαν που ποτέ άλλοτε δεν αντίκρυσεν ανθρώπινος οφθαλμός από τον στερεόν φλοιόν της Γης. Δεν παύει εν τούτοις να είναι αληθές ότι και κάθε άλλος εκ των ανδρών της αποστολής συνέβαλεν εις την επιτυχίαν. Εις τον συνταγματάρχην Χαντ και τους άνδρας του ανήκει η δόξα και η τιμή της μεγάλης αυτής νίκης.
Εκείνον το οποίον δικαιώνει την σπατάλην τόσης πνοής, προσπαθειών και ζωής ανθρωπίνης ακόμη διά μίαν προσπάθειαν η οποία δεν αποφέρει εμφανή κέρδη, όπως νοούνται τα κέρδη εις την κοινήν γλώσσαν της εμπορίας και της συναλλαγής, είναι το ενστικτώδες συναίσθημα ότι οι άνδρες αυτοί που επέδειξαν τόσην ανδρείαν και αποφασιστικότητα, εκπροσωπούν ως πρωταγωνισταί την ανθρωπότητα καθ’ εαυτήν. […]
Η Καθημερινή, 3 Ιουνίου 1953
Hαφήγησις του Χίλλαρυ ήρχισε με τα γεγονότα της 28ης Μαΐου, όταν αυτός και ο Τένσιγκ, με την ομάδα υποστηρίξεως εκ των Γκρέγκορυ, Λόου και του στιβαρού Σέρπα Αγκ Νίμα, εξεκίνησαν από τον Νότιον Αυχένα διά να εγκαταστήσουν τον σταθμόν VIII επί της κλιτύος κάτω από την Κορυφήν. Ο συνταγματάρχης Χαντ είχεν ήδη καταχώσει το μεγαλύτερον μέρος των αναγκαίων εφοδίων εις ύψος περίπου 27.500 ποδών, κατά το διάστημα της πρώτης «εφόδου αναγνωρίσεως». Ήδη ο σταθμός επρόκειτο να εγκατασταθή όσον το δυνατόν υψηλότερα, ώστε την επομένην οι Χίλλαρυ και Τένσιγκ, βασιζόμενοι εις την διαρκώς μειούμενη ποσότητα του διαθεσίμου οξυγόνου, δεν θα εχρειάζοντο και πολύ χρονικόν διάστημα διά την τελικήν απόπειραν. Κατά το σχέδιον, την ομάδα υποστηρίξεως θα συνώδευον δύο Σέρπας, αλλ’ ο εις ησθένησε και το γεγονός αυτό είχεν ως αποτέλεσμα την μείωσιν της μεταφερομένης ποσότητος οξυγόνου.
Η ομάς εγκατέλειψε τον Νότιον Αυχένα την 7ην π.μ. περίπου και ήρχισε ανερχομένη την εξαντλητικώς απότομον κλιτύν, επιχειρούσα να εξεύρη κατάλληλον μέρος διά να δύνανται να διέρχονται ορειβάται μεταφέροντες βάρη 50 και 65 λιβρών και αχθοφόροι με βάρη 45 λιβρών. Η αναρρίχησις ήτο δύσκολος. Επ’ αρκετόν διάστημα, το οποίον τους εφαίνετο ατελείωτον, δεν διεκρίνετο κατάλληλος διάβασις και η πορεία ήτο δύσκολος. Το οξυγόνον ήρχισε να εξαντλήται και οι Γκρέγκορυ και Αγκ Νίμα ήρχισαν να χρησιμοποιούν εκ των ασκών τών προοριζομένων διά την έφοδον. Ο Τένσιγκ ενεθυμήθη μίαν κατάλληλον τοποθεσίαν διά την εγκατάστασιν σκηνής ακριβώς κάτω από την Άκραν Λαμπέρ. Τελικώς το σημείον ευρέθη εις ύψος 27.800 ποδών και εγκατεστάθη η σκηνή. Οι Χίλλαρυ και Τένσιγκ εγκατελείφθησαν μόνοι εις την ερημίαν. Το επόμενον δίωρον ησχολήθησαν με το στήσιμον της σκηνής επί ενός χιονοσκεπούς βράχου. […]
Με την επέλευσιν του σκότους εχρησιμοποίησαν ολίγον οξυγόνον διά να κοιμηθούν, αλλά καθ’ όλην την υπόλοιπον νύκταν συνετηρούντο με σαρδέλλας και μπισκότα – παράδεισος κατά τον Τένσιγκ. Η νυξ ήτο ήρεμος, αν και ψυχρά. Την 4ην πρωινήν εστέγνωσαν τα άρβυλά των εις την «γκαζιέραν πρίμους» και μετά ημίσειαν ώραν έρριψαν ένα βλέμμα έξω από την σκηνήν. Ήτο μία θαυμασία αυγή, ήσυχος και γαλήνιος. Ημπορούσαν να διακρίνουν μακράν προς τα κάτω την κοιλάδα μέχρι της μονής Τυαγκμπός, η οποία απετέλεσε τον πρώτον σταθμόν της Αποστολής, με το πυκνόν δάσος, που την περιέβαλλε.
