H πρώτη συνέντευξη Αμερικανού προέδρου δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή το 1933 και η πιο πρόσφατη το 2016. Στην πρώτη, ο νεοεκλεγείς Φράνκλιν Ρούζβελτ εξηγεί το πρόγραμμά του για την έξοδο από τη Μεγάλη Ύφεση και περιγράφει τις βασικές αρχές του New Deal.
Σχεδόν τρεις δεκαετίες αργότερα (1961), ο Τζον Κένεντι καταθέτει τις απόψεις του για το διεθνές σκηνικό, εκφράζει την πεποίθηση ότι οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ έχουν συμφέρον να ζήσουν ειρηνικά, για να ευημερήσουν αμφότερες, και εκτιμά ότι η διεθνής ένταση είναι απόρροια της προσπάθειας της ΕΣΣΔ να οδηγήσει τον κόσμο στον κομμουνισμό.
Όταν δημοσιεύτηκε η τρίτη συνέντευξη (1991), αυτή του Τζορτζ Μπους πατρός, τα κομμουνιστικά καθεστώτα είχαν καταρρεύσει και ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν παρελθόν. Από την άλλη, όμως, η Βαλκανική χερσόνησος και το Αιγαίο πέλαγος αποτελούσαν σημαντικές εστίες αναταράξεων και εντάσεων, με τοπικές και διεθνείς προεκτάσεις. Η συνέντευξη Μπους, όπως και εκείνη του Μπαράκ Ομπάμα (2016), έγινε λίγο πριν οι δύο Αμερικανοί πρόεδροι επισκεφθούν την Ελλάδα. Η επίσκεψη Ομπάμα, ο οποίος λίγους μήνες αργότερα παρέδωσε την εξουσία στον Ντόναλντ Τραμπ, πραγματοποιήθηκε σε μια ιδιαίτερη περίοδο, όπου στο προσκήνιο δέσποζαν τα προγράμματα της δημοσιονομικής προσαρμογής και των συναφών οικονομικών μεταρρυθμίσεων, καθώς και τα θέματα της ευρωπαϊκής σταθερότητας, της τρομοκρατίας, του προσφυγικού και του Κυπριακού.
Τι λέγει ο νέος πρόεδρος
Είνε φυσικόν ώστε η κοινή γνώμη του εξωτερικού να ενδιαφέρεται να μάθη τας ιδέας του νέου προέδρου, λόγω του αντικτύπου τον οποίον θα έχη η πολιτική του επί των διεθνών σχέσεων. Από της απόψεως αυτής πρέπει να επιμείνωμεν εις την διάπλασιν του νέου προέδρου. Έχει ταξιδεύσει πολύ και έχει κάμει πλείστας παρατηρήσεις. Κατά τούτο διαφέρει πολύ των προκατόχων του, οι οποίοι λόγω της στενής αμερικανικής μορφώσεώς των τρέφουν προλήψεις έναντι των ξένων εθνών.
Πρέπει να σημειώσωμεν ότι γνωρίζει την Γαλλίαν και τα ενδιαφέροντα προβλήματά της, πολύ καλύτερον των προκατόχων του. Το γεγονός τούτο αποδεικνύεται από ένα επεισόδιον το οποίον αφηγήθη ο κ. Νόρμαν Νταίηβις, κατόπιν της τελευταίας συνομιλίας του με τον Πρόεδρον. Οι δύο άνδρες συνωμίλουν περί του αφοπλισμού. Η επιμονή του κ. Νταίηβις ότι ο περιορισμός των εξοπλισμών απετέλει την καλυτέραν μέθοδον προς αποκατάστασιν της εμπιστοσύνης μεταξύ των λαών, υπενθύμισεν εις τον κ. Ρούζβελτ μίαν συνομιλίαν με τον Κλεμανσώ. […] Το 1919 κατά τας πρώτας διαπραγματεύσεις της ειρήνης εν Παρισίοις συνεζητείτο η μέλλουσα ασφάλεια της Γαλλίας. Εγευμάτιζα μίαν ημέραν με τον Κλεμανσώ, ο οποίος συνεχώς επαναλάμβανεν ότι το ουσιώδες ζήτημα διά την Γαλλίαν ήτο η ασφάλεια. Και πώς καθορίζετε την ασφάλειαν; ηρώτησα τον κ. Κλεμανσώ.
Επί μίαν χιλιετηρίδα, απήντησε, ουδεμία γενεά Γάλλων έζησε ήμισυ αιώνα χωρίς πόλεμον με την Γερμανίαν. Επιθυμώ όπως αι μέλλουσαι γενεαί δυνηθούν να ζήσουν 70 έτη εν ειρήνη.
«Τούτο, προσέθεσεν ο κ. Ρούζβελτ, ήτο μία πίστις και νομίζω ότι το αίσθημα αυτό διατηρείται ζωηρόν εν Γαλλία».
Η στάσις αύτη του κ. Ρούζβελτ, η οποία μαρτυρεί καλυτέραν εκ μέρους του κατανόησιν των απόψεων της κοινής γνώμης του εξωτερικού έναντι των άλλων εθνών, συμπεριλαμβανομένων και των Ηνωμένων Πολιτειών, θα γίνη βεβαίως αισθητή όταν ο νέος Πρόεδρος θα αναλάβη να αποκαταστήση την εξωτερικήν πολιτικήν των Ηνωμένων Πολιτειών επί των βάσεων αυτών. Θα επιτύχη άραγε εις το έργον του αυτόν;
Όταν του εζήτησα την γνώμη του σχετικώς, εις εκ των στενών συνεργατών του μου έδωσε μίαν δήλωσιν εν τη οποία καταδεικνύεται σαφώς η στάσις του μέλλοντος Προέδρου. Ιδού η δήλωσις: «Η άνοδος εις την εξουσίαν του δημοκρατικού κόμματος θα εμπνεύση εις την πλειοψηφίαν των πολιτών της χώρας εμπιστοσύνην επί την ακεραιότητα και τας ικανότητας αυτών. Ως αποτέλεσμα θα έχη να συνδυάση τας κυβερνητικάς ενεργείας προς τα ουσιώδη δικαιώματα και τας ανάγκας των ατόμων. Θα εκφρασθή με μίαν μεγαλυτέραν προσωπικήν ασφάλειαν. Δεν πρόκειται περί ματαίων ελπίδων, αλλά περί επιτακτικών υποχρεώσεων δι’ εμέ και διά το κόμμα μου. Ήρχισα και ετελείωσα τον προεκλογικόν μου αγώνα με τας ιδέας αυτάς. Όταν θα αναλάβω την εξουσίαν, θα εμπνέομαι από τας ιδίας ιδέας».
Η άνοδος εις την εξουσίαν του δημοκρατικού κόμματος θα εμπνεύση εις τους πολίτας εμπιστοσύνην επί την ακεραιότητα και τας ικανότητας αυτών.
Ο κ. Ρούσβελτ έχει σαφή αντίληψιν του τρόπου καθ’ ον θα επιτευχθή το αποτέλεσμα τούτο. «Η κυβέρνησίς μας, δηλοί, πρέπει να εξασφαλίση εις πάντας την δυνατότητα να επιτύχουν διά της εργασίας των μέρος των απαραιτήτων διά τας ανάγκας των. Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα εις τα αγαθά του. Ούτω δημιουργείται η βεβαιότης ότι ο καρπός των οικονομιών ενός εκάστου θα προστατευθή και θα διαφυλαχθή. Άλλως δεν θα ήτο δυνατόν εις τους ανθρώπους να υπομείνουν τα βάρη της ζωής. Συμφώνως προς τας αρχάς αυτάς θα περιορίσωμεν την δράσιν των κερδοσκόπων, των ενδιαμέσων, διότι οι περιορισμοί τούτοι είνε αναγκαίοι ουχί διά να περιορισθή, αλλά διά να προστατευθή ο ατομισμός».
Ο νέος πρόεδρος δεν είνε οπαδός της συνεχούς επεμβάσεως του Κράτους εις τας επιχειρήσεις. Την επέμβασιν ταύτην δέχεται εν τελευταία αναλύσει, αφού αποτύχουν όλα τα μέτρα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Θα περιορίσωμεν την δράσιν των κερδοσκόπων, των ενδιαμέσων, διότι οι περιορισμοί τούτοι είνε αναγκαίοι ουχί διά να περιορισθή, αλλά διά να προστατευθή ο ατομισμός.
