O Τσαρλς Σπένσερ Τσάπλιν Τζούνιορ, γιος του Τσάρλι Τσάπλιν και της δεύτερης γυναίκας του, της Λίτα Γκρέι, έγραψε το 1960 το βιβλίο Ο πατέρας μου, Τσάρλι Τσάπλιν. Λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του, η Καθημερινή δημοσιεύει εκτενή αποσπάσματα από αυτό.
Το ταξίδι των αναγνωστών της εφημερίδας στον κόσμο του διάσημου ηθοποιού ξεκινάει από τα κακόφημα υπόγεια αγγλικά μιούζικ χολ, όπου οι γονείς του έγραφαν και ερμήνευαν τραγούδια για διάφορες παραστάσεις, περνάει από την πολυτάραχη προσωπική και οικογενειακή ζωή του, και παρουσιάζει την εξέλιξη των πλούσιων εκφραστικών του μέσων, αλλά και την αγωνία του για το καλύτερο δυνατό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα: «Όταν ο πατέρας μου ασχολήται με το γύρισμα ενός φιλμ, δεν υπάρχει τίποτε άλλο που να μπορή να τον απασχολήση. Ακόμη και η οικογενειακή ζωή θυσιάζεται αμείλικτα εμπρός στον δημιουργικό πυρετό, που δεν παύει να αυξάνη σε έντασι ως τη στιγμή που, τελειώνοντας το έργο, ο άνθρωπος αυτός αισθάνεται τελείως εξαντλημένος».
Επίσης, ο Καρόλος Τσάπλιν καταγράφει πιστά το κλίμα στα γυρίσματα εμβληματικών ταινιών του πατέρα του, όπως Τα φώτα της πόλης, Μοντέρνοι καιροί, Τα φώτα της ράμπας, και αναφέρεται στην αγάπη του για τη μουσική:
«Ο πατέρας μου δεν ξέρει ούτε σολφέζ, ούτε αρμονία, αλλά δεν ήταν διατεθειμένος να υποχωρήση, προτού πετύχη τους ήχους που ήθελε να ακούση».
«Ο πατέρας μου εγνώρισε την φτώχεια και την εγκατάλειψη»
Πρέπει να έχη κανείς εμπιστοσύνην εις τον εαυτόν του, αυτό είναι όλο το μυστικόν, μου είπε μίαν ημέρα ο πατέρας μου. Ακόμη και την εποχή που ήμουν στο Ορφανοτροφείο ή που αλήτευα στους δρόμους του Λονδίνου, από τότε θεωρούσα τον εαυτόν μου τον μεγαλύτερο κωμικό του κόσμου και αισθανόμουν απέραντη αυτοπεποίθηση». Από τα πρώτα βήματά του στον κόσμο, ο πατέρας μου εγνώρισε την φτώχεια και την εγκατάλειψη.
Ο πατέρας του είχε πεθάνει, με την υγεία του κατεστραμμένη από τα οινοπνευματώδη ποτά. Έτσι, σε ηλικία πέντε χρόνων, ο Σαρλώ μαζί με τον αδελφό του Σίδνεϋ, εμπήκε στο Ορφανοτροφείο, γιατί η μητέρα τους δεν είχε τα μέσα να ζήση και να μεγαλώση τα δύο παιδιά της. Στο Ορφανοτροφείο εγνώρισε την πείνα και τη γύμνια, διότι τα μέσα του ιδρύματος δεν του επέτρεπαν να ικανοποιή τας ανάγκας εκατοντάδων παιδιών που περιέθαλπε. Μετά δύο χρόνια που πέρασαν στο Ορφανοτροφείο, τα δύο παιδιά απεδόθησαν στη μητέρα των. Τόσον αυτή, όσον και ο πατέρας του, όταν εζούσε, είχαν αποκτήσει μια καλή φήμη στα καφέ σαντάν και τους φτωχικούς περιπλανωμένους θιάσους.
Ο γερο-Τσάπλιν –γαλλοϊρλανδικής καταγωγής– είχε μια καλή φωνή και η γυναίκα του, η Χάννα, με το ψευδώνυμο Λίλυ Χάρβεϋ, έπαιζε καλό πιάνο. Έτσι, όταν, χήρα πια, παρέλαβε τα δυο παιδιά της από το Ορφανοτροφείο, η μητέρα του Σαρλώ επερνούσε μια περίοδο σχετικής ευημερίας. Ο μικρός Τσάπλιν γνώρισε πάλι την πείνα και τη γύμνια, ήταν όμως ελεύθερος και όχι πια φυλακισμένος όπως στο Ορφανοτροφείο.