Την 6ην πρωϊνήν της 29ης Μαΐου είχον εγκαταλείψει τον σταθμόν και ήρχισαν την πορείαν διά μέσου βαθυτάτου στρώματος χιόνος, με κατεύθυνσιν προς την Νότιον Κορυφήν. […]
Περί ώραν ενάτην έφθασαν εις την Νότιον Κορυφήν, αποτελουμένην από μικρόν χιονοσκεπή βράχον, απέχοντα περίπου ένα μίλλιον από την κυρίως κορυφήν. Την στιγμήν εκείνην τούς διέκριναν και οι οπτήρες εκ του στρατοπέδου ΥΙΙ, με μεγάλην φυσικά ανακούφισιν. Εις την Νότιον Κορυφήν παρέμειναν επί δέκα λεπτά. Αφαιρέσαντες τας προσωπίδας οξυγόνου δεν παρετήρησαν κανένα δυσάρεστον αποτέλεσμα. Παρά το γεγονός αυτό, η κύρια ανησυχία των ήτο η ανεπάρκεια του οξυγόνου. Προς εξοικονόμησίν του, όταν επανέλαβον την πορείαν των, εμείωσαν την ροήν του οξυγόνου εκ του ασκού από των συνήθων τεσσάρων λιτρών κατά λεπτόν εις τρεις.
Ήδη ευρίσκοντο επί της τελικής ράχεως της αγούσης προς την κορυφήν και επί οδού, την οποίαν ποτέ μέχρι της στιγμής εκείνης δεν επάτησε πόδι ανθρώπου. Ο Χίλλαρυ χαρακτηρίζει την διαδρομήν ως «τεχνικώς καλήν, κλασσικόν τύπον αλπικής πορείας». Εκινούντο κατά μήκος της δυτικής πλευράς της ράχεως, η οποία φημίζεται διά τους αποτόμους κρημνούς της, ρίπτοντες πότε-πότε και φευγαλέα βλέμματα προς το στρατόπεδον ΙΥ, το οποίον διεκρίνετο από του σημείου εκείνου. Το κύριον εμπόδιον επί της ράχεως απετέλει εις απότομος, σχεδόν κατακόρυφος, βράχος, τον οποίον διέβησαν με σχετικήν ευκολίαν. Κάθε στιγμήν ανέμενον να διακρίνουν την κορυφήν, αλλά επανειλημμένως διεψεύσθησαν από χαμηλότερα στρώματα. Την 11.30 ακριβώς της 29ης Μαΐου 1953, επάτησαν τελικώς επί της χιονοσκεπούς κορυφής του Έβερεστ! Ο Χίλλαρυ την περιγράφει ως «συμμετρικόν, ωραίον, χιονισμένον κώνον, πολύ διαφορετικόν από τον άγριον και ασύμμετρον βράχον, που διακρίνεται από κάτω». Ευρίσκοντο εις πολύ μέγα ύψος διά να απολαύσουν ωραία τοπία και όλα διεκρίνοντο προς τα κάτω επίπεδα και μονότονα.
Προς βορράν, η οδός προς την κορυφήν, επί της οποίας όλαι αι προπολεμικαί απόπειραι κατακτήσεως του Έβερεστ εστήριζον τας ελπίδας των, εις τα ανώτερα σημεία της εφαίνετο απαγορευτικώς απότομος. Ο Τένσιγκ παρέμεινε δεκαπέντε λεπτά εις την κορυφήν τρώγων κέικ και φωτογραφιζόμενος από τον Χίλλαρυ, ο οποίος ηναγκάσθη διά τον σκοπόν αυτόν ν’ αφαιρέση την προσωπίδα του, χωρίς ευτυχώς καμμίαν ενόχλησιν. Ο Τένσιγκ έβγαλε από την τσέπην του διαφόρους σημαίας και τας εκράτει ψηλά ενώ ο Χίλλαρυ τον εφωτογράφιζε. Μεταξύ των σημαιών περιελαμβάνοντο η αγγλική, η σημαία του Νεπάλ και η σημαία των Ηνωμένων Εθνών. Ο Τένσιγκ επίσης, ως ευλαβής Βουδδιστής, εναπέθεσεν εις την κορυφήν μερικά γλυκίσματα, πλάκες από σοκολάτα και μπισκότα.