Αφ’ ετέρου όμως φρονεί ότι μέχρι σήμερον δεν εσημειώθη τοιαύτη αποτυχία λόγω του ότι δεν κατεβλήθη ακόμη προσπάθεια οργανώσεως αναλόγου ελέγχου, και ως εκ τούτου εξακολουθεί να πιστεύη εις τον ατομισμόν όσον αφορά την πολιτικήν οικονομίαν.
Υπαινισσόμενος τας υπ’ αυτόν καταβληθείσας προσπαθείας εις το παρελθόν, ο κ. Ρούζβελτ υπενθύμισε την δράσιν του ως νομοθέτου.
«Επανέρχομαι 22 έτη οπίσω, εις μίαν εποχήν καθ’ ην εις την Πολιτείαν μου της Νέας Υόρκης προσπαθούσαμεν να ψηφισθή από το κοινοβούλιον νομοσχέδιον περί δυστυχημάτων εργασίας. Πράγματι χιλιάδες ανδρών και γυναικών τραυματιζομένων καθ’ έκαστον έτος εν τη εργασία, απέβαινον εις το περιθώριον της κοινότητός των και δεν ηδύναντο να τύχουν ιατρικής περιθάλψεως. Πολλοί νέοι συνάδελφοί μου εν τη νομοθετική εργασία τότε, και εγώ ακόμη, εχαρακτηρίσθημεν ως ριζοσπαστικοί και μάλιστα σοσιαλισταί. Η λέξις μπολσεβικισμός ήτο άγνωστος τότε, άλλως δεν θα εδίσταζον να μοι χαρακτηρίσουν με αυτήν. Επετύχαμεν λοιπόν, την ψήφισιν του νομοσχεδίου, και τα δικαστήρια εμπνεόμενα από το πνεύμα του 17ου αιώνος, εκήρυξαν τον νόμον αντισυνταγματικόν. Εν τούτοις ο νόμος μας ίσχυσε κατά το επόμενον έτος…»
Αφ’ ετέρου ο κ. Ρούζβελτ πάντοτε υπεστήριξε την ασφάλειαν κατά του γήρατος και επέτυχε να ψηφισθή σχετικός νόμος από την Πολιτείαν της Ν. Υόρκης. Φρονεί όμως ότι υπολείπονται να συντελεσθούν πολλά. «Ημείς οι Αμερικανοί, λέγει, πρέπει να ακολουθήσωμεν την οδόν της κοινωνικής δικαιοσύνης, την μόνην η οποία άγει καλύτερον προς πολιτισμόν».
Καθ’ ην στιγμήν ανεχώρουν, ηρώτησα τον κ. Ρούζβελτ εάν αι δηλώσεις του κατά τον προεκλογικόν αγώνα ηδύναντο να θεωρηθούν ως εκπροσωπούσαι και τας σημερινάς του αντιλήψεις. Πολλοί πρόεδροι ηναγκάσθησαν να τροποποιήσουν την στάσιν των μετά την νίκην. Ο κ. Ρούζβελτ δεν συγκαταλέγεται μεταξύ αυτών. Λάβετε υπ’ όψει σας εκείνα τα οποία είπα και ουχί ως προβλέψεις επί του μέλλοντος, μου απήντησε.
Ο κ. Ρούζβελτ πάντοτε υπεστήριξε την ασφάλειαν κατά του γήρατος. Φρονεί όμως ότι υπολείπονται να συντελεσθούν πολλά. «Ημείς οι Αμερικανοί, λέγει, πρέπει να ακολουθήσωμεν την οδόν της κοινωνικής δικαιοσύνης, την μόνην η οποία άγει καλύτερον προς πολιτισμόν».
Η απάντησις αύτη χαρακτηρίζει τον νέον Πρόεδρον. Διετύπωσε την πολιτικήν του, εξέφρασε τας γνώμας του. Η πραγματοποίησίς των εξαρτάται από μυρίους απροβλέπτους παράγοντας.
[H συνέντευξη δημοσιεύθηκε αρχικά σε γαλλική εφημερίδα και στη συνέχεια (αναθεωρημένη) σε αμερικανικά φύλλα.]
Η Καθημερινή, 19 Φεβρουαρίου 1933
Αιτία της έντασης η προσπάθεια «κομμουνιστικοποίησης του κόσμου»
Φρονώ ότι η Σοβ. Ένωσις και αι Ηνωμ. Πολιτείαι πρέπει να ζήσουν ειρηνικώς μεταξύ των. Πρόκειται περί δύο μεγάλων χωρών. Οι λαοί μας είναι δραστήριοι και εις αμφοτέρας τας χώρας καταβάλλομεν την απαιτουμένην προσπάθειαν προς βελτίωσιν του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού. Αν δυνηθώμεν να διατηρήσωμεν την ειρήνην επί μίαν εικοσαετίαν, η ζωή του σοβιετικού λαού, καθώς και εκείνη του αμερικανικού λαού, θα καταστή πολύ πλουσιωτέρα και ευτυχής».
Εις τον δημοσιογράφον, ο οποίος υπέμνησεν εις τον κ. Κέννεντυ τα μηνύματα καλής θελήσεως τα οποία τού απηύθυναν οι κ.κ. Κρούστσεφ και Μπρέζνιεφ, επ’ ευκαιρία της ανόδου του εις την εξουσίαν, ο Αμερικανός πρόεδρος απήντησεν ότι «σήμερον αι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών μας δεν είναι εξ ίσου ικανοποιητικαί και δεν είναι οίαι ήλπιζον ότι θα είναι όταν ανέλαβον την προεδρίαν. Πιστεύομεν, είπεν επίσης ο πρόεδρος Κέννεντυ, ότι αι σημεριναί δυσχέρειαι οφείλονται εις τας προσπαθείας που καταβάλλει η Σοβ. Ένωσις διά να οδηγήση ολόκληρον τον κόσμον, εν τινι μέτρω, εις την τροχιάν του κομμουνισμού. Αν η Ρωσία προσεπάθει να υπερασπίση μόνον τα ιδικά της εθνικά συμφέροντα και κατωχύρωνε την ιδίαν αυτής ασφάλειαν επιτρέπουσα εις τας άλλας χώρας να ζήσουν κατά τον τρόπον που επιθυμούν, δηλαδή να ζήσουν εν ειρήνη, πιστεύω ότι ούτω θα έπαυον να υφίστανται τα προβλήματα που προκαλούν ήδη παρομοίαν έντασιν εις τον κόσμον. Ακριβώς αι σοβιετικαί προσπάθειαι διά την επέκτασιν του κομμουνιστικού συστήματος εκ της μιας χώρας εις την άλλην είναι εκείναι που αποτελούν, κατά την γνώμην μου, σοβαράν απειλήν διά την ειρήνην. Πιστεύομεν ότι αι συμφωνίαι της Γυάλτας και του Πότσδαμ επιτρέπουν την ελευθέραν εκλογήν εις τους λαούς της ανατολικής Ευρώπης, σήμερον όμως, κατά την γνώμην μας, οι λαοί αυτοί δεν διαθέτουν την εν λόγω ελευθερίαν. Μολονότι παρέχετε την διαβεβαίωσιν ότι επιθυμούν να ζήσουν υπό το κομμουνιστικόν σύστημα, εν τούτοις δεν θα ηδύναντο να μεταβάλουν το καθεστώς των, εάν είχον παρομοίαν επιθυμίαν».
Αι συμφωνίαι της Γυάλτας και του Πότσδαμ επιτρέπουν την ελευθέραν εκλογήν εις τους λαούς της ανατολικής Ευρώπης, σήμερον όμως οι λαοί αυτοί δεν διαθέτουν την εν λόγω ελευθερίαν.
