Στις 13 Φεβρουαρίου 1917, o λοχαγός Πιέρ Μπουσαρντόν, ανακριτής στο γαλλικό στρατιωτικό δικαστήριο, εξέδωσε ένα ένταλμα σύλληψης το οποίο παρέδωσε στον διοικητή της αστυνομίας, Αλμπέρ Πριολέ. Προορισμός των ανδρών του Πριολέ ήταν η διεύθυνση 103, λεωφόρος Ηλυσίων Πεδίων – το μεγαλοπρεπές ξενοδοχείο Elysées-Palace Hôtel και συγκεκριμένα η Σουίτα 113. Στόχος τους ήταν μια ένοικός του: η Μαργαρίτα Ζέλε, «γεννηθείσα τη 7η Αυγούστου 1876, αναστήματος ενός μέτρου και εβδομήντα πέντε εκατοστών, ικανή να διαβάζει και να γράφει». Η Μαργαρίτα δεν ήταν άλλη από τη θρυλική χορεύτρια Μάτα Χάρι, η οποία κατηγορούνταν για «κατασκοπεία, απόπειρα κατασκοπείας, συνέργεια σε κατασκοπεία και μεταβίβαση πληροφοριών στον εχθρό, υπέρ των σκοπών του τελευταίου».
Γεννημένη στην Ολλανδία, η Μαργαρίτα ήταν κόρη ενός επιφανούς πιλοποιού, ο οποίος όμως έχασε την οικογενειακή περιουσία και πτώχευσε όταν η Μαργαρίτα ήταν έφηβη. Στη συνέχεια, οι γονείς της χώρισαν και μετά τον θάνατο της μητέρας της, το 1891, μετακόμισε σε συγγενείς της. Το 1895, η 19χρονη Μαργαρίτα παντρεύτηκε τον Ρούντολφ ΜακΛέοντ, έναν λοχαγό του ολλανδικού αποικιακού στρατού, τον οποίο συνόδευσε στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες (σημερινή Ινδονησία). Ήταν κατά την παραμονή της εκεί, που γνώρισε τον πλούσιο πολιτισμό της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων των παραδοσιακών χορών και τελετουργιών, που θα ενέπνεαν αργότερα τη μεταμόρφωσή της στη θρυλική Μάτα Χάρι.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο γάμος της με τον Ρούντολφ κατέρρευσε και το ζευγάρι χώρισε μόλις επέστρεψε στην Ευρώπη. Χωρίς να έχει χρήματα, η Μαργαρίτα άρχισε να χορεύει επαγγελματικά στο Παρίσι το 1903 με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Λαίδη ΜακΛέοντ». Σύντομα άλλαξε το όνομά της σε «Μάτα Χάρι», που μεταφράζεται κυριολεκτικά στο «μάτι της ημέρας», δηλαδή τον ήλιο στα μαλαϊκή γλώσσα. Άλλωστε, η σκουρόχρωμη για τα δεδομένα της εποχής επιδερμίδα της και τα σχεδόν μαύρα μαλλιά της, της επέτρεψαν να κατασκευάσει έναν μύθο για τον εαυτό της, παραπέμποντας σε μια πριγκίπισσα της μακρινής Ιάβας.
Ενσωματώνοντας στοιχεία εξωτισμού και αισθησιασμού, οι χορευτικές παραστάσεις της Μάτα Χάρι έγιναν γνωστές για τον προκλητικό τους χαρακτήρα, αναμειγνύοντας στοιχεία των παραδοσιακών χορών της Ανατολής με το δικό της μοναδικό στυλ: Καθώς χόρευε, έβγαζε προοδευτικά τα ρούχα της, ώσπου έμεινε μόνο με έναν στηθόδεσμο με χάντρες και πολυτελή κοσμήματα. Έτσι, έγινε γρήγορα διάσημη, προσελκύοντας την προσοχή πλούσιων πατρόνων και σημαινόντων προσωπικοτήτων από τα ανώτερα κλιμάκια της κοινωνίας.
Πολλά έχουν γραφτεί για την είσοδό της στον κόσμο της κατασκοπείας. Ως κίνητρο μπορεί να εντοπιστεί ένας συνδυασμός παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών δυσκολιών και της επιθυμίας της για περιπέτεια και ενθουσιασμό. Με τον λαμπερό τρόπο ζωής της και τις διασυνδέσεις της με υψηλόβαθμους στρατιωτικούς αξιωματούχους και διπλωμάτες, η Μάτα Χάρι βρισκόταν σε προνομιακή θέση για τη συλλογή πληροφοριών.
Οι γαλλικές αρχές υποπτεύθηκαν τη Μάτα Χάρι ότι κατασκοπεύει για λογαριασμό της Γερμανίας, βασιζόμενες εν μέρει σε υποκλαπείσες επικοινωνίες που αναφέρονταν σε έναν Γερμανό πράκτορα με την κωδική ονομασία «H-21». Τα συχνά ταξίδια της σε όλη την Ευρώπη και οι σχέσεις της με άτομα διάφορων εθνικοτήτων τροφοδότησαν τις υποψίες για εμπλοκή της σε κατασκοπευτικές δραστηριότητες.