Για να ζήση, ο μικρός Τσάπλιν –που είχε γεννηθή στη φτωχική συνοικία Κέννιγκτον Ρόουντ του Λονδίνου, το 1889, και βρισκόταν εκεί σαν στο σπίτι του– έκανε διάφορες δουλειές του «ποδαριού». Όσον για την στέγη, ο Θεός μόνον ξέρει πού κοιμότανε. Τα διάφορα αλητάκια αποτελούσαν τώρα το περιβάλλον και την «παρέα» του. Ωστόσο όμως το αίμα του τον τραβούσε πάντοτε προς το θέατρο: τον προσέλαβαν σε φτωχικούς θιάσους, που περιπλανώνται από μια πόλη στην άλλη, και αυτή η περίοδος της ζωής του είναι σχετικά ήρεμη και άνετη, είχε τουλάχιστον εξασφαλισμένη την τροφή και τη στέγη.
Για να ζήση, ο μικρός Τσάπλιν –που είχε γεννηθή στη φτωχική συνοικία Κέννιγκτον Ρόουντ του Λονδίνου, το 1889, και βρισκόταν εκεί σαν στο σπίτι του– έκανε διάφορες δουλειές του «ποδαριού».
Πάντως, η μητέρα του δεν έβλεπε παρά κατά αραιά διαλείμματα τα παιδιά της, μολονότι ο πατέρας του του έλεγε συχνά ότι «η μόνη αγάπη είναι η αγάπη της μητέρας», δεν φαίνεται όμως και ο ίδιος να αισθάνθηκε ποτέ την αγάπη εκείνη.
Η μητέρα μου, η Λιλλίτα Μακ Μάρραιϋ –γνωστή στο θέατρο με το ψευδώνυμο Λίτα Γκρέϋ [σσ. η δεύτερη σύζυγος του Τσάρλι Τσάπλιν]–, ήταν μόλις έξη ετών όταν ο πατέρας την πρόσεξε σ’ ένα εστιατόριο του Χόλλυγουντ. Ύστερα από έξη χρόνια την προσέλαβε, με τη σύσταση του συνεταίρου του Τσακ Ρεΐσνερ, για να παίξη στην ταινία το «Αλητάκι», που «γύρισε» με τον Τζαίκυ Κούγκαν. Όταν η μητέρα μου έγινε μια ωραιοτάτη κοπέλα 16 ετών, ο πατέρας μου την προσέλαβε πάλι για να παίξη στην ταινία «Εξόρμησις προς τον χρυσό» ή «Ο Σαρλώ χρυσοθήρας». Η συνεργασία αυτή κατέληξε στο γάμο των, που ετελέσθη τον Νοέμβριο του 1924, σε ένα χωριό του Μεξικού. Όταν οι δύο νεόνυμφοι επέστρεψαν στο Χόλλυγουντ, η μητέρα μου εξεχώρισε τον ρόλο της στην ταινία αυτή στην Γεωργία Χέηλ, για να ασχοληθή πεια μόνον με το νοικοκυριό της και με την ανατροφή του παιδιού που επρόκειτο να γεννηθή. Κατ’ απαίτησιν του πατέρα μου, η γιαγιά μου Νανά ήλθε να κατοικήση μαζί μας στο μεγάλο σπίτι, που είχε τότε ο πατέρας στο Μπέβερλυ Χιλλς του Χόλλυγουντ, όπου ο υποφαινόμενος γεννήθηκε στις 28 Ιουνίου του επομένου έτους. […]
Εκαθόμουν στα γόνατα της γιαγιάς μου, ένα βράδυ όταν άνοιξε η πόρτα. Ένας παράξενος άνθρωπος μπήκε μέσα, με πολύ φαρδύ πανταλόνι και μικρό μουστάκι. Ποιος ήταν; Από ποιον ξένο κόσμο ερχόταν και τι ήλθε να κάμη στο σπίτι μας; Άρχισα να κλαίω δίχως αναφυλλητά. «Γιατί κλαις;» με ερώτησε ο παράξενος ανθρωπάκος. «Είμαι ο μπαμπάς, ο μπαμπάς».
Κυμαινόμενος ανάμεσα στην έκπληξη και το φόβο, προσήλωσα τα μάτια μου σε εκείνο το όλως διόλου ασυνήθιστο θέαμα, που ήταν κατά το ήμισυ πατέρας μου και κατά το ήμισυ ένας άνθρωπος πολύ αλλόκοτος.
Η φωνή μού ήταν γνωστή, αλλά δεν σταμάτησα το κλάμα. Τότε ο ανθρωπάκος εξεκόλλησε το μουστάκι του και μου ξαναείπε: «Να, βλέπεις, είμαι ο μπαμπάς». Κυμαινόμενος ανάμεσα στην έκπληξη και το φόβο, προσήλωσα τα μάτια μου σε εκείνο το όλως διόλου ασυνήθιστο θέαμα, που ήταν κατά το ήμισυ πατέρας μου και κατά το ήμισυ ένας άνθρωπος πολύ αλλόκοτος. Ο περίφημος αλήτης που έκανε να γελούν εκατομμύρια θεαταί του, είχε τρομάξει μέχρι δακρύων το ίδιο του το παιδί. Το είχε τρομάξει η σκέψις, ότι αυτός ο πατέρας, που τον έβλεπε τόσο λίγο, αλλά που τον αγαπούσε, μπορούσε να μεταμορφωθή σε έναν άνθρωπο ολότελα ξένο».