Εν σχέσει με το γερμανικόν πρόβλημα ο Αμερικανός πρόεδρος είπεν ότι «αν υπογράψετε συνθήκην με την Α. Γερμανίαν και τα δικαιώματά μας εξαρτώνται πλέον από την καλήν θέλησιν αυτής, το γεγονός θα οδηγήση εις αύξησιν της εντάσεως. Αν η Ρωσία προσεπάθει διά της εν λόγω συνθήκης να μεταβιβάση τας δικαιοδοσίας, τας σχετικάς με το Δ. Βερολίνον, εις τας αρχάς της Ανατολικής Γερμανίας, παρά την θέλησιν του Δ. Βερολίνου και εάν αι γραμμαί επικοινωνίας και κυκλοφορίας μεταξύ του δυτικού Βερολίνου και του λοιπού κόσμου ήθελον αποκοπή, τότε η συνθήκη αυτή, αντί να φέρη την ειρήνην, θα ηύξανε τους κινδύνους. Ελπίζω ότι, κατά τας ανταλλαγάς απόψεων και συνομιλίας που θα έχωμεν με την Σοβ. Ένωσιν, θα παρασχεθούν διαβεβαιώσεις που θα μας επιτρέψουν να διατηρήσωμεν τα δικαιώματα που διαθέτομεν βάσει της τετραμερούς συμφωνίας. Δεν επιθυμούμεν να παραμείνωμεν εις το Δ. Βερολίνον εφ’ όσον ο πληθυσμός του δεν θα επεθύμει τούτο. Οι κάτοικοι όμως αυτού θέλουν να παραμείνωμεν. Όταν οι Βερολινέζοι διακηρύξουν ότι δεν μας θέλουν, τότε θα φύγωμεν. Εφ’ όσον όμως θα εκφράζουν αντίθετον γνώμην, η ισχύς των συμφωνιών θα πρέπει να διατηρηθή. Ελπίζω ότι η Ρωσία θα συμφωνήση προς τούτο και θα επιτρέψη, ιδία, την ελευθερίαν της κινήσεως όσον αφορά τα εμπορεύματα και τα άτομα. Αν επιτύχωμεν ειρηνικόν διακανονισμόν εις το κέντρον της Ευρώπης και καταλήξωμεν εις μίαν συμφωνίαν επί του θέματος αυτού, πιστεύω ότι αι σχέσεις μας θα βελτιωθούν σημαντικώς».
Ακολούθως, υπεγράμμισεν ότι «η Ρωσία, η οποία ενεσωμάτωσε το Αν. Βερολίνον εις την Ανατολικήν Γερμανίαν, ζητεί τώρα να μετάσχη τετραμερούς καθεστώτος ισχύοντος μόνον διά το Δ. Βερολίνον, και περαιτέρω εξέφρασεν αμφιβολίας όσον αφορά την αξίαν των διαβεβαιώσεων του κ. Ούλμπριχτ περί διατηρήσεως της ελευθερίας της κυκλοφορίας εις το τμήμα αυτό της πόλεως. Ο λόγος διά τον οποίον δεν θέλομεν να αναγνωρίσωμεν την Αν. Γερμανίαν ως κυρίαρχον κράτος, έγκειται εις το ότι αντιτιθέμεθα εις την διατήρησιν της διαιρέσεως της χώρας αυτής. Κατά την γνώμην μου, ο γερμανικός λαός επιθυμεί την ενοποίησίν του. Αν η Ρωσία έχανε τον πόλεμον, ο ρωσικός λαός θα εξηγείρετο, εξ ίσου, εναντίον μιας γραμμής διαχωρισμού που θα εδιχοτόμει την Μόσχαν και ολόκληρον την χώραν του. Οι Γερμανοί θέλουν να ενοποιηθούν και πάλιν. Νομίζω ότι τούτο δύναται να πραγματοποιηθή υπό συνθήκας που θα ανταπεκρίνοντο εις τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων. Πάντως, η Σοβ. Ένωσις θεωρεί ότι εξυπηρετούνται καλύτερον τα συμφέροντά της διά της διατηρήσεως μιας διηρημένης Γερμανίας.
»Εκείνο το οποίον επιζητούμεν διά το Δ. Βερολίνον είναι η εκεί παραμονή μικρών αποσπασμάτων των τριών Δυνάμεων με διεθνή, επί παραδείγματι, διοίκησιν επί του αυτοκινητοδρόμου, προκειμένου τα εμπορεύματα και το προσωπικόν να δύνανται να μετακινούνται άνευ εμποδίων προς αμφοτέρας τας κατευθύνσεις. Τότε θα επικρατήση επί πολλά έτη ειρήνη εις την περιοχήν αυτήν. Εφ’ όσον παρασχεθή εις την Α. Γερμανίαν το δικαίωμα του ελέγχου επί της κυκλοφορίας αυτής, τούτο θα αποτελέση πηγήν συνεχούς εντάσεως, και εν όψει των σημαντικών συμφερόντων των δύο χωρών μας, υπό το πρίσμα της διατηρήσεως της ειρήνης εις το τμήμα αυτό της Ευρώπης, ελπίζω ότι αι συνομιλίαι προς τας οποίας αποβλέπομεν όλοι, θα οδηγήσουν εις μίαν συμφωνίαν ικανοποιούσαν τα συμφέροντα ενός εκάστου».
Ακολούθως, ο πρόεδρος Κέννεντυ υπέμνησεν ότι η Γερμανία διαθέτει μόνον 9 μεραρχίας στερουμένας πυρηνικού οπλισμού και προσέθεσε: «Δεν βλέπω διά ποίον λόγον η χώρα αύτη αποτελεί, τώρα, απειλήν κατά της Ρωσίας, μολονότι αναγνωρίζω πόσον υπήρξε λυσσώδης ο αγών κατά τον δεύτερον παγκόσμιον πόλεμον. Υπό το αυτό πρίσμα, η Ιαπωνία δεν αντιπροσωπεύει απειλήν κατά των Ην. Πολιτειών, μολονότι προ 20ετίας επολεμήσαμεν επί τέσσαρα έτη με αυτήν εις τον Ειρηνικόν. Η δύναμις των κρατών, ο εξοπλισμός και η επιστήμη μεταβάλλονται, και δεν πιστεύω ότι μία Δ. Γερμανία στερουμένη πυραύλων και πυρηνικού δυναμικού και διαθέτουσα, απλώς, μικρόν αριθμόν μεραρχιών, αποτελεί αυτή καθ’ εαυτήν στρατιωτική απειλήν. Δεν θα ήθελον να ίδω την Δ. Γερμανίαν διαθέτουσαν ιδικόν της πυρηνικόν οπλισμόν. Όπως εδήλωσα εις τον ΟΗΕ, αι Ην. Πολιτείαι, συμμορφούμεναι προς την εθνικήν των πολιτικήν, εις ουδεμίαν χώραν πρόκειται να μεταβιβάσουν πυρηνικά βλήματα. Κατά το 1954, ο καγκελλάριος Αντενάουερ εδήλωσεν ότι η Γερμανία δεν πρόκειται να αποκτήση πυρηνικόν εξοπλισμόν. Η Κυβέρνησίς του εξακολουθεί να ασκή την αυτήν πολιτικήν, την οποίαν θεωρώ ως συνετήν».
Ο πρόεδρος Κέννεντυ, αναφερόμενος, κατόπιν ερωτήματος του κ. Ατζουμπέι, εις τον ρόλον τον οποίον διαδραματίζουν οι Γερμανοί στρατηγοί εις τους κόλπους του ΝΑΤΟ, εβεβαίωσε τα εξής: «Πιστεύω ότι επιβάλλεται να υπογραμμισθή ότι ο στρατός της Δ. Γερμανίας αποτελεί αναπόσπαστον τμήμα του ΝΑΤΟ. Σήμερον ο ΝΑΤΟ τελεί υπό την διοίκησιν ενός Αμερικανού. Κατά την γνώμην μου, εφ’ όσον αι γερμανικαί δυνάμεις θα αποτελούν τμήμα του ΝΑΤΟ ελεγχόμενον από 15 χώρας, ουδεμία εκ των οποίων επιθυμεί νέον πόλεμον, τούτο θα αποτελή παράγοντα ασφαλείας δι’ όλους και πιστεύω ότι έτσι θα συμβαίνη και εις το μέλλον. Αν η Γερμανία κατώρθωνε να εξασφαλίση ίδιον ατομικόν οπλισμόν και πλήθος πυραύλων ή ένα εθνικόν ισχυρόν στρατόν και ηπείλει να εξαπολύση πόλεμον, τότε θα κατενόουν την ανησυχίαν σας και θα την συνεμεριζόμην».
