Η κατάσταση στην Ελλάδα της αυγής του 20ου αιώνα, απότοκη των καταστροφικών συνεπειών της ήττας στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, είχε πολλές ιδιαιτερότητες: η οικονομία παρουσίαζε προβλήματα, οι περιπτώσεις ληστειών ήταν αυξημένες, οι αγρότες εξεγείρονταν ενώ υπήρχαν και αναταραχές με επίκεντρο θρησκευτικά θέματα.
Το πρώτο δείγμα της έκρυθμης κατάστασης παρουσιάστηκε με αφορμή την απόφαση της βασίλισσας Όλγας να ζητήσει τη συνδρομή του λόγιου Αλέξανδρου Πάλλη, στενού συνεργάτη του Γιάννη Ψυχάρη, για να μεταφράσει το Ευαγγέλιο στη δημοτική γλώσσα με τις αντιδράσεις να είναι άμεσες και έντονες. Από τις αρχές Οκτωβρίου εφημερίδες κατηγορούσαν τους δημοτικιστές ως άθεους και καθηγητές της Θεολογικής Σχολής Αθηνών θα ζητούσαν την άμεση απαγόρευση κυκλοφορίας της συγκεκριμένης μετάφρασης. Έντονα επηρεασμένο από τη ρωσική καταγωγή της βασίλισσας Όλγας, και με τον φόβο του «πανσλαβισμού», στις 8 Νοεμβρίου θα διοργανωνόταν συλλαλητήριο, όπου το διαμαρτυρόμενο πλήθος ζητούσε τον αφορισμό όσων είχαν «βεβηλώσει» το ιερό κείμενο του Ευαγγελίου. Η σύγκρουση με την αστυνομία θα οδηγούσε σε 8 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Απότοκη των «Ευαγγελικών» ήταν η παραίτηση της κυβέρνησης Θεοτόκη, σε ένα πολιτικό σκηνικό, στο οποίο οι ισορροπίες ήταν ήδη ιδιαίτερα εύθραυστες.
Σε αυτές τις συνθήκες, ο βασιλιάς Γεώργιος Α ́ ανέθεσε τον σχηματισμό κυβέρνησης στον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Ο τελευταίος όμως είχε 14 βουλευτές και μόνο τη στήριξη του Θεοτόκη στη Βουλή. Όπως ήταν φυσικό, η αντιπολίτευση δεν μπορούσε να δεχτεί κάτι τέτοιο, με αποτέλεσμα να προκηρυχθούν εκλογές για τις 17 Νοεμβρίου 1902. Οι εκλογές αυτές χαρακτηρίστηκαν από έντονο φανατισμό, καθώς και από περιστατικά βίας και νοθείας, σύμφωνα με καταγγελίες. Παρ’ όλα αυτά, δεν φάνηκε να λύνουν το πρόβλημα καθώς, παρά την ήττα του κόμματος του Ζαΐμη, ούτε το θεοτοκικό –η συνέχεια του τρικουπικού κόμματος– ούτε όμως και το δηλιγιαννικό κόμμα κατάφεραν εξασφαλίσουν απόλυτη πλειοψηφία.
Η κατάσταση στην Αθήνα έμοιαζε πάλι με καζάνι που βράζει. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α ́, από την πλευρά του, αντί να ορίσει έναν πρωθυπουργό μεταξύ των δύο επικρατέστερων των εκλογών, αποφάσισε να σχηματίσει υπηρεσιακή κυβέρνηση, καλώντας τον πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Ιωάννη Σημαντήρα, ο οποίος όμως αρνήθηκε, θεωρώντας ότι δεν θα ήταν δυνατό να επιβάλει την τάξη. Δεύτερη επιλογή του βασιλιά ήταν ο σχηματισμός κυβέρνησης στρατιωτικών με επικεφαλής τον υπασπιστή του, Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο.
Στο άκουσμα αυτής της είδησης, η αντίδραση υπήρξε άμεση. Στις 18 Νοεμβρίου 1902, οπαδοί του Δηλιγιάννη κατέβηκαν στους δρόμους. Λιθοβόλησαν γραφεία εφημερίδων, ενώ υπήρξαν συμπλοκές καιμε τους οπαδούς του Θεοτόκη. Η κατάσταση θα χειροτέρευε ακόμα περισσότερο, όταν μέσα στη γενικότερη ένταση, οι δηλιγιαννικοί θα ξήλωναν τις σανίδες από τις σκαλωσιές οικοδομής που βρισκόταν επί της Σταδίου, και θα κατέστρεφαν βιτρίνες καταστημάτων, πόρτες και παράθυρα σπιτιών.
Τα επεισόδια, τα οποία υπήρξαν ιδιαίτερα βίαια –με πολλούς τραυματίες– θα έληγαν πέντε μέρες αργότερα, στις 23 Νοεμβρίου, όταν ο Γεώργιος ανέθεσε στον Δηλιγιάννη τον σχηματισμό κυβέρνησης, ο οποίος ορκίστηκε την επομένη.
Τα «Σανιδικά», όπως έμειναν γνωστά, δεν θα ήταν η τελευταία περίπτωση τέτοιων γεγονότων στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα «Ορεστειακά» θα ακολουθούσαν έναν χρόνο αργότερα, ενώ ο ίδιος ο Δηλιγιάννης θα μαχαιρωνόταν μπροστά από την Παλαιά Βουλή, στις 31 Μαΐου 1905.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