Η Καθημερινή, 25 Σεπτεμβρίου 1960
Η γέννηση του «ανθρωπάκου»
Ο πατέρας μου ήτο οκτώ ετών, όταν εγνώρισε την πρώτη του επιτυχία. Ανήκε στον θίασο των «Οκτώ Αγοριών του Λάνκασερ» που έπαιζε στον Ιππόδρομο του Λονδίνου. Μεταμφιεσμένος σε σκύλο, αυτοσχεδίασε ένα βράδυ ένα σκετς πολύ ρεαλιστικό –μουσουνίζοντας τους άλλους τετράποδους «φυγκυράν»– που έκαμε την αίθουσα να σεισθή από τα γέλια. Αλλά ο διευθυντής του θεάτρου, φοβηθείς μήπως η αστυνομία τού κλείση το «μαγαζί», έσπευσε να απομακρύνη τον νεαρό Τσάπλιν από την σκηνή. Στα 17 του χρόνια, αφού εργάσθηκε σε διάφορους θιάσους, προσελήφθη μαζί τον ετεροθαλή αδελφό του Σίδνεϋ στον θίασο Φρεντ Κάρνο. Στο Παρίσι, σε μια τουρνέ, ο θίασος αυτός έπαιξε στα Φολί Μπερζέρ. Ο πατέρας του έκαμε τον κόσμο να ξεκαρδισθή στα γέλια με το σκετς του σκύλου. Ένας από τους ενθουσιώδεις θεατάς ήταν ο μεγάλος συνθέτης Κλωντ Ντεμπυσσύ, που ζήτησε να ιδή τον νεαρό κωμικό και τον συνεχάρη θερμώς. Ο πατέρας μου θεωρούσε αυτή του την συνάντησι με τον Ντεμπυσσύ ως ένα από τα μεγάλα γεγονότα της ζωής του. Μου μιλούσε συχνά για αυτήν.
Με τον ίδιο θίασο, του οποίου είχε γίνει το 1910 η κυριώτερη «βεντέτα», ήλθε ο πατέρας μου στις Ηνωμένες Πολιτείες για μιαν τουρνέ τριών ετών. Το ταλέντο του δεν επέρασεν εκεί απαρατήρητο. Το 1912, ο μεγάλος κωμικός Εντ. Γουΐν, που διηύθυνε δικό του θίασο, του επρόσφερε 65 δολλάρια την εβδομάδα. Επειδή ο πατέρας μου δεν δεχόταν ποτέ λιγότερα από 75 δολάρια, ο Γουΐν τού είπε: «Δεν θα κερδίσης ποτέ τέτοιο ποσό στην Αμερική».
Το 1913, ο πατέρας μου υπέγραφε το πρώτο του κινηματογραφικό συμβόλαιο με τους Κέσσελ και Μπώμαν, ιδιοκτήτας της «Φιλμς Κήϋστον». Αυτό το συμβόλαιο το εχρωστούσε στην πραγματικότητα στον Μακ Σέννετ. Ο μεγάλος κωμικός είχεν ανακαλύψει τον πατέρα μου στο «Αμέρικαν Μιούζικ Χωλλ» της Νέας Υόρκης, όπου ο πατέρας μου έπαιζε ένα ρόλο μπεκρή σε μια φάρσα. «Ήταν εξαιρετικός, είπεν ο Μακ Σέννετ, αλλά αν δεν τον είχα ιδή εκείνη την ημέρα στη Νέα Υόρκη, πιθανώς θα εξαναγύριζε στην Αγγλία. Εκεί θα γινόταν ένας μεγάλος ηθοποιός, αλλά δεν πιστεύω ότι θα εγύριζε ποτέ κινηματογραφική ταινία, διότι εκείνη την εποχή δεν εγύριζαν κωμικά φιλμς στην Αγγλία». […]
Το 1913, ο πατέρας μου υπέγραφε το πρώτο του κινηματογραφικό συμβόλαιο με τους Κέσσελ και Μπώμαν, ιδιοκτήτας της «Φιλμς Κήϋστον».