«Δεν πρέπει –προσέθεσε– να διακινδυνεύσωμεν την δημιουργίαν δυσχερειών μεταξύ Ην. Πολιτειών και Ρωσίας που αποτελούν, αμφότεραι, δύο ισχυρά κράτη, καθ’ ην στιγμήν δεν υφίσταται εις την Ευρώπην πραγματική απειλή διά σας και δι’ ημάς. Πιστεύω, ότι οφείλομεν να εκτιμήσωμεν την κατάστασιν, ως αύτη εμφανίζεται ακριβώς κατά το 1961. Το γεγονός ότι τόσον σεις όσον και ημείς διαθέτομεν, χάρις εις τα πυρηνικά αποθέματα, τα μέσα όπως υποστώμεν αμοιβαίως κολοσσιαίας απωλείας, σημαίνει, ουσιαστικώς, ότι ημείς θα είμεθα εκείνοι που θα υποφέρωμεν περισσότερον εις ένα πόλεμον. Δι’ αυτό, πιστεύω ότι αν αντιμετωπίσωμεν το πρόβλημα με ρεαλισμόν, θα δυνηθώμεν να επιτύχωμεν μίαν συμφωνίαν που θα κατοχυρώση τα συμφέροντα των δύο μεγάλων χωρών μας και θα μας επιτρέψη να προχωρήσωμεν εις την οδόν της βελτιώσεως του βιοτικού μας επιπέδου και της επιλύσεως άλλων προβλημάτων. Η ειρήνη επικρατεί από 15ετίας εις την Ευρώπην. Ήδη θα πρέπει να γνωσθή κατά πόσον θα δυνηθώμεν να πραγματοποιήσωμεν συνομιλίας που θα ρυθμίσουν το ίδιον αυτό πρόβλημα κατά την προσεχή 15ετίαν».
Αν αντιμετωπίσωμεν το πρόβλημα με ρεαλισμόν, θα δυνηθώμεν να επιτύχωμεν μίαν συμφωνίαν που θα κατοχυρώση τα συμφέροντα των δύο μεγάλων χωρών μας και θα μας επιτρέψη να προχωρήσωμεν εις την οδόν της βελτιώσεως του βιοτικού μας επιπέδου.
Επίσης, υπεγράμμισεν ότι «αν εξομαλυνθούν αι μεταξύ των δύο χωρών μας σχέσεις, αμφότεροι θα επιβραδύνωμεν την έντασιν των εξοπλισμών, και ταυτοχρόνως θα σημειωθή επέκτασις των εμπορικών σχέσεων». Εις έτερον σημείον της συνεντεύξεώς του, ο Αμερικανός πρόεδρος ετόνισεν ότι «αν δυνηθώμεν να επιτύχωμεν συμφωνίαν επί ενός αποτελεσματικού συστήματος εποπτείας του αφοπλισμού, εις τρόπον ώστε εκάστη χώρα να είναι εις θέσιν να γνωρίζη ότι η ετέρα εφαρμόζει την συμφωνίαν, τότε, κατά την γνώμην μου, θα είμεθα εις θέσιν να εισέλθωμεν εις την οδόν του γενικού και πλήρους αφοπλισμού. Αυτός είναι ο λόγος, διά τον οποίον ενέχει ζωτικήν σημασίαν όπως επιτευχθή αρχικώς η απαγόρευσις των πυρηνικών δοκιμών».
Ο κ. Κέννεντυ είπεν, επίσης, ότι θεωρεί εποικοδομητικόν όπως αι χώραι του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας αναλάβουν την υποχρέωσιν να ζήσουν εν ειρήνη. «Οφείλομεν –είπε– να προβώμεν εις την λήψιν παντός μέτρου προς παρεμπόδισιν αιφνιδιαστικής επιθέσεως. Η Αμερική δεν δύναται σήμερον να αποσυρθή εκείθεν του Ατλαντικού, ενώ η Σοβ. Ένωσις θα απεσύρετο εις απόστασιν μόνον ολίγων εκατοντάδων μιλίων».
Ο κ. Ατζουμπέι ηρώτησεν αν η αμερικανική επέμβασις εις Κούβαν αναγνωρίζεται ως σφάλμα, και ο κ. Κέννεντυ απήντησεν ότι αρχικώς ο Φιδέλ Κάστρο είχε την υποστήριξιν της πλειοψηφίας των Κουβανών, αλλ’ εφ’ όσον δεν προκηρύσσει ελευθέρας εκλογάς διά να αποφανθή ο λαός, η αμερικανική Κυβέρνησις δεν δύναται να τον αναγνωρίση.
Ο κ. Κέννεντυ συνεφώνησε, τέλος, ότι πολλαί μεταβολαί δεν οφείλονται εις κομμουνιστικήν υποκίνησιν, αλλά έθεσεν ως βασικόν μέτρον κρίσεως των μεταβολών την ελευθέραν εκδήλωσιν της επιθυμίας των λαών. Ο κ. Ατζουμπέι είπεν ότι η Σοβ. Ένωσις δεν θέλει εξαγωγήν επαναστάσεως ούτε όμως και εξαγωγάς παρά των άλλων αντεπαναστάσεως. […]
[Συνέντευξη στον Αλεξέι Ατζουμπέι, αρχισυντάκτη της σοβιετικής Ιζβέστια.]
Η Καθημερινή, 29 Νοεμβρίου 1961
«Εσείς θα βρείτε τις λύσεις»
Στην αρχή της συνέντευξης ο κ. Μπους αναφέρθηκε στο ταξίδι του στην Αθήνα και την Άγκυρα, τονίζοντας: «Θα μεταβώ στη συνέχεια στην Ελλάδα και την Τουρκία, όπου θα δω δύο πολύ αξιοσέβαστους ηγέτες. Και το λέω αυτό όχι μόνο διπλωματικά, αλλά γιατί είναι δύο άνθρωποι με τους οποίους έχω πολύ καλή προσωπική σχέση. Θα συναντηθώ με τον κ. Μητσοτάκη και τον κ. Οζάλ, και θα συζητήσουμε ευρύ φάσμα θεμάτων, διεθνών και διμερών».
ΕΡΩΤΗΣΗ: Κύριε πρόεδρε, στις χώρες μας έχει πάρει διαστάσεις η προσδοκία πως η επίσκεψή σας στην Ελλάδα και την Τουρκία θα θέσει τις βάσεις για την εξομάλυνση των διαφορών των δύο χωρών, και ίσως ακόμη και την υπογραφή ενός συμφώνου μη επιθέσεως. Πώς αντιμετωπίζετε αυτές τις προσδοκίες;
ΜΠΟΥΣ: Ακούστε, αν η επίσκεψη μπορούσε να οδηγήσει σε κάτι τέτοιο, θα με χαροποιούσε ιδιαίτερα, γιατί θέλω να δω αυτές τις δύο χώρες, με τις οποίες έχουμε εξαιρετικά φιλικές σχέσεις, να ξεπερνούν τις δυσκολίες τους. Και θα μπορούσα να σας παρουσιάσω το επιχείρημα πως τώρα είναι μια πολύ καλή ιστορική στιγμή, όχι μόνο γι’ αυτό (σ.σ. εννοεί την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών) αλλά και για τη λύση του άλλου προβλήματος που συνεχίζει να βασανίζει και τις δύο χώρες, του Κυπριακού. Ο λόγος για τον οποίο το λέω αυτό είναι γιατί τόσο ο κ. Μητσοτάκης όσο και ο κ. Οζάλ είναι ισχυροί ηγέτες και λογικοί άνθρωποι.
Τώρα είναι μια πολύ καλή ιστορική στιγμή και για τη λύση του Κυπριακού.