Την 11.45 εγκατέλειψαν την κορυφήν και ήρχισαν την κάθοδον, ενώ η προσοχή των ήτο συνεχώς εστραμμένη προς την συσκευήν οξυγόνου. Λόγω της ελλείψεως επαρκούς ποσότητος οξυγόνου δεν ετόλμησαν να σταματήσουν εις τον ενδιάμεσον σταθμόν ΥΙΙΙ επί της ράχεως, αλλά επροχώρησαν κατ’ ευθείαν προς το στρατόπεδον ΥΙΙ επί του Νοτίου Αυχένος. Η πορεία υπήρξε ομαλή. Υπεράνω του Νοτίου Αυχένος συνήντησαν τους Νόϋς και Λόου. Ο Νόϋς ηγείτο ομάδος διασώσεως ή ενισχύσεως, η οποία έφθασεν εις το στρατόπεδον ΙΥ και ήτο η δευτέρα φορά, που ανήρχετο εις τον Νότιον Αυχένα. Περί ώραν 4.30 πάντες ευρίσκοντο εις το στρατόπεδον ΥΙΙ και την επομένην πρωΐαν 30 Μαΐου ήρχισαν κατερχόμενοι από της κλιτύος Λότσε προς την Λεκάνην.
Οι Χίλλαρυ και Τένσιγκ φαίνονται έχοντες εκπληκτικώς καλά εις την υγείαν των, χωρίς να διακρίνεται εις το πρόσωπόν των τίποτε από τα συνήθη ίχνη της φοβεράς κοπώσεως, που καταβάλλει τους αναρριχωμένους εις μεγάλα ύψη. Δεν δεικνύουν παρά μίαν μετριόφρονα υπερηφάνειαν διά το κατόρθωμά των και περισσότερον ομιλούν διά την θαυμασίαν επιτυχίαν της Αποστολής εν συνόλω. Είναι αναμφίβολον ότι ζη μέσα τους το ηρωικόν στοιχείον, όπως άλλωστε και εις το πλείστον της θαυμασίας αυτής ομάδος ανθρώπων. Την στιγμήν όμως εκείνην, μετά το πρώτο κύμα της συγκινήσεως, η ομάς ευχαρίστως παρέμεινε κάτω από την προστασίαν της σκηνής, απολαμβάνουσα μίαν μετριωτάτην… ομελέτταν και λικνιζομένη με τας σκέψεις της επιστροφής εις την πατρίδα.
Η Καθημερινή, 11 Ιουνίου 1953
Άρθρον του συνταγματάρχου Τζων Χαντ, αρχηγού της Βρεταννικής Αποστολής του Έβερεστ στους Τάιμς.
Συνεκεντρώθημεν όλοι σώοι και αυλαβείς εις τον Καταυλισμόν, ύστερα από τας εντόνους συγκινητικάς περιπετείας των τελευταίων δέκα ημερών, αι κύριαι λεπτομέρειαι των οποίων είναι ήδη γνωσταί. Εις εμέ δεν απομένει παρά ν’ αντλήσω ένα δίδαγμα από την καλήν μας τύχην, η οποία μας επέτρεψεν να κατακτήσωμεν το πελώριον αυτό όρος και να φέρωμεν εις αίσιον τέρμα τας ηρωικάς προσπαθείας, εις τας οποίας είχαν αποδυθεί άλλοι πολύ προ ημών.
Πού οφείλεται η επιτυχία μας; Κατά πρώτον και κύριον λόγον υπήρχεν η πείρα των προδρόμων μας και εις μίαν περισσότερον πρόσφατον περίοδον, αι λεπτομερείς προπαρασκευαί εις τα σχέδια της εκστρατείας μας. Επίσης πρέπει να ληφθή υπ’ όψιν η εξαίρετος ποιότης του υλικού που είχαμεν εις την διάθεσίν μας και ιδίως η θαυμαστή λειτουργία των συσκευών οξυγόνου.
