Η Ημέρα Ανεξαρτησίας της Χιλής, εορτάζεται στις 18 Σεπτεμβρίου και συνδέεται με την επέτειο κήρυξης της ανεξαρτησίας της χώρας από την ισπανική κυριαρχία το 1810. Όμως, η επίσημη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της χώρας υπογράφηκε οκτώ χρόνια αργότερα, στις 12 Φεβρουαρίου 1818.
Η ανεξαρτησία της Χιλής ήταν προϊόν διάφορων κοινωνικοπολιτικών, οικονομικών και ιδεολογικών παραγόντων που ζυμώνονταν στη χώρα αλλά και σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική επί δεκαετίες. Οι ρίζες της μπορούν να εντοπιστούν στα ευρύτερα κινήματα ανεξαρτησίας που σάρωσαν τη Λατινική Αμερική στις αρχές του 19ου αιώνα. Επηρεαζόμενοι από τα ιδανικά του Διαφωτισμού – της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης–, καθώς και εμπνεόμενοι από τις επιτυχημένες επαναστάσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία, οι Χιλιανοί άρχισαν να αμφισβητούν την ισπανική αποικιοκρατίαςκαι να υποστηρίζουν την αυτοδιάθεσή τους.
Ένας από τους βασικούς καταλύτες για την ανεξαρτησία της Χιλής ήταν η εισβολή των δυνάμεων του Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην Ισπανία το 1808, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την παραίτηση του βασιλιά Φερδινάνδου Ζ΄ και την εγκατάσταση του Ιωσήφ Βοναπάρτη ως κυβερνήτη της Ισπανίας. Αυτή η μεταβολή σε επίπεδο εξουσίας αποδυνάμωσε την ισχύ της Ισπανίας στις αποικίες της, οδηγώντας σε έξαρση τη δυσαρέσκεια του πληθυσμού και σε αυξανόμενες εκκλήσεις για αυτονομία.
Στη Χιλή συγκεκριμένα, η δυσαρέσκεια τροφοδοτήθηκε από διάφορα καταστάσεις όπως η οικονομική εκμετάλλευση, οι αποικιακές πολιτικές των διακρίσεων και οι περιορισμοί στο εμπόριο. Η χιλιανή ελίτ, η οποία αποτελούνταν από criollos (άτομα ισπανικής καταγωγής που γεννήθηκαν στην Αμερική), επεδίωκε όλο και περισσότερο να εξασφαλίσει τα δικά της πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα ανεξάρτητα από την Ισπανία. Η σπίθα που πυροδότησε το κίνημα προς την ανεξαρτησία άναψε το 1810, όταν η είδηση της παραίτησης του βασιλιά Φερδινάνδου Ζ΄ έφτασε στη Χιλή. Σε απάντηση, σχηματίστηκε Εθνική Χούντα (όχι με τη σημερινή σημασία της λέξης, αλλά με την ισπανική – εθνική συνάντηση δηλαδή) στο Σαντιάγο, στις 18 Σεπτεμβρίου 1810, με επικεφαλής εξέχουσες προσωπικότητες όπως ο Ματέο ντε Τόρο υ Σαμπράνο. Αυτή η κυβέρνηση, γνωστή ως Πρώτη Κυβερνητική Χούντα (Primera Junta de Gobierno de Chile), προσπάθησε αρχικά να κυβερνήσει τη Χιλή στο όνομα του αιχμάλωτου βασιλιά, αλλά σύντομα άρχισε να διεκδικεί αυτοτελή εξουσία και να επιδιώκει μεγαλύτερη αυτονομία.
Ο δρόμος προς την ανεξαρτησία, ωστόσο, δεν ήταν ευθύς. Οι εσωτερικές διαιρέσεις, οι διαμάχες για την εξουσία και οι εξωτερικές απειλές από πιστές στην Ισπανία δυνάμεις περιέπλεκαν την πορεία προς την αυτονομία. Την περίοδο μεταξύ 1810 και 1818 σημειώθηκε μια σειρά συγκρούσεων, οι οποίες επισφράγισαν ουσιαστικά την ανεξαρτησία της Χιλής.
Επικεφαλής σε πολλές από αυτές τις συγκρούσεις ήταν ο Μπερνάρδο Ο’ Χίγκινς και ο Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν, προσωπικότητες άρρηκτα συνδεδεμένες με την ανεξαρτησία της Χιλής. Ο Ο’Χίγκινς συγκεκριμένα, γόνος αριστοκρατικής χιλιανής οικογένειας ιρλανδικής και βασκικής καταγωγής, διαδραμάτισε ενεργό ρόλο τόσο στον αγώνα για την αυτονομία όσο και στη συγκρότηση του νεοσύστατου κράτους. Ενεπλάκη για πρώτη φορά στον αγώνα για την ανεξαρτησία μετά τον σχηματισμό της Πρώτης Κυβερνητικής Χούντας. Αναγνωρίζοντας τις ικανότητές του, η Χούντα τον διόρισε Γενικό Λοχαγό του Χιλιανού Στρατού, αναθέτοντάς του την ηγεσία των στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά των φίλα προσκείμενων στην Ισπανία δυνάμεων και την υπεράσπιση της εκκολαπτόμενης δημοκρατίας.
Καθ’ όλη τη διάρκεια των επόμενων ετών και των συγκρούσεων που ακολούθησαν, ο Ο’Χίγκινς διακρίθηκε για τις στρατιωτικές του ικανότητες. Από τις καθοριστικές μάχες στις οποίες συμμετείχε, ξεχωρίζουν εκείνες του Τσακαμπούκο (1817) και του Μαϊπού (1818), όπου οι χιλιανές δυνάμεις εξασφάλισαν αποφασιστικές νίκες εναντίον των Ισπανών βασιλικών.
Πέρα από τη συμβολή του στο πεδίο της μάχης, ο Ο’Χίγκινς διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού τοπίου της Χιλής. Διετέλεσε Ανώτατος Διευθυντής της Χιλής από το 1817 έως το 1823, υπηρετώντας ουσιαστικά ως επικεφαλής του κράτους κατά τη διάρκεια μιας κρίσιμης περιόδου οικοδόμησής του. Κατά τη διάρκεια της θητείας του, εφάρμοσε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης της δουλείας, της δημιουργίας ενός συστήματος δημόσιας εκπαίδευσης και της ανάπτυξης της γεωργίας και της βιομηχανίας.
Τελικά, στις 12 Φεβρουαρίου 1818, κατά την πρώτη επέτειο της μάχης του Τσακαμπούκο, η Χιλή ανακήρυξε επίσημα την ανεξαρτησία της και ο Μπερνάρντο Ο’Χίγκινς ονομάστηκε Ανώτατος Διευθυντής, κερδίζοντας τον τίτλο του «Πατέρα του Έθνους». Βέβαια, παρά τα επιτεύγματά του, ο Ο’Χίγκινς αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις και αντιδράσεις κατά τη διάρκεια της θητείας του. Οι εσωτερικοί διχασμοί εντός του κινήματος ανεξαρτησίας, καθώς και η αντίσταση από συντηρητικές παρατάξεις και τις περιφερειακές ελίτ, περιέπλεξαν τις προσπάθειές του να κυβερνήσει αποτελεσματικά. Το 1823, αντιμετωπίζοντας αυξανόμενη δυσαρέσκεια και πίεση, ο Ο’Χίγκινς παραιτήθηκε από τη θέση του και εξορίστηκε στο Περού, όπου έζησε μέχρι το θάνατό του το 1842, χωρίς να ξαναδεί ποτέ του τη Χιλή.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