Αλλά όμως δεν μπορώ, δεν θέλω να βάλω στόχο αυτό που σκιαγραφήσατε πριν σαν μέρος μιας προδικασμένης λύσης. Είναι κάπως υπεροπτικό, νομίζω, να λεχθεί ότι μπορώ να πετάξω στις δύο αυτές χώρες και ότι από την επίσκεψη αυτή θα προκύψει μια τέτοια λύση. Αν όμως οι ΗΠΑ μπορούν να λειτουργήσουν σαν καταλύτης για την επίλυση των ιστορικών τους διαφορών, τόσο το καλύτερο. Δεν θέλω όμως να αυξήσω τις προσδοκίες. Η ερώτησή σας, αν μπορούσα να απαντήσω με μια πρόταση, φοβάμαι ότι μπορεί να εντείνει τις προσδοκίες, τις ελπίδες για το τι πιστεύουμε ότι μπορούμε να κάνουμε. Θέλω απλώς να καθίσω και να συζητήσω με τις δύο πλευρές και τους δύο αυτούς ηγέτες. Πιστεύω ότι μόνοι τους θα παραδέχονταν ότι τώρα οι σχέσεις των ΗΠΑ με τις χώρες τους, που είναι πολύ σημαντικές για μας, βρίσκονται στο καλύτερο σημείο της ιστορίας τους. Όχι μόνο από πλευράς αμυντικής συνεργασίας, αλλά και πολιτιστικά και από πολλές άλλες πλευρές. Ίσως λοιπόν να υπάρχει κάποια ευκαιρία, ίσως να υπάρχει!
Είναι κάπως υπεροπτικό, νομίζω, να λεχθεί ότι μπορώ να πετάξω στις δύο αυτές χώρες και ότι από την επίσκεψη αυτή θα προκύψει μια τέτοια λύση.
ΕΡ.: Υπάρχουν θετικές ενδείξεις για λύση του Κυπριακού. Πιστεύετε ότι η επίσκεψή σας στην περιοχή θα επιταχύνει τη διαδικασία; Περιμένετε μια λύση σύντομα και ποια νομίζετε ότι είναι τα εμπόδια;
ΜΠΟΥΣ: Πρώτα απ’ όλα μού έχουν πει ότι υπάρχουν θετικές ενδείξεις. Δεύτερον, η θέση μας είναι πολύ γνωστή και συνεχίζει να υποστηρίζει τις προσπάθειες του Γ.Γ. του ΟΗΕ. Δεν θα πάμε με κάποιο τολμηρό νέο σχέδιο που θα ρίξουμε μπροστά στους κ. Μητσοτάκη, Οζάλ και Βασιλείου. Δεν πηγαίνουμε με αυτόν το σκοπό. Αν, όμως, στις συνομιλίες που θα έχουμε, οι ΗΠΑ μπορούν πάλι να παίξουν τον ρόλο του καταλύτη στην πολύ παλιά αυτή υπόθεση, τόσο το καλύτερο. Και πάλι δεν θέλω να ενισχύσω τις προσδοκίες ότι ο Μπους έρχεται να λύσει το Κυπριακό. Αυτό θα ήταν άδικο για τους ανθρώπους του νησιού, και για τα ελληνικά και τουρκικά συμφέροντα. Επανέρχομαι, όμως, στο ότι υπάρχουν δύο λογικοί αποφασιστικοί ηγέτες. Έχουν μια λογική σχέση. Αυτό το πράγμα έχει παρακρατήσει (σ.σ. εννοεί το Κυπριακό). Και έχετε έναν άνθρωπο στην Κύπρο, τον πρόεδρο Βασιλείου, που είναι εξαιρετικός κατά τη γνώμη μου. Ελπίζουμε, λοιπόν, ότι μπορούμε να βοηθήσουμε. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν, όμως, να υπαγορεύσουν απαντήσεις, είτε στο θέμα των τουρκικών στρατευμάτων στο νησί είτε στο αν οι Ελληνοκύπριοι, ή μάλλον στην άποψη πως οι Ελληνοκύπριοι δεν δίνουν αρκετά δίκαιη εκπροσώπηση στην άλλη πλευρά. Αυτά είναι προβλήματα που υπάρχουν. Δεν μπορούμε, όμως, να τα λύσουμε, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν. Θα χρειασθεί η καλή θέληση των ανθρώπων στην Κύπρο για να γίνει αυτό.
ΕΡ.: Κύριε πρόεδρε, όταν μιλούσατε με τον καγκελάριο Κολ είναι πολύ πιθανό ότι εγείρατε το θέμα τού τι πρέπει να γίνει στη Γιουγκοσλαβία και τι σημαίνει για τη «νέα τάξη πραγμάτων». Ο Κολ έχει πει ότι θα ήθελε να αναγνωρίσει τις δύο δημοκρατίες και πως το τείχος (σ.σ. εννοεί του Βερολίνου) έχει δείξει τη σημασία της αυτοδιάθεσης σε κάθε Ευρωπαίο. Εσείς, όμως, ενεργείτε ακόμη με βάση τη θεωρία της εδαφικής ακεραιότητας. Τι πραγματικά υπονοεί η περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας για άλλα αυτονομιστικά κινήματα που θα χτυπήσουν την πόρτα της ΔΑΣΕ; Ποια είναι η πολιτική σας;
ΜΠΟΥΣ: Η πολιτική μας είναι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των αναμιγμένων μερών… Εναποθέτουμε κάποιες ελπίδες στην πρωτοβουλία της ΕΟΚ, με τον Ολλανδό υπουργό Εξωτερικών επικεφαλής, που θα εξασφαλίσει κάποιο χρόνο για τις διάφορες ομάδες να επιλύσουν ειρηνικά τις διαφορές τους. Αν υποστηρίζετε ότι η Γιουγκοσλαβία θα διαλυθεί όπως τη βλέπουμε σήμερα, δεν μπορώ να προβλέψω τι θα γίνει, σε σχέση με το ερώτημά σας. Αν, όμως, υπάρξει ειρηνική λύση αυτών των διαφορών και αποφασισθεί κάτι τέτοιο (σ.σ. εννοεί την αυτονόμηση των δημοκρατιών), δεν πιστεύω ότι οι ΗΠΑ θα είχαν ποτέ οιαδήποτε δυσκολία. Είμαστε υπέρ της ανεξαρτησίας των Βαλτικών κρατών, για παράδειγμα, στη Σοβιετική Ένωση. Ο τρόπος με τον οποίο εντάχθηκαν στη Σοβιετική Ένωση δεν αναγνωρίσθηκε ποτέ από τις ΗΠΑ. Υπάρχει, λοιπόν, μεγάλη επιθυμία για ανεξαρτησία σε πολλές περιοχές. Το θέμα αυτό έχει, όμως, αντιμετωπισθεί σωστά από την ΕΟΚ. Τους χαιρετίζω για τη δύσκολη διπλωματία που άσκησαν. Ελπίζω ότι το θέμα αυτό μπορεί να λυθεί μέσω συζητήσεων, μέσω διαλόγου. Ο ρόλος των ΗΠΑ δεν είναι, αν οι διάφορες πλευρές συμφωνήσουν σε μια κατεύθυνση, να σηκωθούν και να πουν ότι αυτό δεν μας ικανοποιεί. Πρόκειται, ουσιαστικά, για ευρωπαϊκό πρόβλημα και το αντιμετωπίζουν τώρα πολύ καλά, μέσα σε μια δύσκολη κατάσταση. Αυτό τώρα. Δεν ξέρω τι θα συμβεί (σ.σ. εννοεί στο μέλλον).