Ένα βράδυ, ενώ ο πατέρας μου έπαιζε ένα ασήμαντο ρόλο σ’ ένα μιούζικ χωλλ του Λονδίνου, ήλθε ο διευθυντής να του αναγγείλη ότι ο κυριώτερος κωμικός του θιάσου είχε αρρωστήσει. Θα ήθελε να τον δοκιμάση να τον αντικαταστήση τώρα αμέσως; Ο πατέρας μου δίχως να πη λέξι εφόρεσε τα ρούχα του κωμικού, που ήταν ηρακλείων διαστάσεων. Κολυμπούσε μέσα στο πανταλόνι, το σακκάκι, στα παπούτσια. Και σα να μην έφθαναν όλα αυτά, το σκληρό καπέλλο ήταν πολύ μικρό για το κεφάλι του. «Ιδού πώς γεννήθηκε ο τύπος μου, μου είπε ο πατέρας μου. Βγήκα στη σκηνή και όλος ο κόσμος έβαλε τα γέλια, βλέποντας αυτόν τον νεαρό μέσα στο πελώριο πανταλόνι του».
Στο πανταλόνι ήλθε να προστεθή η προσωπικότης του «ανθρωπάκου». Αλλά δεν ήταν αποτέλεσμα μιας βελούδινης συνθέσεως. Ο τύπος αυτός διεμορφώθη αφ’ εαυτού, ο πατέρας μου τον έβγαλε από τα βάθη του Είναι του. Έγινε πραγματικώς «το άλλο του εγώ»: το παιδί που δεν μεγαλώνει ποτέ, που στερείται των πάντων, που υποφέρει από κρύο, από πείνα, αλλά που δεν εννοεί να δεχθή την ήττα του. Στο τέλος του ίδιου χρόνου, ο «μικρός άγνωστος κωμικός» έγραφε τα σενάρια των φιλμ του και τα ανέβασε στη σκηνή. Εγύρισε 35 για την Κήϋστον το 1914 και το 1915 προσελήφθη εις την εταιρία Εσσάναιϋ με μισθό δέκα φορές μεγαλύτερο. Για την εταιρεία αυτή εγύρισε 14 φιλμς .
Η Καθημερινή, 27 Σεπτεμβρίου 1960
Η μοιραία συνάντηση με την Πολέτ Γκοντάρ
Υστερα από την «πρώτη» των «Φώτων της Πόλης», στη Νέα Υόρκη το 1931, ο πατέρας μου ξεκίνησε για μια περιοδεία σε όλο τον κόσμο, που θα διαρκούσε ένδεκα μήνες. Κατά την απουσία του, ο σκηνοθέτης Νταίηβιντ Μπάτλερ επρότεινε στη μητέρα μου να χρησιμοποιήση τον Συντ και εμένα σε ένα φιλμ. Η μητέρα μου δέχθηκε. Θυμούμαι με πόσον ενθουσιασμό συζητούσαμε ο Συντ κι εγώ για τη μελλοντική μας καρριέρα. Αυτό ήταν και το πρώτο πράγμα που αναγγείλαμε στον πατέρα μας, όταν εγύρισε: «Θα γίνουμε μεγάλοι ηθοποιοί, σαν και σένα». Περιμέναμε ότι θα ενθουσιαζόταν, αλλά εκείνος επήρε βαρύ ύφος και άλλαξε θέμα συζητήσεως. Αγνοούσαμε ότι ανετίθετο σε αυτό το σχέδιο.
Η μητέρα μου το εύρισκε φυσικό ότι τα παιδιά του Τσάρλυ Τσάπλιν θα ακολουθούσαν τα βήματα του πατέρα τους. Αυτό συμφωνούσε με την παράδοσι της οικογένειας. Αλλά ίσως επειδή ακριβώς διατηρούσε οδυνηρές αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια, όταν άρχισε να κάνη τον κωμικό, ο πατέρας μου θέλησε να μας κρατήση μακρυά από αυτό το δύσκολο επάγγελμα. Όταν έμαθε ότι το συμβόλαιο είχε κιόλας υπογραφή, ζήτησε από τους δικηγόρους του να φέρουν το ζήτημα στο δικαστήριο. Ο Τύπος δεν έχασε την ευκαιρία να εκμεταλλευθή αυτή την καινούργια αντίθεσι ανάμεσα στον πατέρα και τη μητέρα του.