Κατά πρώτον λόγον οφείλω να υπογραμμίσω ότι ηυνοήθημεν από ουσιώδη παράγοντα, από τον οποίον εξηρτάτο η επιτυχία μας, τον καιρόν, όσον και αν τον αντιμετωπίζαμεν πάντοτε με πλήρη αισιοδοξίαν: αφού μας παρενέβαλεν όχι ολίγα εμπόδια εις τας αρχικάς μας μετακινήσεις, ο καιρός κατέστη σταθερώς καλός από την στιγμήν όπου είχαμεν ετοιμασθή διά την τελικήν έφοδον – δηλ. από των μέσων Μαΐου.
Ηδυνήθημεν να εξαπολύσωμεν την επίθεσίν μας την στιγμήν όπου ήμεθα έτοιμοι. Αι ατμοσφαιρικαί συνθήκαι διετηρήθησαν τόσον σταθεραί από της 15ης Μαΐου και εντεύθεν, ώστε θα επρολαμβάναμεν να κάμνωμεν και μίαν τρίτην απόπειραν, ύστερα από μίαν αναγκαίαν περίοδον αναπαύσεως, αν τούτο καθίστατο αναγκαίον.
Κατά τον δεύτερον λόγον, οφείλω να τονίσω το υπέροχον πνεύμα της ενότητος, το οποίον ενεψύχωνε την ομάδαν μας. Θα ήτο πραγματικώς αδύνατον να φαντασθή κανείς μίαν ομάδαν τόσον εναρμονισμένην όσον η ιδική μας – και τούτον υπήρξεν ένας από τους σοβαρούς συντελεστάς της νίκης μας.
Όταν μετά την αναγνώρισίν μας επί των κλιτύων του Λότσε –την 6ην Μαΐου– κατεστρώσαμεν το σχέδιον εφόδου και κατενείμαμεν τα καθήκοντά μας, το αίσθημα αυτό της συλλογικής δράσεως –το οποίον είχε σφυρηλατηθή κατά τας εβδομάδας των προπαρασκευών μας– απεκαλύφθη εις όλην του την μεγαλοπρέπειαν.
Δεν ήτο δυνατόν να τύχη εις όλα τα μέλη της αποστολής ο κλήρος της ανόδου επί της κορυφής του Έβερεστ. Αλλά ο καθείς μας είχε να διαδραματήση έναν ουσιώδη ρόλον και ο καθείς εξετέλεσε το χρέος του κατά τον πλέον αλτρουιστικόν τρόπον: άλλοι ήνοιξαν τον αρχικόν δρόμον μέχρι της μετωπικής επιφανείας του Λότσε· άλλοι συνώδευσαν τους οδηγούς Σέρπα μέχρι του Νοτίου Αυχένος· άλλοι ανέλαβαν την διατήρησιν των συγκοινωνιών μας με την βάσιν. Αποδίδω την επιτυχίαν μας εις την αρμονικήν αυτήν ενέργειαν περισσότερον παρά εις οιονδήποτε άλλον μεμονωμένον παράγοντα, εξαρτώμενον από την θέλησίν μας.
Ακολούθως χάρις εις έναν ευτυχή συνδυασμόν προκαταρτικού εγκλιματισμού και ασκήσεως, συνοδευομένων από κατάλληλον δίαιταν, εφθάσαμεν απολύτως υγιείς εις τους πρόποδας της κορυφής και διετηρήθημεν εις την κατάστασιν αυτήν μέχρι της στιγμής της εφόδου. Τούτο κατέστησε δυνατήν την υιοθέτησιν ενός σχεδίου απαιτούντος την ενεργόν συμμετοχήν των περισσοτέρων εκ των μελών της ομάδος αναρριχήσεως. Το σχέδιον τούτο δεν κατεστρώθη παρά ύστερα από τας προκαταρκτικάς δοκιμάς επί των κλιτύων του Λότσε. Ήτο φιλόδοξον όχι μόνον αν ληφθή υπ’ όψιν ο αριθμός των ανδρών, τους οποίους διεθέταμεν, αλλά και επίσης διά το γεγονός ότι η επιτυχία του εξηρτάτο από την μεγάλην ποσότητα προμηθειών, η οποία έπρεπε να μεταφερθή υπεράνω της Δυτικής Κοιλάδος – δηλαδή εις μίαν ζώνην όπου ο ορειβάτης οφείλει να επιβραδύνει το βήμα του και όπου εξασθενεί προοδευτικώς.