ΕΡ.: Κύριε πρόεδρε, η Γαλλία και οι ΗΠΑ διαφωνούν ριζικά στο θέμα της ανεξάρτητης ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας. Πόσο καιρό πιστεύετε ότι οι ΗΠΑ και η Μ. Βρετανία θα μπορέσουν να αποτρέψουν τη δημιουργία ενός τέτοιου οργανισμού; Ποιος είναι ο κίνδυνος που διαβλέπετε στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας;
ΜΠΟΥΣ: Δεν είμαι βέβαιος ότι έχουμε τόσο μεγάλη απόσταση στο θέμα αυτό. Είναι ένα από τα θέματα που θέλω να συζητήσω με τον πρόεδρο Μιτεράν. Διαβάζω πως από τη μία είναι η Μ. Βρετανία και οι ΗΠΑ, και από την άλλη οι υπόλοιποι. Δεν πιστεύω ότι αυτό ισχύει. Σίγουρα αυτό δεν είναι κάτι που πιστεύει ο υπουργός Εξωτερικών, από τις πολλές συνομιλίες που έχει με διάφορες πλευρές. Θα απαντούσα λέγοντας ότι πρέπει πρώτα να μιλήσω στον πρόεδρο Μιτεράν για το θέμα αυτό. Αυτό που ακούω τους Γάλλους να λένε είναι: αναγνώριση της συνεχιζόμενης σημασίας του ΝΑΤΟ. Τώρα, η Γαλλία έχει έναν διαφορετικό τρόπο συμμετοχής στο ΝΑΤΟ. Δεν βλέπω, όμως, τίποτε από την πλευρά της Γαλλίας που να λέει στις ΗΠΑ «πηγαίνετε σπίτι και αφήστε μας να φροντίσουμε για τα σχέδια ασφαλείας μέσω κάποιου άλλου οργάνου». Αυτό δεν συμβαίνει. Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για το θέμα αυτό. Πιστεύω ότι όλη αυτή η ιδέα ενός άλλου διακανονισμού για την ευρωπαϊκή ασφάλεια δεν παρουσιάζεται σαν προσπάθεια να οδηγηθεί το ΝΑΤΟ στη χρεοκοπία. Αν κάνω λάθος, θα ανησυχούσα. Δεν νομίζω, όμως, ότι κάνω λάθος. Θα περιμένω, λοιπόν, να μιλήσω στον πρόεδρο της Γαλλίας για το θέμα αυτό. Με άλλα λόγια, δεν ανησυχούμε γι’ αυτό και δεν πιστεύουμε ότι υπάρχει κάποια μηχανορραφία εναντίον των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, ή ότι προσπαθούν να μας δώσουν το μήνυμα ότι δεν χρειαζόμαστε πλέον για την ασφάλεια της Ευρώπης. Στην πραγματικότητα, παίρνω ακριβώς το αντίθετο μήνυμα.
Απαντώντας σε ερώτηση για τις αμερικανοσοβιετικές σχέσεις, ο πρόεδρος Μπους απάντησε μεταξύ άλλων: «Θα ήθελα να δω μια συμφωνία περιορισμού των εξοπλισμών. Θα ήθελα ακόμη να δω τη συνέχιση της συνεργασίας που είδαμε στη διάρκεια του πολέμου και η οποία εξέπληξε πολλούς σε όλο τον κόσμο. Θα ήθελα να δω τη συνέχιση αυτής της συνεργασίας, γιατί αυτές οι δύο υπερδυνάμεις μπορούν να εργασθούν μαζί σε περιφερειακά προβλήματα».
Στη συνέχεια ο κ. Μπους τόνισε: «Θα ήθελα να αισθανθώ ότι η Σοβιετική Ένωση είναι τόσο σταθερή στην πορεία των μεταρρυθμίσεων όσο θα ήθελε ο πρόεδρος Γκορμπατσόφ».
Εντύπωση προκάλεσε η αναφορά του κ. Μπους στη διαμάχη του Σοβιετικού ηγέτη με τον Μπόρις Γέλτσιν. Ο κ. Μπους υπογράμμισε: «Θα θέλαμε να δούμε, αν και έχω διδαχθεί από νωρίς να μην αναμιγνύομαι στις εσωτερικές υποθέσεις των άλλων, τον Γέλτσιν και τον Γκορμπατσόφ να συνεχίσουν –και δεν χρησιμοποιώ τυχαία αυτή τη λέξη– να συνεργάζονται. Η επίσκεψη Γέλτσιν στις ΗΠΑ ήταν επιτυχής από δύο πλευρές: πρώτα απ’ όλα ήλθε μετά από μια καταπληκτική εκλογική νίκη. Οι Αμερικανοί το κατάλαβαν αυτό, ένας άνθρωπος προσέφυγε στις κάλπες, στον λαό, και κέρδισε. Κατά δεύτερο λόγο ήλθε εδώ και δεν χρησιμοποίησε την επίσκεψή του για να κριτικάρει τον πρόεδρο Γκορμπατσόφ. Και αυτό του εξασφάλισε πολλούς φίλους εδώ. Πιστεύω ότι τελικά η επίσκεψη, όπως έγινε, ωφέλησε και τον πρόεδρο Γκορμπατσόφ και τον Γέλτσιν».
(AP Photo/Dennis Cook).
Θα ήθελα να αισθανθώ ότι η Σοβιετική Ένωση είναι τόσο σταθερή στην πορεία των μεταρρυθμίσεων όσο θα ήθελε ο πρόεδρος Γκορμπατσόφ.
Απαντώντας, εξάλλου, σε ερώτημα για το πότε «θα αρχίσουν πάλι να βομβαρδίζουν τον Σαντάμ Χουσεΐν οι ΗΠΑ, αν δεν παραδώσει τον εξοπλισμό που έχει για πυρηνικά όπλα», ο κ. Μπους τόνισε: «Δεν μπορώ να μιλήσω γι’ αυτό, και μπορώ να πω μόνον ότι όλες οι επιλογές είναι δυνατές και ανοιχτές. Πιστεύω ακράδαντα, όπως δείξαμε στη διάρκεια του πολέμου, στη διεθνή συνεργασία στο θέμα αυτό… Μου είπαν ότι υπάρχουν ορισμένα καλά νέα από τη Βαγδάτη σήμερα. Δεν τα έχω δει ακόμη, αλλά φαίνεται ότι ο Σαντάμ δηλώνει μια ακόμη φορά ότι θα συνεργασθεί και ότι θα δεχθεί τους επιθεωρητές. Ας δούμε, λοιπόν, αν αυτό μπορεί να γίνει πριν προχωρήσουμε σε επιλογές».
[Αποκλειστική συνέντευξη στον Αλέξη Παπαχελά, ανταποκριτή τότε της «Κ» στην Ουάσιγκτον.]
Η Καθημερινή, 10 Ιουλίου 1991
«Ο ελληνικός λαός χρειάζεται ελπίδα»
Kύριε Πρόεδρε, έχει καταστεί η Ελλάδα χώρα πρώτης γραμμής από πλευράς ασφάλειας, ενέργειας και αντιμετώπισης της διεθνούς τρομοκρατίας; Τι σημαίνει αυτό για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις; Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να δώσετε στους Έλληνες πολίτες;
— Πρώτα απ’ όλα θέλω να πω πόσο εκτιμώ την ευκαιρία που έχω να επισκεφθώ την Ελλάδα, και ευχαριστώ για την πρόσκληση τον πρωθυπουργό Τσίπρα και τον Πρόεδρο Παυλόπουλο. Η επίσκεψή μου έρχεται σε μια στιγμή που η Ελλάδα βρίσκεται, πράγματι, στην πρώτη γραμμή πιεστικών προκλήσεων που αφορούν τη συλλογική μας ασφάλεια και ευημερία. Η τρομοκρατική απειλή από ομάδες σαν το ISIS αποτελεί κίνδυνο για όλους μας. Η βαρβαρότητα του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία και το ISIS έχουν προκαλέσει κύματα μεταναστών και προσφύγων που έχουν αναζητήσει καταφύγιο στην Ευρώπη και ειδικά στην Ελλάδα. Και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού έχουμε μπροστά μας το καθήκον να διασφαλίσουμε ότι οι πολιτικοί μας θεσμοί και η οικονομική μας πολιτική ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών, πολλοί εκ των οποίων νιώθουν ότι έχουν τραυματιστεί από την παγκοσμιοποίηση και το εμπόριο. Το μήνυμά μου, ειδικά καθώς η επίσκεψή μου γίνεται έπειτα από μια σκληρή εκλογική αναμέτρηση στις ΗΠΑ, θα είναι ότι καθώς οι χώρες αντιμετωπίζουν αυτές τις προκλήσεις μαζί, οι Αμερικανοί συνεχίζουν να δίνουν τεράστια σημασία στη συμμαχία μας με την Ελλάδα. Παρά τις τεράστιες οικονομικές δυσκολίες, η Ελλάδα είναι ένας από τους πέντε συμμάχους-μέλη του ΝΑΤΟ που δαπανά το 2% του ΑΕΠ της στην άμυνα. Ευχαριστούμε τους Έλληνες συμμάχους μας για τη στενή συνεργασία στη Σούδα. Είμαστε στενοί εταίροι στην πάταξη της τρομοκρατίας και πρέπει να συνεχίσουμε να μοιραζόμαστε πληροφορίες και στοιχεία από υπηρεσίες ασφαλείας, προκειμένου να ανακόψουμε τη ροή ξένων τρομοκρατών και να αποτρέψουμε τρομοκρατικές επιθέσεις.
