Η άνοδος του Αδόλφου Χίτλερ στη θέση του καγκελάριου της Γερμανίας το 1933 αποτέλεσε μια κομβική στιγμή στην ιστορία και άνοιξε τον δρόμο για μα από τις πιο σκοτεινές περιόδους του 20ού αιώνα. Το Ναζιστικό Κόμμα, υπό την ηγεσία του Χίτλερ, χρησιμοποίησε έναν συνδυασμό πολιτικών ελιγμών, προπαγάνδας και εκμετάλλευσης της οικονομικής αναταραχής που έπληττε τη χώρα για να εξασφαλίσει τη νομή της εξουσίας.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, η Γερμανία αντιμετώπιζε σοβαρές οικονομικές προκλήσεις, οι οποίες πολλαπλασιάστηκαν από τη Μεγάλη Ύφεση. Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, η οποία εγκαθιδρύθηκε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αγωνίστηκε να αντιμετωπίσει την εκτεταμένη ανεργία, τον υπερπληθωρισμό και την κοινωνική αναταραχή. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Χίτλερ και το Ναζιστικό Κόμμα εκμεταλλεύτηκαν τη δυσαρέσκεια του λαού, παρουσιάζοντας τους εαυτούς τους ως σωτήρες ενός έθνους σε κρίση.
Στις εκλογές του Ιουλίου του 1932 το Ναζιστικό Κόμμα αναδείχθηκε ως το μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα στο γερμανικό κοινοβούλιο, το Ράιχσταγκ, χωρίς όμως απόλυτη πλειοψηφία. Παρά την εκλογική του επιτυχία, ο σχηματισμός μιας σταθερής κυβέρνησης δεν έγινα κατορθωτός. Ο πρόεδρος του Ράιχ, Πάουλ φον Χίντενμπουργκ, διστάζοντας να διορίσει τον Χίτλερ καγκελάριο, διόρισε αρχικά στη θέση αυτή τον Φραντς φον Πάπεν, έναν συντηρητικό πολιτικό. Ωστόσο, η κυβέρνηση του Πάπεν αποδείχθηκε γρήγορα αναποτελεσματική, οδηγώντας στις εκλογές του Νοεμβρίου 1932, οι οποίες εδραίωσαν περαιτέρω τη θέση του Ναζιστικού Κόμματος.
Σε μια σειρά από παρασκηνιακές πολιτικούς ελιγμούς, ο Χίτλερ και οι συνεργάτες του, συμπεριλαμβανομένων των Γιόζεφ Γκέμπελς και Χέρμαν Γκέρινγκ, διαπραγματεύτηκαν με συντηρητικούς πολιτικούς για να σχηματίσουν έναν συνασπισμό. Στις 30 Ιανουαρίου 1933, ο πρόεδρος Χίντενμπουργκ, υποκύπτοντας στις πολιτικές πιέσεις και υποτιμώντας τις πραγματικές προθέσεις του Χίτλερ, τον διόρισε καγκελάριο.
«Ο Αδόλφος Χίτλερ καγκελλάριος της Γερμανίας! Η κεραυνοβόλος είδησις διεδόθη διά μιας από της μεσημβρίας της 30ής Ιανουαρίου εις το Βερολίνον», έγραφε η «Καθημερινή» στις 3 Φεβρουαρίου 1933. «Εν διαστήματι ελαχίστων λεπτών της ώρας, η πλατεία της Βιλχελμστράσσε επλημμυρίσθη από μέγα πλήθος κόσμου, δυσκόλως συγκρατουμένου από τα αστυνομικά αποσπάσματα, τα οποία είχον προστρέξει διά να κατευνάσουν τον ενθουσιασμόν των οπαδών του ηγέτου των εθνικοσοσιαλιστών, ενθουσιασμόν, ο οποίος ηπείλει να εκχειλίση υπέρ το δέον. Δεκάδες φωτογράφων προσέθετον την γραφικήν νόταν των εις τον δημιουργηθέντα αδιάλυτον συνωστισμόν, ο οποίος από στιγμήν εις στιγμήν εγίνετο πυκνότερος.
»Τέλος εις τα δώδεκα και πέντε ένα στακτί αυτοκίνητον, προερχόμενον από το κυβερνητικόν μέγαρον, εξήλθεν εις την πλατείαν. Εντός αυτού ευρίσκετο ο Αδόλφος Χίτλερ μαζή με τον πιστόν υπαρχηγόν Γκέριγκ, πρόεδρον του Ράιχσταγ και από ενός ήδη τετάρτου της ώρας υπουργόν της Αεροπορίας διά το Ράιχ και υπουργόν των Εσωτερικών διά την Πρωσσίαν».
Η εφημερίδα συνέχιζε με την περιγραφή των πρώτων στιγμών του Χίτλερ ως καγκελάριου: «Ο νέος Καγκελλάριος απήντησε χαιρετών διά της χειρός εις τας επευφημίας των θαυμαστών του. Ταχέως εισέδυσεν εις το εσωτερικόν του μεγάρου και εχάθη κυριολεκτικώς μέσα εις τα διαμερίσματά του. Εφόρει “γκρι” επανωφόρι, πίλον ομοίου χρώματος και γύρω από τον λαιμόν του είχε περιτυλίξει ένα κυανούν “κασκόλ”. Εντός του μεγάρου ολόκληρον το εθνικοσοσιαλιστικόν επιτελείον ευρίσκετο εις απερίγραπτον αναστάτωσιν. Μερικοί αξιωματικοί της εθνοφρουράς εξετέλουν χρέη τηλεφωνητών ζητούντες αναριθμήτους επικοινωνίας. Ολίγον προ του γεύματός του, περιορισθέντος εις ένα μπιφτέκι και ένα ποτήριον ύδατος, ο Χίτλερ εχήτησε να επικοινωνήση τηλεφωνικώς με το Λονδίνον και η συνδιάλεξις αυτή διήρκεσεν είκοσι ολόκληρα λεπτά».
Πάντως, ο νέος καγκελάριος δεν έχασε χρόνο για την εδραίωση της εξουσίας του. Η πυρκαγιά στο Ράιχσταγκ τον Φεβρουάριο του 1933 έδωσε την αφορμή στους Ναζί να προωθήσουν το Διάταγμα του Εμπρησμού του Ράιχσταγκ (ή Διάταγμα του Προέδρου του Ράιχ για την προστασία του Λαού και του Κράτους), αναστέλλοντας τις πολιτικές ελευθερίες και ανοίγοντας τον δρόμο για τον Εξουσιοδοτικό Νόμο (ή Νόμο για την Άρση των Δεινών του Λαού και του Ράιχ). Ο νόμος αυτός, που ψηφίστηκε τον Μάρτιο του 1933, ουσιαστικά παραχώρησε στον Χίτλερ δικτατορικές εξουσίες, επιτρέποντάς του να θεσπίζει νόμους χωρίς την έγκριση του Ράιχσταγκ.
Ο διορισμός του Χίτλερ ως καγκελάριου οδήγησε στην εγκαθίδρυση ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος το οποίο μετά από μερικά χρόνια θα βύθιζε την Ευρώπη στη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
