Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου υπήρξε αναμφισβήτητα μία από τις πιο σημαντικές –σε επίπεδο συμβολισμού, αλλά και ουσίας– πράξεις αντίστασης κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Αποτελεί, επίσης, μια περίπτωση στην οποία οι δύο μεγαλύτερες αντιστασιακές οργανώσεις στον ελληνικό χώρο, ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ, συνεργάστηκαν, και, υπό την καθοδήγηση Βρετανών πρακτόρων, οι οποίοι είχαν φτάσει στην περιοχή με αλεξίπτωτα, ολοκλήρωσαν με επιτυχία το σχέδιο.
Ήδη από τα τέλη Σεπτεμβρίου του 1942, μια ομάδα δώδεκα Βρετανών με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Έντι Μάιερς και τον ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ, είχε φτάσει κρυφά στον ελλαδικό χώρο, με στόχο να έρθει σε επαφή με τους Έλληνες αντάρτες. Μέσω της συνεργασίας, την οποία επιθυμούσαν, θα προχωρούσαν στη λεγόμενη «Επιχείρηση Χάρλινγκ», σύμφωνα με τα σχέδια του Συμμαχικού Στρατηγείου. Πιο συγκεκριμένα, το σχέδιο προέβλεπε την ανατίναξη μίας από τις γέφυρες που αποτελούν τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής η οποία συνέδεε τη Θεσσαλονίκη με την Αθήνα. Λόγω της έλλειψης κατάλληλου οδικού δικτύου στην Ελλάδα, οι Γερμανοί στηρίζονταν αναγκαστικά στο μόνο αξιόπιστο μέσο που είχαν στη διάθεσή τους για τη μεταφορά προς τα νότια λιμάνια της χώρας εξοπλισμού και gia τον απαραίτητο ανεφοδιασμό των Γερμανών στρατιωτών οι οποίοι βρίσκονταν στη βόρεια Αφρική,. Η καταστροφή της γέφυρας, επομένως, θα δημιουργούσε δυσκολίες στη γερμανική πλευρά.
Ύστερα από επιτόπια μελέτη των διαθέσιμων στόχων, οι Βρετανοί πράκτορες θεώρησαν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου ως τον πιο κατάλληλο στόχο, καθώς εκτιμούσαν ότι το σχέδιο θα είχε επιτυχία ευκολότερα. Έχοντας προηγηθεί συνεννόηση μεταξύ των δύο Ελλήνων αντιστασιακών ηγετών, Ναπολέοντα Ζέρβα και Άρη Βελουχιώτη, ήδη από τις 14 Νοεμβρίου, σε μία προσπάθεια να περαστεί το μήνυμα της συνεργασίας και της συνασπισμένης δράσης τους εναντίον των Γερμανών, στις 19 του μηνός πραγματοποιήθηκε η συνάντηση μεταξύ των Βρετανών και του Ναπολέοντα Ζέρβα (ΕΔΕΣ), ενώ την επομένη έγινε η συνάντηση με τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ, Άρη Βελουχιώτη. Όλες οι πλευρές συμφώνησαν ότι η επιχείρηση θα λάμβανε χώρα στη γέφυρα του Γοργοπόταμου. Στη συνέχεια, στάλθηκε ειδική ομάδα ανταρτών να ελέγξει την περιοχή, και στις 22 Νοεμβρίου πάρθηκε η τελική απόφαση να υλοποιηθεί το σχέδιο τρεις μέρες αργότερα – αργά το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου.
Σύμφωνα με το τελικό σχέδιο, πρώτος στόχος ήταν η εξουδετέρωση των φυλάκων της γέφυρας – συνολικά επρόκειτο για 100 Ιταλούς και 5 Γερμανούς στρατιώτες. Στάλθηκαν συνολικά 150 άτομα (μέλη του ΕΛΑΣ, του ΕΔΕΣ και Βρετανοί πράκτορες), καθώς οι κινήσεις τους απαιτούσαν μεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια: οι Έλληνες είχαν αναλάβει την φρουρά και οι Βρετανοί την τοποθέτηση του απαραίτητου εκρηκτικού μηχανισμού για την ανατίναξη της γέφυρας. Στα πρώτα λεπτά μετά τις 23:00 πραγματοποιήθηκε η επίθεση κατά της φρουράς και στη συνέχεια, τις πρώτες πρωινές ώρες της 26ης Νοεμβρίου, έγιναν οι δύο εκρήξεις που κατέστρεψαν ολοκληρωτικά τη γέφυρα. Από τους 150 συμμετέχοντες στην επιχείρηση μόνο 4 τραυματίστηκαν.
Η επιτυχία αυτή -παρότι οι εξελίξεις στο μέτωπο της βόρειας Αφρικής είχαν προχωρήσει αρκετά, μιας και είχε ήδη γίνει η μάχη του Ελ Αλαμέιν- δεν θα έμενε χωρίς απάντηση από τους Γερμανούς. Λίγες ημέρες αργότερα, μπροστά από την κατεστραμμένη γέφυρα, θα εκτελούνταν 9 Έλληνες άμαχοι πολίτες σε αντίποινα.
Το 1982, με απόφαση της κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου, η επέτειος της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοπόταμου θα αποτελούσε την ημερομηνία επίσημου εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
