Τον παγωμένο χειμώνα του 1843, ο Κάρολος Ντίκενς γράφει μια νουβέλα που έμελλε να γίνει μία από τις πιο αγαπημένες και διαχρονικές ιστορίες των Χριστουγέννων, τη Χριστουγεννιάτικη Ιστορία. To έργο, που κυκλοφόρησε στις 19 Δεκεμβρίου 1843, παρακολουθεί το μεταμορφωτικό ταξίδι του Εμπενέζερ Σκρουτζ, ενός τσιγκούνη γέρου, σε μια μοιραία παραμονή Χριστουγέννων. Τον Σκρουτζ επισκέπτεται το φάντασμα του πρώην συνεταίρου του, Τζέικομπ Μάρλεϊ, ο οποίος τον προειδοποιεί για τις συνέπειες μιας ζωής που κυριαρχείται από την απληστία και τον εγωισμό. Καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας, ο Σκρουτζ δέχεται επισκέψεις από τρία πνεύματα –τα φαντάσματα των Περασμένων, των Παρόντων και των Μελλοντικών Χριστουγέννων– τα οποία αποκαλύπτουν τις επιλογές που τον οδήγησαν στη σημερινή του κατάσταση και τον αντίκτυπο που έχει στους άλλους. Βλέποντας σκηνές από το δικό του παρελθόν, τις χαρούμενες γιορτές του παρόντος και το ζοφερό μέλλον που τον περιμένει, ο Σκρουτζ υφίσταται μια βαθιά μεταμόρφωση. Κατακλυζόμενος από τύψεις και νεοαποκτηθείσα ενσυναίσθηση, αγκαλιάζει το αληθινό πνεύμα των Χριστουγέννων, ενσαρκώνοντας τη γενναιοδωρία, τη συμπόνια και τη δέσμευση για θετική αλλαγή. Η νουβέλα κορυφώνεται με τη λύτρωση του Σκρουτζ, καταδεικνύοντας το διαρκές μήνυμα ότι ποτέ δεν είναι αργά για να αλλάξει συμπεριφορά και να ανακαλύψει ξανά τη χαρά της ανθρωπιάς.
Ο Ντίκενς, στον οποίο δεν ήταν άγνωστη η σκληρή πραγματικότητα της οικονομικής δυσπραγίας, εμπλούτισε το έργο του αριστοτεχνικά με κοινωνική κριτική και μια βαθιά έκκληση για συμπόνια. Η πρώιμη ζωή του σημαδεύτηκε από σημαντική οικονομική αστάθεια, ένα στοιχείο που εμφανίζεται σε όλη τη λογοτεχνική του σταδιοδρομία. Οι εμπειρίες της νεότητάς του διαμόρφωσαν την κοσμοθεωρία του Ντίκενς και τροφοδότησαν την αποφασιστικότητά του να ρίξει φως και να στηλιτεύσει τις κοινωνικές ανισότητες της εποχής: στην τρυφερή ηλικία των 12 ετών, ο Ντίκενς δούλευε σε ένα εργοστάσιο παραγωγής βερνικιού παπουτσιών. Η δουλειά του περιλάμβανε το να κολλάει τις ετικέτες στα μπουκάλια του βερνικιού, μέσα σε μια αποθήκη γεμάτη αρουραίους.
Πάντα οξυδερκής παρατηρητής της κοινωνίας –η οποία, μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση, είχε αλλάξει σημαντικά, καθώς μεταξύ άλλων είχε διευρυνθεί το χάσμα μεταξύ εύπορων και φτωχών–, ο Ντίκενς διοχέτευσε τις οικονομικές του ανησυχίες και την ενσυναίσθηση για τους κατατρεγμένους στην αφήγηση της Χριστουγεννιάτικης Ιστορίας του. Αυτές οι ανησυχίες εκφράστηκαν κυρίως στον χαρακτήρα του Σκρουτζ, του οποίου η ανάλγητη αδιαφορία για τον πόνο των άλλων ερχόταν ως ένα είδος κριτικής του συγγραφέα στην απληστία που χαρακτήριζε την κοινωνία της βικτωριανής Αγγλίας.