(AP Photo/Pablo Martinez Monsivais).
Το μήνυμά μου […] θα είναι ότι καθώς οι χώρες αντιμετωπίζουν αυτές τις προκλήσεις μαζί, οι Αμερικανοί συνεχίζουν να δίνουν τεράστια σημασία στη συμμαχία μας με την Ελλάδα.
Έχω καταστήσει σαφές, καθ’ όλη τη διάρκεια της προεδρίας μου, ότι όσο η Ελλάδα εξακολουθεί να κάνει τα επώδυνα βήματα στις μεταρρυθμίσεις και εργάζεται για να διασφαλίσει ότι οι μετανάστες αντιμετωπίζονται με τάξη και ανθρώπινο τρόπο, οι Έλληνες πολίτες θα έχουν έναν φίλο και σύμμαχο στις ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, με την άνοδο των λαϊκιστικών κινημάτων και των αμφιβολιών για το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η επίσκεψή μου στην Ελλάδα –τη γενέτειρα της Δημοκρατίας και πηγή έμπνευσης για τους ιδρυτές της Αμερικής– θα είναι μία ευκαιρία να επαναβεβαιώσουμε τις διαρκείς αξίες της δημοκρατικής διακυβέρνησης, της διαφορετικότητας και της ανεκτικότητας που μας κάνουν δυνατούς. Βλέπουμε αυτές τις αξίες κάθε μέρα παντού στις χώρες μας, και βέβαια στους Ελληνοαμερικανούς, οι οποίοι συνεισφέρουν καθημερινά στην επιτυχία των ΗΠΑ.
— Κύριε Πρόεδρε, έχετε παίξει σημαντικό ρόλο για να διασφαλιστεί η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη και έχετε επανειλημμένως δηλώσει ότι θα πρέπει να λάβει σοβαρή ελάφρυνση χρέους. Γιατί το κάνατε αυτό και ποιος είναι ο τρόπος να προχωρήσουμε με το χρέος, τις μεταρρυθμίσεις και την ενίσχυση των ευρωπαϊκών θεσμών; Πώς μπορούν οι ΗΠΑ να βοηθήσουν με πρακτικό τρόπο την Ελλάδα; Θα είναι το χρέος προτεραιότητα στην επίσκεψή σας στο Βερολίνο;
— Η Ελλάδα είναι μία δημοκρατία και το μέλλον της θα αποφασιστεί από τους Έλληνες. Έχω στηρίξει σθεναρά τις προσπάθειες να παραμείνει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη, γιατί συμμερίζομαι τις απόψεις της συντριπτικής πλειονότητας των Ελλήνων που πιστεύουν ότι αυτό υπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντά της. Πιστεύω ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές και οικονομικές επιτυχίες της σύγχρονης εποχής, με οφέλη για τα μέλη της Ε.Ε., τις ΗΠΑ και όλο τον κόσμο. Η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος οικονομικός μας εταίρος και έχουμε θεμελιώδες οικονομικό συμφέρον σε μια Ευρώπη σταθερή και αναπτυσσόμενη. Χωρίς αμφιβολία, η Ελλάδα έπρεπε να κάνει βήματα για να μεταρρυθμίσει την οικονομία της, και θέλω να συγχαρώ την ελληνική κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Τσίπρα, και τον ελληνικό λαό για τα δύσκολα και επώδυνα βήματα που έχουν κάνει για να δείξουν ότι η Ελλάδα εργάζεται για να βοηθήσει τον εαυτό της. Ο ελληνικός προϋπολογισμός έχει τώρα πλεόνασμα, και η ελληνική Βουλή έχει υιοθετήσει σκληρές μεταρρυθμίσεις που θα βοηθήσουν να γίνει πιο ανταγωνιστική η ελληνική οικονομία. Είναι, όμως, σαφές ότι υπάρχουν ακόμη περισσότερα που πρέπει να γίνουν. Η επίσκεψή μου θα είναι, ως εκ τούτου, μία ευκαιρία να επαναβεβαιώσω τη στήριξη των ΗΠΑ σε μεταρρυθμίσεις που βελτιώνουν το επενδυτικό κλίμα, διασφαλίζουν ότι δεν θα ξαναεμφανισθούν οι ανισορροπίες που προκάλεσαν την κρίση και βάζουν τα θεμέλια για μια πιο ισχυρή οικονομική ανάκαμψη που θα βελτιώσει την καθημερινότητα των Ελλήνων. Πιστεύω ακράδαντα ότι για να είναι βιώσιμες οι μεταρρυθμίσεις, οι άνθρωποι χρειάζονται ελπίδα. Στην περίπτωση της Ελλάδας, το ΔΝΤ έχει πει ότι η μείωση του χρέους είναι κρίσιμη για να βάλει την ελληνική οικονομία σε βιώσιμη τροχιά και να θέσει το πλαίσιο για την επιστροφή στην ευημερία. Γι’ αυτό θα συνεχίσω να προτρέπω τους πιστωτές της Ελλάδας να κάνουν τα βήματα που είναι απαραίτητα ώστε να διασφαλιστεί ότι η Ελλάδα είναι σε θέση να επιστρέψει σε υγιή οικονομική ανάπτυξη, περιλαμβανομένης και της παροχής ουσιαστικής ελάφρυνσης του χρέους. Αν αυτό γίνει, δεν θα βοηθηθεί μόνο η ανάκαμψη στην Ελλάδα, αλλά θα δείξει ότι η Ευρώπη μπορεί να κάνει την οικονομία της να δουλέψει για όλους.
