Ένας από τους περισσότερο μεταφρασμένους Έλληνες λογοτέχνες είναι ο Νίκος Καζαντζάκης. Μυθιστοριογράφος, ποιητής, δημοσιογράφος, περιηγητής και φιλόσοφος, ο Καζαντζάκης άφησε πλούσιο έργο, στο οποίο αποτύπωσε τις ανησυχίες του για τα μείζονα προβλήματα που απασχολούσαν τον ίδιο, αλλά όχι μόνο. Έλαβε πολλά βραβεία, όχι όμως το Νόμπελ Λογοτεχνίας, για το οποίο προτάθηκε δεκατέσσερις φορές σε εννιά χρονιές (1947, 1950-1957).
Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1883 στον Χάνδακα (Ηράκλειο) της οθωμανοκρατούμενης Κρήτης. Ήταν το μεγαλύτερο παιδί του εμπόρου αγροτικών προϊόντων από τους Βαρβάρους (Μυρτιά) Μιχάλη Καζαντζάκη και της Μαρίας Χριστοδουλάκη από τους Ασσυρώτους του Ρεθύμνου. Αφού ολοκλήρωσε την πρωτοβάθμια εκπαίδευσή του στον Χάνδακα, το 1897 εγγράφτηκε στη Γαλλική Εμπορική Σχολή στη Νάξο. Φοιτώντας επί δύο χρόνια στη σχολή, ο Καζαντζάκης ήρθε σε μια πρώτη επαφή με τον δυτικό κόσμο, μαθαίνοντας παράλληλα γαλλικά και ιταλικά. Το 1899 επέστρεψε στην Κρήτη για να ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του.
Το 1902 μετέβη στην Αθήνα για να σπουδάσει στη Νομική Σχολή. Μετά τη λήψη του πτυχίου του, το 1906, έκανε την πρώτη του εμφάνιση στα ελληνικά γράμματα δημοσιεύοντας το μυθιστόρημα Όφις και Κρίνο με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή. Αφού πρώτα δημοσίευσε αρκετά έργα του, θεατρικά και δοκίμια, το 1907 έλαβε την απόφαση να μεταβεί στο Παρίσι για να πραγματοποιήσει μεταπτυχιακές σπουδές. Δύο χρόνια αργότερα, επέστρεψε στην Ελλάδα και δημοσίευσε τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη Φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας.
Ο Καζαντζάκης πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του ταξιδεύοντας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1910, επιχείρησε να εκμεταλλευτεί ένα ορυχείο λιγνίτη στην Πελοπόννησο. Σε αυτήν του την περιπέτεια γνώρισε τον Γιώργο Ζορμπά, τον άνθρωπο ο οποίος αποτέλεσε την έμπνευση για την κεντρική φιγούρα του μυθιστορήματος Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. Το έργο δημοσιεύτηκε το 1946 και γνώρισε τεράστια επιτυχία εντός και εκτός Ελλάδας, ενώ η μεταφορά του στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1964 στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Η ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη απέσπασε τρία βραβεία Όσκαρ, ενώ το περίφημο συρτάκι του Ζορμπά, το οποίο έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης, αποτελεί ίσως τον πιο αναγνωρίσιμο ελληνικό μουσικό ρυθμό στο εξωτερικό.
Ο Καζαντζάκης αναμφίβολα δεν υπήρξε ένας συμβατικός άνθρωπος. Παρότι συνδέθηκε στα χρόνια της νεότητάς του με τους Φιλελευθέρους του Ελευθέριου Βενιζέλου, εντάχθηκε στην ελληνική Αριστερά κατά τον Μεσοπόλεμο. Η δράση του προκάλεσε αρκετές φορές αντιδράσεις. Διώχθηκε δικαστικά δύο φορές τη διετία 1928-1929, αλλά σε αμφότερες τις περιπτώσεις η δίκη αναβλήθηκε και δεν έγινε ποτέ. Έργα του, όπως Ο Καπετάν Μιχάλης και Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, προκάλεσαν την αντίδραση μέρους της ηγεσίας της ελλαδικής Εκκλησίας. Προτάθηκε, μάλιστα, ο αφορισμός του. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν έγινε ποτέ. Ο Καζαντζάκης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 74 ετών στις 26 Οκτωβρίου 1957. Ετάφη στο Ηράκλειο, στον Προμαχώνα Μαρτινέγκο, και όχι στα ορθόδοξα κοιμητήρια. Πάνω στο μνήμα του χαράχτηκαν, έπειτα από δική του επιλογή, τα εξής λόγια: «Δεν ελπίζω τίποτα. Δε φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος».
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