Η επιχειρηματολογία του πατέρα του έκαμε εντύπωσι στο δικαστήριο: ήθελε να περάσουμε ξέγνοιαστα τα παιδικά μας χρόνια και φοβόταν ότι αν μπαίναμε τόσο γρήγορα στον κόσμο των ηθοποιών, αυτό θα εζημίωνε την μόρφωσί μας. Ο δικαστής τον εδικαίωσε. Το συμβόλαιο ακυρώθηκε. Όταν μάθαμε τη είδησι, νοιώσαμε τέτοιαν απογοήτευσι, που ξεσπάσαμε στο κλάμα. Σήμερα, όταν βλέπω τις δυσκολίες που συνάντησαν τα παιδιά-βεντέττες, όπως ο Τζαίκυ Κούγκαν, για να ξαναφτιάξουν μια καρριέρα σε ανδρική πλέον ηλικία, αναγνωρίζω ότι η απόφασις του πατέρα μου ήταν σοφή. Είχαμε χάσει τη σταδιοδρομία μας, προτού ακόμα αρχίση, αλλά μας περίμενε μια ανταμοιβή που θα φώτιζε ολόκληρη την παιδική μας ηλικία: η Πωλέτ Γκοντάρ [η τρίτη σύζυγος του Τσάρλι Τσάπλιν]. Ήταν η πέμπτη από τις νεαρές πρωταγωνίστριες που μια μαγική ράβδος τις είχε ξεπετάξει στο ζενίθ της διασημότητος, παίζοντας μαζί με τον πατέρα μου. […]
Ήταν 21 ετών όταν εγνώρισε ο πατέρας μου την Πωλέτ. Θυμάμαι ότι την είχε φέρει στο σπίτι όπου μέναμε μαζί με τη γιαγιά μου. Ερχόταν να μας πάρη για ολοήμερο περίπατο με το αυτοκίνητο. Ήταν η Πωλέτ κατέβηκε από το αμάξι, μας φάνηκε τόσο ωραία, στον αδελφό μου και σε μένα, ώστε μείναμε με το στόμα ανοικτό. «Να η Πωλέτ Γκοντάρ; Από δω, τα παιδιά μου. Τι λέτε στην ωραία κυρία;» είπε ο πατέρας μου. Το πρόσχαρο βλέμμα της, το πονηρό της χαμόγελο, το γλυκό της πρόσωπο μας κατέκτησαν από την πρώτη στιγμή. Σε όλα τα χρυσά παιδικά μας χρόνια, η αγάπη που μας ενέπνευσε η Πωλέτ την πρώτη εκείνη μέρα ποτέ δεν έσβησε. Στάθηκε για μας μια μητέρα, μια φίλη που ήξερε να δώση οικογενειακή ατμόσφαιρα στο σπίτι της κορυφής του λόφου. Το φθινόπωρο του 1933, ο πατέρας μου απεφάσισε να μας βάλη σε οικοτροφείο. Σκέφθηκε ότι υπήρχαν πάρα πολλές γυναίκες στο περιβάλλον μας. Έστειλε στη μητέρα μου έναν κατάλογο σχολείων για να διαλέξη ένα. Η μητέρα μου διάλεξε το στρατιωτικό Ινστιτούτο του Μπλακ-Φοξ.
Σε όλα τα χρυσά παιδικά μας χρόνια, η αγάπη που μας ενέπνευσε η Πωλέτ την πρώτη εκείνη μέρα ποτέ δεν έσβησε.
Ο πατέρας μου ικανοποιήθηκε με αυτή την εκλογή. Δεν νομίζω ότι αντιλήφθηκε πώς ήταν τουλάχιστον παράδοξο ότι ένας άνθρωπος που εξεδήλωνε σε κάθε ευκαιρία την αποστροφή του προς τον πόλεμο, θα έστελνε τα παιδιά του σε μια στρατιωτική σχολή. Διατήρησα την ανάμνησι μερικών επισκέψεων που έκαμε ο πατέρας μου στο Μπλακ-Φοξ. Αυτό γινόταν Παρασκευή, ημέρα παρελάσεως. Τον ξαναβλέπω όρθιο να μας παρατηρή, με τα χέρια πίσω και με ύφος έυθυμο και ικανοποιημένο. Ίσως να δοκίμαζε υπερηφάνεια και κάποιαν έκπληξι στη σκέψι ότι μπορούσε να προσφέρη στα παιδιά του μια ζωή τόσο τακτοποιημένη, τόσο εξησφαλισμένη. Τώρα που είμαστε μαθηταί στρατιωτικής σχολής, μας έβλεπαν πια για μεγάλους. Και έτσι μας έδιναν την άδεια να περνούμε τα Σαββατοκύριακα μαζί με τον πατέρα μας και το άλλο με την μητέρα μας.
Ω, αλησμόνητα μου μένουν εκείνα τα θαυμάσια Σαββατοκύριακα στο μεγάλο σπίτι πάνω στο λόφο με αυτόν τον άνθρωπο που ήταν ο πατέρας μου, και με τόσες άλλες προσωπικότητες της εποχής. Η πολυσύνθετη προσωπικότης του εδέσποζε της παιδικής μου ηλικίας, δίχως να πάψη ποτέ να τη γοητεύη. Δεν μπορώ να περάσω σήμερα έξω από το παληό εκείνο σπίτι του πατέρα μου, δίχως να δοκιμάσω το συναίσθημα ότι έχασα ένα πολύ πολύτιμο αγαθό. Αυτή η κατοικία, όπου ο πατέρας μου δεχόταν τόσο φιλόξενα τους φίλους του, μου φαίνεται σαν το σύμβολο μιας περασμένης εποχής – της μεγάλης εποχής του Χόλλυγουντ.
