Μέσα στο 1944 άρχισε να διαγράφεται ξεκάθαρα στον ορίζοντα το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 6 Ιουνίου ξεκίνησε η συμμαχική εισβολή στην υπό γερμανική κατοχή Δυτική Ευρώπη. Μέχρι τον Σεπτέμβριο, τα συμμαχικά στρατεύματα κατάφεραν να καταλάβουν το Παρίσι, την Αμβέρσα και τις Βρυξέλλες, αναπτερώνοντας τις ελπίδες για γρήγορη κατάληψη της Ολλανδίας και του ευρωπαϊκού ηπειρωτικού Βορρά. Το εγχείρημα αυτό, βέβαια, δεν ήταν τόσο εύκολο στην υλοποίησή του, καθότι ο γερμανικός στρατός διέθετε ισχυρές δυνάμεις στην περιοχή. Μόλις τον Ιανουάριο του 1945 τα συμμαχικά στρατεύματα κατάφεραν να επιβληθούν των αντιπάλων τους, ξεκινώντας στη συνέχεια την πορεία τους για την κατάληψη του Βερολίνου.
Παράλληλα, ισχυρές μάχες πραγματοποιούνταν στο ανατολικό μέτωπο του πολέμου, όπου η Σοβιετική Ένωση είχε εξαπολύσει μια τεράστια αντεπίθεση. Έως το φθινόπωρο του 1944, οι σοβιετικές δυνάμεις είχαν απελευθερώσει όλη την επικράτεια της Σοβιετικής Ένωσης και είχαν επεκτείνει την παρουσία τους στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλκανικής Χερσονήσου εισερχόμενες στα εδάφη τους. Τον Ιανουάριο του 1945, τα σοβιετικά στρατεύματα βρίσκονταν σε απόσταση μικρότερη των 100 χιλιομέτρων από το Βερολίνο.
Οι «Τρεις Μεγάλοι» των Συμμάχων, ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν, ο Αμερικανός πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ και ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ συμφώνησαν να συναντηθούν στη Γιάλτα της Κριμαίας, προκειμένου να συζητήσουν για τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη και τον κόσμο. Αρχικά, είχε προταθεί να διεξαχθεί η διάσκεψη σε ουδέτερο έδαφος, αλλά υπερίσχυσε η πρόταση του Στάλιν, ο οποίος υπέδειξε το θέρετρο της Γιάλτας στη Μαύρη Θάλασσα, επικαλούμενος προβλήματα υγείας. Ο Τσόρτσιλ καθώς και ο Ρούσβελτ, παρότι υπέφερε από βαριά μορφή πολιομυελίτιδας, δέχθηκαν και μετέβησαν στην Κριμαία. Οι εργασίες της διάσκεψης άρχισαν στις 4 Φεβρουαρίου.
Καθένας εκ των τριών ηγετών έφτασε στη Γιάλτα επιθυμώντας να προωθήσει τις δικές του επιδιώξεις. Ο Αμερικανός πρόεδρος επιδίωκε να λάβει τη βοήθεια των Σοβιετικών στον πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας στον Ειρηνικό Ωκεανό, καθώς και την ένταξή τους στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ενώ ο Βρετανός πρωθυπουργός επιθυμούσε να αποτρέψει την εγκαθίδρυση φίλιων προς τη Σοβιετική Ένωση καθεστώτων στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Πολωνία, μέσω της διεξαγωγής ελεύθερων και δημοκρατικών εκλογών. Από την πλευρά του, ο Σοβιετικός ηγέτης προσδοκούσε να λάβει εγγυήσεις για την ασφάλεια της χώρας του, δημιουργώντας μια ζώνη κρατών στην Ευρώπη υπό τη σοβιετική πολιτική επιρροή.
Έπειτα από εξαντλητικές διαπραγματεύσεις, οι οποίες διήρκεσαν οχτώ ημέρες, οι τρεις ηγέτες κατέληξαν σε συμφωνία στις 11 Φεβρουαρίου 1945. Προϊόν των συζητήσεων στη Γιάλτα ήταν η Διακήρυξη για την Απελευθερωμένη Ευρώπη. Μετά το πέρας της διάσκεψης, οι δύο δυτικοί Σύμμαχοι συνειδητοποίησαν πως οι υποσχέσεις του Στάλιν για την Ανατολική Ευρώπη δεν είχαν αντίκρισμα. Στα περισσότερα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης δρομολογήθηκε μια πορεία, από την οποία εξήλθαν κυρίαρχα στην εξουσία τα κομμουνιστικά κόμματα. Οι τρεις ηγέτες συναντήθηκαν ξανά το καλοκαίρι του 1945 στο Πότσδαμ, όπου συμφωνήθηκε η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