Μία εύγλωττος μαρτυρία διά την αποτελεσματικότητα της περιόδου του εγκλιματισμού μας, κατά τον μήνα Απρίλιον, παρέχεται από το γεγονός ότι εννέα εκ των ένδεκα μελών της ομάδος αναρριχήσεως εκινήθησαν από την προκεχωρημένην βάσιν (ύψος 6.400 μ.) εις τον Νότιον Αυχένα (7.800 μέτρα) και τρεις εκ τούτων ανήλθον εκεί δύο φοράς. Επιπροσθέτως, εκ των 25 Σέρπας των μεγάλων υψομέτρων, οι 19 μετέφεραν επί του Νοτίου Αυχένος φορτία των 15 έως 20 χιλιογράμμων και έξη τούτων επραγματοποίησαν την ανάβασιν αυτήν δύο φοράς. Έξη μέλη της αποστολής διήλθον ημέρας και νύκτας επί του Νοτίου Αυχένος χωρίς να αισθανθούν μεγάλον κάματον. Ένα δε μέλος της αποστολής επέρασε τέσσαρας νύκτας εις την αφιλόξενον αυτήν θέσιν. Τέλος θα ήθελα να επιστήσω την προσοχήν των αναγνωστών μου επί του σημαντικού γεγονότος ότι εγκατεστήσαμεν τον υψηλότερον καταυλισμόν μας επί της νοτοανατολικής κορυφής του Έβερεστ εις ύψος 8.450 μέτρων περίπου.
Τούτο υπήρξε μία επιτυχία τοσούτω μάλλον αξιοσημείωτος, καθ’ όσον αι ομάδαι υποστηρίξεως, αι οποίαι μετέφεραν τα διάφορα εφόδιά μας, είχαν εξασθενήσει, συνεπεία της θέσεως εκτός υπηρεσίας τριών εκ των πέντε Σέρπας, οι οποίοι είχαν εκλεγή ειδικώς διά το έργον τούτο. Τα εξ Ευρώπης μέλη της αποστολής ηναγκάσθησαν να επιφορτισθούν με την μεταφοράν του μεγαλυτέρου μέρους των υλικών μας. Και έτσι βάρη 25-30 χιλιογράμμων μετεφέρθησαν επί ανθρωπίνων ώμων μέχρις ύψους 8.200 μέτρων.
Οι Χίλλαρυ και Τένσιγκ επέτυχαν την ανάβασιν εις το Έβερεστ την 29ην Μαΐου και είχαν εις την διάθεσίν των αρκετόν χρόνον διά να επιστρέψουν ακινδύνως εις την προκεχωρημένην βάσιν των. Η μικρά σκηνή, η οποία είχε στηθή κατά τρόπον επισφαλή, ακριβώς κάτω από την προεξοχήν των χιόνων που σημαδεύει την νοτιοανατολικήν κορυφήν, εις ύψος μικρότερον κατά 300 μόλις μέτρα από την κορυφήν του Έβερεστ, έπαιξε και αυτή κεφαλαιώδη ρόλον εις την τελευταίαν πράξιν του δράματος.
Η Καθημερινή, 16 Ιουνίου 1953
Επάνω εις την κορυφήν ησθανόμην περίφημα», εδήλωσεν ο νεωστί χρισθείς εις ιππότην Νεοζηλανδός Έντμουντ Πέρσιβαλ Χίλλαρυ. «Ήτο μία ωραία ημέρα και ο άνεμος ήτο μέτριος. Μόλις εφθάσαμεν εις την κορυφήν, ο σύντροφός μου με ενηγκαλίσθη και με εφίλησεν». Ο Τένσιγκ αφ’ ετέρου εδήλωσεν ότι ήτο «πολύ ευτυχής και όχι εξαιρετικά κουρασμένος» την στιγμήν που επάτησεν εις την κορυφήν. Εις σχετικήν εν τούτοις ερώτησιν των δημοσιογράφων προσέθεσεν ότι δεν πρόκειται να επιχειρήση νέαν άνοδον εις το Έβερεστ, θεωρών την συμμετοχήν του εις τας επτά τελευταίας εκστρατείας προς κατάκτησιν του όρους ως αρκετάς. «Θα ήθελα όμως, προσέθεσε, να επιχειρήσω μίαν αναρρίχησιν εις το Κ2, διότι πιστεύω ότι είναι δυνατή η ανάβασις εις την κορυφήν αυτήν. (Κ2 είναι τα στοιχεία υπό τα οποία είναι γνωστόν το όρος Γκόντουιν Ώστεν, η δευτέρα μετά το Έβερεστ υψηλοτέρα κορυφή του κόσμου, ύψους 28.250 ποδών, διά την επί της οποίας αναρρίχησιν προετοιμάζεται ήδη αμερικανική αποστολή ευρισκομένη εις τας Ινδίας.)