Η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία όχι μόνο έδωσε στον Ντίκενς ένα βήμα για να σχολιάσει –και να καυτηριάσει– το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο της εποχής, αλλά προσέφερε και μια μορφή λογοτεχνικής κάθαρσης για τον ίδιο τον συγγραφέα. Το μεταμορφωτικό τόξο του Σκρουτζ, από έναν τσιγκούνη κακομοίρη σε έναν καλοπροαίρετο ευεργέτη, αντανακλούσε τις προσδοκίες του ίδιου του Ντίκενς για προσωπική και κοινωνική λύτρωση. Η νουβέλα έγινε ένα όχημα με το οποίο ο μεγάλος συγγραφέας επεδίωξε να εμπνεύσει την αλλαγή, προτρέποντας τους αναγνώστες να προβληματιστούν για τη δική τους στάση απέναντι στον πλούτο, τη γενναιοδωρία και το αληθινό πνεύμα των Χριστουγέννων.
Κατά την κυκλοφορία της, η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία έλαβε ευρεία αναγνώριση για τη συναρπαστική της αφήγηση και τις ηθικές της προεκτάσεις. Η νουβέλα βρήκε απήχηση σε αναγνώστες όλων των ηλικιών, ξεπερνώντας τα κοινωνικά και οικονομικά όρια. Το κοινό γοητεύτηκε από την ικανότητα του Ντίκενς να συνδυάζει τον κοινωνικό σχολιασμό με μια συγκινητική ιστορία λύτρωσης, μέσα από τα οικουμενικά θέματα της αγάπης, της καλοσύνης και της δυνατότητας προσωπικής μεταμόρφωσης.
Εκτός από τη λογοτεχνική της αξία, η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία είχε σημαντικό αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο γιορτάζονταν τα Χριστούγεννα στη βικτωριανή εποχή. Στα μέσα του 19ου αιώνα, τα Χριστούγεννα είχαν εξελιχθεί σε μια κάπως παραμελημένη γιορτή, επισκιασμένη από τις υπερβολές της προ-βικτωριανής εποχής. Ο Ντίκενς, με τη νουβέλα του, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αναβίωση και αναδιαμόρφωση της χριστουγεννιάτικης παράδοσης, τονίζοντας τη σημασία της οικογένειας, της φιλανθρωπίας και της καλής θέλησης.
Η εντυπωσιακά θετική αντίδραση του κοινού στη Χριστουγεννιάτικη Ιστορία την κατέστησε πολύ γρήγορα ένα μπεστ σέλερ της εποχής. Η αρχική έκδοση των 6.000 αντιτύπων εξαντλήθηκε μέσα σε λίγες ημέρες, γεγονός που ώθησε τον Ντίκενς να κυκλοφορήσει πρόσθετες εκδόσεις για να καλύψει την αυξημένη ζήτηση. Η δημοτικότητα της νουβέλας επέμεινε και δεν έχει εξαντληθεί ποτέ από την πρώτη της έκδοση, έχοντας αναχθεί σε μία από τις πιο αγαπημένες ιστορίες της περιόδου των γιορτών.
Μέσα στα χρόνια, η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία έχει μεταφερθεί σε πολυάριθμες θεατρικές παραστάσεις, ταινίες, ραδιοφωνικά έργα και τηλεοπτικά αφιερώματα. Κάθε διασκευή φέρνει τη δική της ερμηνεία του κλασικού έργου του Ντίκενς, προσθέτοντας στον πλούτο και την ποικιλομορφία της ιστορίας. Αξιοσημείωτες διασκευές περιλαμβάνουν την ταινία Scrooge (1951), με πρωταγωνιστή τον Άλαστερ Σιμ, και την εμπνευσμένη από τα Muppet, The Muppet Christmas Carol (1992), αποδεικνύοντας ότι η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία μπορεί να προσαρμοστεί σε κάθε γενιά και είδος τέχνης.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
