Το «Δόγμα Μονρό» αποτελεί μια επίσημη θέση σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, σύμφωνα με την οποία οι ΗΠΑ αντιτίθενται στην ευρωπαϊκή αποικιοκρατία στο δυτικό ημισφαίριο, υποστηρίζοντας ότι οποιαδήποτε επέμβαση στις πολιτικές υποθέσεις της Αμερικής από ξένες δυνάμεις είναι μια δυνητικά εχθρική πράξη κατά των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το δόγμα ήταν στην πραγματικότητα απόρροια της ανησυχίας, όχι μόνο των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και της Βρετανίας, για πιθανή προσπάθεια αποκατάστασης, από την πλευρά των ηπειρωτικών δυνάμεων των πρώην αποικιών της Ισπανίας, στη Λατινική Αμερική, πολλές από τις οποίες είχαν γίνει πρόσφατα ανεξάρτητα έθνη. Οι Αμερικανοί όμως –ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου ακόμα δεν αποτελούσαν μεγάλη δύναμη– ανησυχούσαν και για τις εδαφικές φιλοδοξίες της Ρωσίας στη βορειοδυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής. Σε αυτές τις συνθήκες, ο Τζορτζ Κάνινγκ, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών, πρότεινε μια κοινή διακήρυξη ΗΠΑ-Βρετανίας η οποία απαγόρευε τον μελλοντικό αποικισμό στη Λατινική Αμερική. Ο Μονρό ήταν αρχικά ευνοϊκός στην ιδέα αυτή, ενώ και οι πρώην πρόεδροι Τόμας Τζέφερσον και Τζέιμς Μάντισον συμφώνησαν. Ωστόσο, στον αντίποδα βρέθηκε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κουίνσι Ανταμς, ο οποίος υποστήριξε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να προχωρήσουν σε μια δήλωση αποκλειστικά για την αμερικανική πολιτική. Εν τέλει, ήταν η δική του γνώμη που επικράτησε.
Αυτή η επίσημη θέση των ΗΠΑ, η οποία από το 1850 και μετά θα αποκαλούνταν επίσημα «Δόγμα Μονρό», διατυπώθηκε μέσα στο πλαίσιο του έβδομου ετήσιου μηνύματος του Προέδρου Τζέιμς Μονρό προς το Κογκρέσο, στις 2 Δεκεμβρίου 1823. Ωστόσο θα αγνοούνταν σε μεγάλο βαθμό και κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα είχε καταπατηθεί αρκετές φορές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν το επικαλέστηκαν, ούτε αντιτάχθηκαν στη βρετανική κατοχή των Νήσων Φώκλαντ το 1833, ή στις επακόλουθες βρετανικές καταπατήσεις στη Λατινική Αμερική.
Σταδιακά, όμως, όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αναδεικνύονταν σε παγκόσμια δύναμη, και κυρίως μετά το 1870, το «Δόγμα Μονρό» θα αναγνωριζόταν σε όλο και μεγαλύτερη σφαίρα επιρροής, και σύντομα θα μετατρεπόταν σε σύνθημα της αμερικανικής πολιτικής στο δυτικό ημισφαίριο.
Ο Θίοντορ Ρούζβελτ, το 1904, πρόσθεσε το λεγόμενο «Συμπέρασμα Ρούζβελτ», σύμφωνα με το οποίο σε περιπτώσεις κατάφωρης και χρόνιας αδικοπραγίας από χώρα της Λατινικής Αμερικής, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν να παρέμβουν στις εσωτερικές υποθέσεις αυτής της χώρας. Στόχος του ήταν να αποτρέψει την παραβίαση του «Δόγματος Μονρό» από τις ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες επιδίωκαν επανόρθωση των παραπόνων κατά απείθαρχων ή κακοδιαχειριζόμενων κρατών της Λατινικής Αμερικής, όπως είχαν κάνει το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία και η Γερμανία το 1902, όταν απέκλεισαν τις ακτές της Βενεζουέλας, σε μια προσπάθεια να αναγκάσουν τη χώρα αυτή να πληρώσει τα χρέη της.
Από τη δεκαετία του 1930, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προσπαθούσαν να διαμορφώσουν την εξωτερική πολιτική τους στη Λατινική Αμερική, σε συνεννόηση με τα επιμέρους έθνη του ημισφαιρίου και τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών, αξιοποιώντας τη νέα ερμηνεία που είχε δοθεί στο «δόγμα» από δικηγόρους και διανοούμενους μετά το 1898, σύμφωνα με την οποία προήγαγε την πολυμέρεια και τη μη παρέμβαση.
Το δόγμα, όμως, παραμένει «παρόν» για περισσότερο από δύο αιώνες μετά, με μικρές μόνο παραλλαγές. Και δεν είναι λίγες οι φορές που το έχουν επικαλεστεί πολλοί Αμερικανοί πολιτικοί, αλλά και αρκετοί Αμερικανοί πρόεδροι.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