Ωστόσο, η υποτιθέμενη κατασκοπεία της Μάτα Χάρι για λογαριασμό της Γαλλίας είναι μια πιο σύνθετη και αμφιλεγόμενη πτυχή της ιστορίας της. Ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι γαλλικές μυστικές υπηρεσίες μπορεί να τη στρατολόγησαν ως διπλή πράκτορα, χρησιμοποιώντας τις διασυνδέσεις και τη φήμη της για να συγκεντρώσει πληροφορίες από Γερμανούς αξιωματούχους. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η Μάτα Χάρι χειραγωγήθηκε από τις γαλλικές αρχές, οι οποίες την είδαν ως βολικό αποδιοπομπαίο τράγο για τις δικές τους αποτυχίες στις υπηρεσίες πληροφοριών, σε μια εποχή που η νίκη στον πόλεμο φαινόταν ολοένα και πιο ακατόρθωτη.
Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, φαίνεται ότι στις αρχές του 1916, ενώ βρισκόταν στη Γερμανία, η Μάτα Χάρι βρέθηκε χρεωμένη. Εκείνη την περίοδο την πλησίασε ο Κράμερ, ο Γερμανός πρόξενος στη Χάγη, ο οποίος προσφέρθηκε να ρυθμίσει τα χρέη της και να της δώσει 20.000 κορώνες με αντάλλαγμα πληροφορίες σχετικά με τη Γαλλία. Αποδεχόμενη την προσφορά, η Μάτα Χάρι αναγνωρίστηκε ως πράκτορας «H-21».
Επιστρέφοντας στο Παρίσι τον Ιούλιο, απέκτησε επικοινωνία με συμμαχικούς αξιωματικούς και συνδέθηκε ερωτικά με έναν Ρώσο λοχαγό. Όταν ο λοχαγός τραυματίστηκε και μεταφέρθηκε για ιατρική περίθαλψη στο Βιτέλ, η Μαργαρίτα επινόησε ένα σχέδιο για να λάβει άδεια να τον επισκεφθεί. Κατάφερε να συνάψει σχέση με τον λοχαγό Λαντού, αξιωματικό της γαλλικής αντικατασκοπείας, ο οποίος της υποσχέθηκε ότι αν εκείνη κατασκόπευε τον φημολογούμενο πρώην εραστή της, τον Γερμανό διάδοχο Βίλχελμ, θα της παραχωρούσε την απαραίτητη άδεια καθώς και το ποσό του ενός εκατομμυρίου φράγκων (το οποίο δεν της παραδόθηκε ποτέ). Ωστόσο, ο λοχαγός Λαντού έτρεφε υποψίες σχετικά με την αφοσίωσή της και την παρακολουθούσε στενά καθ’ όλη τη διάρκεια της αποστολής. Μετά την ολοκλήρωσή της, η Μάτα Χάρι στάλθηκε στο Βέλγιο τον Αύγουστο και έπειτα σε μια επόμενη αποστολή στην Ισπανία τον Νοέμβριο.
Στη Μαδρίτη, η Μάτα Χάρι γνώρισε τον Γερμανό στρατιωτικό ακόλουθο, ταγματάρχη Άρνολντ Κάλλε, με τον οποίο συνήψε επίσης σχέση. Ζήτησε από τον Κάλλε αν μπορούσε να κανονίσει μια συνάντηση με τον Βίλχελμ, αλλά εκείνος φάνηκε απρόθυμος να το κάνει. Έτσι, η Μάτα Χάρι προσφέρθηκε να μοιραστεί γαλλικά μυστικά μαζί του με αντάλλαγμα χρήματα, ελπίζοντας ότι κι εκείνος με τη σειρά θα την αντάμειβε με κάποιες γερμανικές πληροφορίες. Πράγματι, ο Κάλλε μοιράστηκε κάποιες πληροφορίες, ωστόσο μόνο πράγματα που οι Γάλλοι θα γνώριζαν ήδη. Φαίνεται ότι και η ίδια η Μαργαρίτα μοιράστηκε περισσότερο κουτσομπολιά για την ερωτική ζωή Γάλλων πολιτικών και στρατιωτικών και όχι κρατικά μυστικά.
Πάντως, όποιο κι αν ήταν το περιεχόμενο όσων μετέφερε στον Γερμανό ακόλουθο, η Μάτα Χάρι δικάστηκε ως κατάσκοπος από το γαλλικό στρατιωτικό δικαστήριο και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ο μύθος γύρω από το όνομά της θα την ακολουθούσε μέχρι τις τελευταίες στιγμές της: λέγεται ότι πριν εκτελεστεί «έστειλε φιλιά» στους στρατιώτες του εκτελεστικού αποσπάσματος, λεπτομέρεια η οποία δεν έχει στην πραγματικότητα επιβεβαιωθεί.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