Η Καθημερινή, 29 Σεπτεμβρίου 1960
Η δημιουργία των «Μοντέρνων Καιρών»
Οταν ο πατέρας μου ασχολήται με το γύρισμα ενός φιλμ, δεν υπάρχει τίποτε άλλο που να μπορή να τον απασχολήση. Ακόμη και η οικογενειακή ζωή θυσιάζεται αμείλικτα εμπρός στον δημιουργικό πυρετό, που δεν παύει να αυξάνη σε έντασι ως τη στιγμή που, τελειώνοντας το έργο, ο άνθρωπος αυτός αισθάνεται τελείως εξαντλημένος, αποκαμωμένος. Τότε αναγκάζεται να παραμείνη στο κρεβάτι για μια-δυο μέρες, για να ανακτήση τη νευρική του ισορροπία. Το ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον, για το οποίο μίλησα πάρα πάνω, ετοποθετείτο ανάμεσα σε δύο δημιουργικές περιόδους: ύστερα από τα «Φώτα της Πόλεως» και εν αναμονή των «Μοντέρνων Καιρών».
Ο πατέρας μας χρειάσθηκε περισσότερο από δύο χρόνια για να τελειώση το σενάριο των «Μοντέρνων Καιρών», που άρχισε το 1932. Στην αρχή προχωρούσε πάντοτε με βραδύ ρυθμό, σχεδόν παίζοντας με τη δουλειά του. Του αρέσει να γράφη και μου είπε κάποτε ότι κάθε μέρα προσπαθούσε να ρίξη στο χαρτί περίπου 500 λέξεις πάνω στο ένα ή στο άλλο θέμα, μόνο και μόνο για να κρατή το χέρι του «σε φόρμα». Του αρέσει επίσης να τραγουδή δικούς του σκοπούς. Τους τραγουδούσε κάτω από το ντους, αλλά και παντού όπου βρισκόταν, στο σπίτι ή στον κήπο. Όταν τον ακούγαμε ο Συντ κι εγώ νιώθαμε ευτυχισμένοι. Ξέραμε ότι μας περίμενε ένα πολύ ευχάριστο Σαββατοκύριακο. Αλλά είχε και τις σκυθρωπές του μέρες, όπου γυρίζοντας από το οικοτροφείο μας τον βρίσκαμε βυθισμένο σε εκείνα τα κύματα μελαγχολίας, που οι φίλοι του τα ήξεραν πολύ καλά. Όταν ευρίσκετο σε αυτή την κατάστασι η περιγραφή ενός δράματος στις εφημερίδες ήταν ικανό να τον συντρίψη. Αλλά αυτές οι καταθλίψεις τον έπιαναν, όταν αισθανόταν ότι τον εγκατέλιπαν οι δημιουργικές του εμπνεύσεις ή όταν δυσκολευόταν να πάρη μιαν ιδέα.
Η αρχή του 1934 ήταν μία από τις εποχές των καταθλίψεων και των συχνών του θυμών. Ο πατέρας μου τελείωνε το σενάριο των «Μοντέρνων Καιρών». Όλοι στο σπίτι είχαν καταληφθή από νευρικότητα και συμμετείχαν στο φόβο του. Το φόβο της αποτυχίας, που είναι ο αχώριστος σύντροφος του καλλιτέχνη, που έχει το πάθος της τελειότητος. Εκείνη την εποχή άρχισε να πιάνη την Πωλέτ Γκοντάρ από το χέρι για να την φορμάρη στον ρόλο της. Του ήταν ευγνώμων, που της είχε προσφέρει τέτοιαν ευκαιρία, και ο καθηγητής, δηλαδή ο πατέρας μου, δειχνόταν πολύ υπομονητικός. Ξανάπαιζαν την ίδια σκηνή ατέλειωτες ώρες. Ο πατέρας μου δεν εννοούσε να σταματήση, προτού πετύχη ακριβώς αυτό που επιζητούσε. Περισσότερο από την ευχαρίστηση του να διδάσκη, ήταν το δαιμόνιο της τελειότητος που τον οδηγούσε.
Η Πωλέτ εργαζόταν, ώσπου να πέση λιπόθυμη από την κούρασι. Ο πατέρας μου, τόσο συχνά χολερικός, δεν ύψωνε ποτέ τη φωνή του, αλλά η νευρική έντασίς του ήταν ακόμη περισσότερο εξαντλητική για την παρτενέρ του. Ο ίδιος φαινόταν ακούραστος. Ποτέ δεν έμενε ικανοποιημένος με το περίπου. […]
Τέλος, ύστερα από δέκα μήνες θυελλώδους δραστηριότητος, οι «Μοντέρνοι Καιροί» τελείωσαν. Αυτό το φιλμ είχε στοιχίσει στον πατέρα μου περισσότερες από μία φιλίες, που αν δεν διακόπηκαν οριστικώς, ψυχράνθηκαν πάντως. Ωστόσο απέμενε να τελειώσει το μουσικό μέρος. Αυτό το τελευταίο τμήμα της εργασίας έγινε με τους μουσικούς και στα στούντιο των «Ηνωμένων Καλλιτεχνών». Εάν το συγκρότημα Τσάπλιν είχε δοκιμάση πολλά βάσανα κάτω από την διεύθυνσι του πατέρα μου, αυτά δεν ήσαν τίποτε μπροστά σε κείνα που περίμεναν τους μουσικούς. Ο πατέρας μου δεν ξέρει ούτε σολφέζ, ούτε αρμονία, αλλά ξέρει καλά εκείνο που θέλει και εδώ ακόμα δεν ήταν διατεθειμένος να υποχωρήση, προτού πετύχη ακριβώς τους ήχους που ήθελε να ακούση.