— Η Ελλάδα αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει μια πολύ μεγάλη πρόκληση λόγω του προσφυγικού. Πώς βλέπετε εσείς την αντίδρασή της; Φοβάστε ότι μπορεί να υπονομεύσει την ενότητα της Ευρώπης και τις κοινές της αξίες; Πώς μπορεί να επιλυθεί αυτή η κρίση;
— Όλος ο κόσμος έχει συγκινηθεί βαθιά από τη γενναιοδωρία και τη συμπόνια που έχουν επιδείξει οι Έλληνες σε αυτή την κρίση, που ραγίζει καρδιές. Έχουμε δει Έλληνες ψαράδες να σώζουν ζωές στη θάλασσα, κοινότητες Ελλήνων να προσφέρουν φαγητό, είδη πρώτης ανάγκης και ρούχα, και ελληνικές οικογένειες να φιλοξενούν πρόσφυγες. Όλη αυτή η γενναιοδωρία αποτελεί πρόσθετη πηγή έμπνευσης –ένας πραγματικός ύμνος στην αξιοπρέπεια και στον ανθρωπισμό του ελληνικού λαού–, με δεδομένο ότι οι Έλληνες τα κάνουν όλα αυτά ενώ συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τις δικές τους οικονομικές δυσκολίες στο εσωτερικό. Παρ’ όλα αυτά, λόγω του μεγέθους της κρίσης, όλοι αναγνωρίζουμε ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα. Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, η Ελλάδα μπορεί να εξακολουθήσει να εργάζεται με ανθρωπιστικές οργανώσεις για να βελτιώσει τις συνθήκες των μεταναστών στους καταυλισμούς. Στη Σύνοδο για το προσφυγικό που διοργάνωσα στον ΟΗΕ το φθινόπωρο, ο πρωθυπουργός Τσίπρας ανέλαβε ορισμένες σοβαρές δεσμεύσεις για να αυξήσει την παροχή στέγης για ασυνόδευτα παιδιά και να βελτιώσει την πρόσβαση στην εκπαίδευση για παιδιά που είναι πρόσφυγες ή μετανάστες. Οι ΗΠΑ, ως φίλος και σύμμαχός της, έχει παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια για τους μετανάστες, και ομάδες ειδικών συνεργάζονται με την Ελλάδα για να ενισχυθούν η ασφάλεια των συνόρων της και ο έλεγχος των ταξιδιωτών. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την επιχείρηση επιτήρησης του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, προκειμένου να εντοπιστούν οι παράνομες διελεύσεις στο Αιγαίο και να δοθούν πληροφορίες στις τοπικές αρχές, συμπεριλαμβανομένου και του ελληνικού λιμενικού. Όπως έχω ξαναπεί, ολιγάριθμες χώρες, όπως η Ελλάδα, δεν μπορούν να σηκώσουν από μόνες τους ένα τόσο μεγάλο βάρος. Η αντίδραση πρέπει να είναι συντονισμένη και συνολική, στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Γι’ αυτό συνεχίζουμε να στηρίζουμε τη συμφωνία μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας, ως την καλύτερη ελπίδα για τη διαχείριση των αφίξεων στην Ευρώπη κατά τρόπο ανθρώπινο και οργανωμένο. Γι’ αυτό στη Σύνοδο για το προσφυγικό βοηθήσαμε να κινητοποιηθούν περισσότερα από πενήντα έθνη και διεθνείς οργανισμοί, ώστε να αυξηθεί η ανθρωπιστική βοήθεια, να διπλασιαστεί ο αριθμός των προσφύγων που δεχόμαστε στις χώρες μας και να βοηθηθούν οι πρόσφυγες ώστε να γίνουν αυτάρκεις. Και γι’ αυτό έχουμε πολλαπλασιάσει τις προσπάθειές μας να βάλουμε τέλος στη φτώχεια, στην αδικία και στις συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένης και της κρίσης στη Συρία, που αναγκάζουν τόσο πολλούς να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Σε όλη αυτή την προσπάθεια πρέπει να παραμείνουμε πιστοί στις αξίες μας και στον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, που αποτελούν τον κορμό των δημοκρατικών, πλουραλιστικών μας κοινωνιών. Και παρότι αυτές οι αξίες δέχονται πίεση και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, εξακολουθώ να πιστεύω ότι οι δυνάμεις που συνέχουν τις κοινωνίες μας είναι εντέλει πολύ πιο δυνατές από τις δυνάμεις που λειτουργούν διαλυτικά.
Στη Σύνοδο για το προσφυγικό βοηθήσαμε να κινητοποιηθούν περισσότερα από πενήντα έθνη και διεθνείς οργανισμοί, ώστε να αυξηθεί η ανθρωπιστική βοήθεια, να διπλασιαστεί ο αριθμός των προσφύγων που δεχόμαστε στις χώρες μας, και να βοηθηθούν οι πρόσφυγες ώστε να γίνουν αυτάρκεις. Και γι’ αυτό έχουμε πολλαπλασιάσει τις προσπάθειές μας να βάλουμε τέλος στη φτώχεια, στην αδικία και στις συγκρούσεις.
— Ο Tούρκος πρόεδρος έχει αμφισβητήσει ορισμένες από τις διεθνείς συνθήκες που έχουν διασφαλίσει την ειρήνη στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο εδώ και πολλές δεκαετίες. Ποια είναι η άποψή σας για το θέμα; Μπορούν να διαδραματίσουν οι ΗΠΑ έναν ρόλο ώστε να διατηρηθεί η σταθερότητα στην περιοχή;
— Παρά τις τρέχουσες προκλήσεις στη Μέση Ανατολή, η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ αποτελούν εξαιρετικά σημαντικές δυνάμεις για τη διασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας. Ένα σημαντικό μέρος αυτού που μετασχημάτισε την Ευρώπη, μια ήπειρο που κάποτε υπέφερε από τον πόλεμο, σε μια ζώνη ειρήνης και ευημερίας, είναι ότι αγκάλιασε τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, την οικονομική ελευθερία, τον πλουραλισμό και ένα σύστημα κανόνων βασισμένο στη συλλογική δράση. Η Ευρώπη δείχνει ότι, αγκαλιάζοντας αυτές τις αξίες και πρακτικές, πρώην αντίπαλοι μπορούν να γίνουν καλοί γείτονες και ισχυροί εμπορικοί εταίροι, και ότι μια ήπειρος που κάποτε καταστρεφόταν από τις συγκρούσεις, μπορεί να κινηθεί προς τα εμπρός μέσω της εμπιστοσύνης και της συνεργασίας. Η πρόοδος της Ευρώπης υπογραμμίζει, επίσης, το γεγονός ότι η ευημερία και η ανάπτυξη ανθούν σε διαφανή, προβλέψιμα, σταθερά περιβάλλοντα, όπου η ισχύς των νόμων προστατεύει τα ατομικά δικαιώματα και παρέχει στους τοπικούς επιχειρηματίες την εμπιστοσύνη που χρειάζονται για να αναπτυχθούν, και στις ξένες επιχειρήσεις την αίσθηση της ασφάλειας που κρίνουν απαραίτητη για να επενδύσουν. Οι ΗΠΑ μοιράζονται αυτές τις αξίες και είναι δεσμευμένες να διαδραματίζουν έναν ηγετικό ρόλο που θα διασφαλίζει ότι η Ευρώπη, στο σύνολό της, παραμένει ελεύθερη και σε καθεστώς ειρήνης. Μπροστά σε διακρατικές προκλήσεις, όπως η μετανάστευση, ο εξτρεμισμός και η οικονομική αποδιάρθρωση, η μεγαλύτερη ευκαιρία μας για πρόοδο είναι να αντισταθούμε στην τάση να γίνουμε εσωστρεφείς και, αντίθετα, να ενισχύσουμε εκ νέου τις κοινές μας αξίες και να εργαστούμε από κοινού ώστε να διασφαλίσουμε ότι οι πολιτικοί και οικονομικοί μας θεσμοί αποδίδουν την ασφάλεια και την ευημερία που οι λαοί μας αξίζουν.
— Ελπίζετε ότι το κυπριακό πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί κατά τη διάρκεια της θητείας σας και γιατί είναι τόσο σημαντικό για τις ΗΠΑ;
— Σήμερα οι προοπτικές για διαρκή λύση του Κυπριακού είναι οι καλύτερες που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια. Τα εμπλεκόμενα μέρη εξακολουθούν να εργάζονται σκληρά για να επιτύχουν μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία που προάγει τα συμφέροντα όλων των Κυπρίων. Επικροτώ την προσπάθεια που έχουν καταβάλει οι Κύπριοι ηγέτες στις έως τώρα διαπραγματεύσεις και ελπίζω ότι μπορούν σύντομα να καταλήξουν σε βιώσιμη συμφωνία που θα ωφελήσει όλους τους Κυπρίους. Μια δίκαιη και συνολική λύση για την Κύπρο θα είχε ιστορικό και μακροπρόθεσμο αποτύπωμα. Θα βελτίωνε τις οικονομικές ευκαιρίες για όλους τους Κυπρίους και θα αναβάθμιζε την ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή της Μεσογείου και πέρα από αυτήν. Θα δημιουργούσε ευκαιρίες για τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις – μια συμμαχία συμφερόντων που θα μπορούσε να είναι μια μηχανή οικονομικής ανάπτυξης στην περιοχή. Θα ξεκλείδωνε νέες σχέσεις και λεωφόρους συνεργασίας για την Ευρώπη, που θα μπορούσαν να οικοδομήσουν περαιτέρω στο εγχείρημα δεκαετιών να γίνει η ήπειρος περισσότερο ελεύθερη, ασφαλής και ευημερούσα. Και θα δείξει στον κόσμο, σήμερα, τι μπορούμε να επιτύχουμε μέσω διαλόγου, συμβιβασμών και διπλωματίας – ένα ισχυρό και θετικό μοντέλο για όλους.
[Συνέντευξη στον διευθυντή της «Κ», Αλέξη Παπαχελά.]
Η Καθημερινή, 13 Νοεμβρίου 2016