Ο Χίλλαρυ εδήλωσεν ότι, αφού έφθασαν εις την κορυφήν και επέτυχον έτσι να γίνουν οι πρώτοι που ανερριχήθησαν εις το υψηλότερον όρος του κόσμου, ήρχισε να παίρνη φωτογραφίας του Τένσιγκ επάνω εις την κορυφήν, ο οποίος εκρατούσεν ένα σύμπλεγμα από σημαίας των Ηνωμένων Εθνών, της Μεγ. Βρεταννίας, του Νεπάλ και των Ινδιών. «Κάτω από τα πόδια μας, εδήλωσε, το τοπίον ωμοίαζε με χάρτην, το εκύτταζα δε με ειδικόν ενδιαφέρον εγώ, διότι κατά το μεγαλύτερόν του μέρος το είχα διασχίσει πεζοπορών και αναρριχώμενος». Κατά τον Χίλλαρυ, το μεγαλοπρεπέστερον θέαμα ενεφάνιζεν η γειτονική κορυφή του όρους Λότσε, ύψους 27.890, νοτιοανατολικώς του Έβερεστ. […]
«Πριν αρχίσωμεν την κάθοδον ερρίξαμεν ένα τελευταίον βλέμμα γύρω, διηγείται ο Χίλλαρυ. Το οξυγόνον όμως ήρχισε να εξαντλήται και ηναγκάσθημεν να επιταχύνωμεν την κάθοδον, ώστε μετά πέντε ώρας ευρισκόμεθα ήδη εις το στρατόπεδον VIII εις τον Νότιον Αυχένα. Όταν εφθάσαμεν ήμεθα αρκετά κουρασμένοι, πρέπει δε να ομολογήσω ότι ακόμη και τώρα αισθάνομαι την κόπωσιν. Ανευπάθημεν όμως καλά την νύχτα και την επομένην εφθάσαμεν εις το στρατόπεδον της Δυτικής Λεκάνης».
Ο Χίλλαρυ έπλεξεν το εγκώμιον της ομάδος υποστηρίξεως, η οποία απηρτίζετο από τον Νεοζηλανδόν Τζωρτζ Λόου, τον Άλφρεντ Γκρέγκορυ, Άγγλον διευθυντήν ταξιδιωτικού γραφείου, ο οποίος παρέμεινεν επί τέσσαρας νύκτας εις το στρατόπεδον του Νοτίου Αυχένος, μεταξύ Λότσε και Έβερεστ, και από τρεις αχθοφόρους Σέρπας, οι οποίοι με τον Γκρέγκορυ ενίσχυσαν τους Χίλλαρυ και Τένσιγκ, και εγκατέστησαν το προκεχωρημένον στρατόπεδον VIII, από το οποίον οι τελευταίοι εξεκίνησαν διά την τελικήν έφοδον.
Ο Τένσιγκ εδήλωσεν ότι ήδη, οπότε η περιπέτεια έφθασεν εις το ευτυχές τέρμα της, μοναδική του επιθυμία είναι να επιστρέψη εις το σπίτι του και να συναντήση την σύζυγον και τας δύο θυγατέρας του. Πριν φθάσει εις την μονήν Τυαγκμπός επεσκέφθη την μητέρα του εις το χωρίον Θαμί, πλησίον του Έβερεστ. «Η μητέρα μου, είπεν, εδήλωσε ότι είναι ευτυχής που έφθασα εις την κορυφήν, διότι από τώρα και εις το εξής δεν πρόκειται πλέον να ανησυχή. Εις την κορυφήν του Έβερεστ δεν είχα και πολύν καιρόν για να σκεφθώ διά την επιτυχίαν. Αι ώραι της πραγματικής ευτυχίας ήλθαν κατόπιν. Τώρα είμαι ιδιαιτέρως ευτυχής, διότι ολόκληρος η ομάς κατήλθε και ευρίσκεται εδώ χωρίς να συμβή κανέν δυστύχημα. Είμεθα όλοι μαζί. Από την κορυφήν η θέα προς την οροσειράν των Ιμαλαΐων και το Θιβέτ είναι υπέροχος».
Η Καθημερινή, 17 Ιουνίου 1953