Είχε διαλέξει τους συνεργάτες του ανάμεσα στους καλύτερους που μπορούσαν να βρεθούν στο Χόλλυγουντ. Ο Άλφρεντ Νιούμαν που έχει κερδήσει ένα σωρό Όσκαρ, επεφορτίσθη να ετοιμάση την παρτιτούρα και να την διευθύνη. Στους συνθέτες Νταίηβιντ Ράσκιν και Έντουαρντ Πάουελλ ανέθεσε να ενορχηστρώσουν τη μουσική του. Και οι τρεις τους βγήκαν ολότελα αποκαμωμένοι από αυτή την περιπέτεια. Ο Έντουαρντ Πάουελλ κουράσθηκε τόσο πολύ, που κινδύνεψε να χάση το φως του. Ο Νταίηβιντ Ράσκιν εργαζόταν κάπου είκοσι ώρες το 24ωρον. Έχασε δώδεκα κιλά και κατέληξε να αδυνατίση τόσο πολύ, που τα βράδυα δεν γύριζε στο σπίτι του, αλλά κοιμόταν στο στούντιο. […]
Οι κριτικοί δεν έδειξαν τον ίδιο ενθουσιασμό που είχαν δείξει στα προηγούμενα φιλμ του Τσάπλιν, αλλά το κοινόν γοητεύθηκε με τους «Μοντέρνους Καιρούς». Τη στιγμή όπου ο «ομιλών» εθριάμβευε, ήλθε απόδειξις ότι ο σιωπηλός άνθρωπος είχε ακόμα τη θέσι του. Οι κριτικοί που είχαν προφητεύσει μια καταστροφή, άρχισαν να μελετούν σοβαρώς την αιτία αυτής της επιτυχίας. Παραγωγοί και σκηνοθέται μελέτησαν από μέρους των το πράγμα από τεχνικής απόψεως. Ο Τσάρλυ δεν ήταν ένας καλλιτέχνης εξωφλημένος. Ξαναγινόταν ο βασιλιάς του γέλιου.
Η Καθημερινή, 1 Οκτωβρίου 1960
Ο γάμος με την Ούνα – «Τα Φώτα της Ράμπας»
Στις 16 Ιουνίου 1943, στις 9 το πρωί, ο πατέρας μου συνήψε τον τέταρτον γάμον του, στην Σάντα Μπάρμπαρα, με την Ούνα Ο’ Νηλ, κόρη του μεγάλου δραματικού συγγραφέως Ευγενίου Ο’ Νηλ, η οποία μόλις είχε κλείσει τα 18 της χρόνια. Ο ίδιος ήταν τότε 54 ετών. Οι δύο σύζυγοι ήλθαν ο καθένας χωριστά. Το μυστικό που περιέβαλλε αυτό το γεγονός φαινόταν να διασκεδάζη πολύ τον πατέρα μου. Αλλά μόλις μπήκε στο γραφείο των γάμων, έδειξε ταραχή και συγκίνησι, όπως κάθε νειόπανδρος. Ξέχασε να βγάλη το καπέλλο του και καθώς υπέγραφεν το πρωτόκολλον, το χέρι του έτρεμε τόσον πολύ, που δυσκολευόταν να κρατήση την πέννα. Ίσως να σκέφθηκε ξαφνικά ότι έμπαινε σε μιαν νέαν ένωσι, ύστερα από το τραγικό τέλος τριών άλλων γάμων.
Αντίθετα, η Ούνα ήταν ζωηρή και ευδιάθετη και φαινόταν ευτυχισμένη. Παρ’ όλα της τα νειάτα, την συστολή της, τον συγκρατημένο χαρακτήρα της, ήξερε πολύ καλά πού εβάδιζε, παίρνοντας τον πατέρα μου. Τον αγαπούσε πραγματικά, αυτό το αντιλαμβανόταν με την πρώτη ματιά όποιος τους έβλεπε μαζί. Η Ούνα ήταν διαφορετική από τις τρεις προηγούμενες συζύγους του. Πανδρευόμενη, άφηνε την καλλιτεχνική της σταδιοδρομία, παρ’ όλον ότι η επιτυχία της ήταν εξησφαλισμένη. Ο Ευγένιος Φρενκ είχε υπογράψει συμβόλαιο μαζί της και ήθελε να της εμπιστευθή ένα σπουδαίο ρόλο στην «Κόρη του Λένινγκραντ». Ο πατέρας μου είχε και αυτός την γνώμη ότι έπρεπε να δοκιμάση η Ούνα την τύχη της στον κινηματογράφο, έστω και μόνον για την εξαιρετική της φωτογένεια. Ωσρόσο με μεγάλη χαρά άκουσε, ότι η Ούνα εζήτησε από τον Φρενκ να την αποδεσμεύση από αυτή την υποχρέωσι. […].
Η Ούνα παρ’ όλα της τα νειάτα, την συστολή της, τον συγκρατημένο χαρακτήρα της, ήξερε πολύ καλά πού εβάδιζε, παίρνοντας τον πατέρα μου. Τον αγαπούσε πραγματικά, αυτό το αντιλαμβανόταν με την πρώτη ματιά όποιος τους έβλεπε μαζί. Ήταν διαφορετική από τις τρεις προηγούμενες συζύγους του. Πανδρευόμενη, άφηνε την καλλιτεχνική της σταδιοδρομία, παρ’ όλον ότι η επιτυχία της ήταν εξησφαλισμένη.
Ο τέταρτος γάμος του Τσάπλιν είχε κιόλας αποφέρει τέσσερα παιδιά. Ο πατέρας μου απεφάσισε να βάλη να παίξουν τα τρία μεγαλύτερα στο φιλμ του, μαζί με τον Συντ και εμένα. Ήταν ένας λόγος συναισθηματικός εκείνο που τον παρεκίνησε να κάμη τα «Φώτα της Ράμπας» μιαν οικογενειακή υπόθεσι, όπως έλεγε ο ίδιος. Αυτό το φιλμ, έλεγε, θα ήταν το τελευταίο και το στεφάνωμα του όλου έργου του.
«Αυτήν τη φορά ελπίζω ότι ο πατέρας σας θα σταματήση. Αρχίζει να γερνά». Στα 63 του χρόνια άρχισε να χωρατεύη με την ηλικία του, δίχως να της δίνη καμμιά σημασία. Έμενε νέος στην καρδιά και το πνεύμα. Η ιστορία των «Φώτων της Ράμπας», που ο ίδιος είχε γράψει, είναι κατά μέρος μία αυτοβιογραφία συμβολική, στην οποία χρησιμοποιεί πλατειά τις παιδικές του αναμνήσεις από τα μιούζικ-χωλλ του Λονδίνου. Ξανάπιασε το ρόλο του μεθύστακα που τον είχε εγκαινιάσει στην Αμερική, το 1913, και που είχε κάμει το Χόλλυγουντ να την προσέξη. Κάνοντας αυτό, αποτύπωσε στα «Φώτα της Ράμπας» ένα χαρακτήρα μάλλον νοσταλγικό, παρά χιουμοριστικό.
Το γύρισμα άρχισε στις αρχές Δεκεμβρίου 1951 και διήρκεσε πενήντα ημέρες. Ο πατέρας ήταν πολύ απαιτητικός απέναντι του Συντ και εμού, παρά απέναντι των άλλων ηθοποιών. Επειδή ήμαστε παιδιά του, δεν ήθελε να έχουμε ύφος ευνοουμένου. Τώρα που ανήκαμε στο επάγγελμά του, μας είχε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και προσπαθούσε να μας εξηγήση τι ήθελε να εκφράση με τα φιλμς του. Ήταν η βιοθεωρία του και είχε ενσωματωθή ολόκληρη στο πρόσωπο του Σαρλώ. Το κεντρικό πρόσωπο των «Φώτων της Ράμπας» είναι και πάλι ο συναισθηματικός αλήτης, που έγινε πιο ώριμος με τα χρόνια και πιο μελαγχολικός.
Κατά την ιδέα του πατέρα μου, το πρόσωπο αυτό συμβολίζει τον «ανθρωπάκο» όλων των χωρών, που προσπαθεί πάντοτε να καλυτερέψη τη μοίρα του, αλλά δεν το κατορθώνει ποτέ και εγκαταλείπει τη σκηνή της ζωής, όπως ακριβώς μπήκε σε αυτήν. Αλλά το θέμα προδίδει ακριβώς το συναίσθημα αβεβαιότητος του πατέρα μου. Αντικειμενικά, ξέρει ότι είναι ένας μεγάλος κωμικός. Η δόξα, η περιουσία, ο σεβασμός των ομοτέχνων του, του το μαρτυρούν, αλλά κατά βάθος εξακολουθεί να παραμένη ο «ανθρωπάκος» με τον εφιάλτη της αποτυχίας, γιατί δεν επραγματοποίησε εκείνο που φιλοδοξούσε να πραγματοποιήση στη ζωή.
Η Καθημερινή, 7 Οκτωβρίου 1960
