Οι εκλογές της 9ης Απριλίου 2000 υπήρξαν οι πιο αμφίρροπες της Μεταπολίτευσης. Το ΠΑΣΟΚ με αρχηγό τον Κώστα Σημίτη επικράτησε της Νέας Δημοκρατίας του Κώστα Αλ. Καραμανλή με διαφορά μόλις 73.133 ψήφων, συγκεντρώνοντας ποσοστό 43,8% και εκλέγοντας 158 βουλευτές. Η Νέα Δημοκρατία, παρότι έχασε με αυτόν τον δραματικό τρόπο τις εκλογές, κατάφερε μέσα σε λίγους μήνες να ανακάμψει. Στις δημοσκοπήσεις του Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους βρέθηκε να προηγείται του έτερου μεγάλου κόμματος στην πρόθεση ψήφου. Κράτησε το προβάδισμα αυτό για αρκετά χρόνια.
Ο Κώστας Καραμανλής εξελέγη πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας στο 4ο Συνέδριο του κόμματος, το οποίο διεξήχθη στην Αθήνα το διάστημα 21-24 Μαρτίου 1997. Αντίπαλοί του για την προεδρία ήταν ο τότε πρόεδρος του κόμματος Μιλτιάδης Έβερτ, ο Γιώργος Σουφλιάς και ο Βύρων Πολύδωρας. Παρότι έφερε ένα ιστορικό όνομα, όντας ανιψιός του ιδρυτή της παράταξης Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή, η εκλογή του μόνο δεδομένη δεν εθεωρείτο προ της διεξαγωγής του συνεδρίου. Ωστόσο, με τη συνεργασία προσώπων, όπως ο Γιάννης Αγγέλου, ο Λευτέρης Ζαγορίτης, ο Ανδρέας Λυκουρέντζος, ο Ευριπίδης Στυλιανίδης κ.ά., ο Καραμανλής κατάφερε να ανατρέψει τους συσχετισμούς και να αναδειχθεί νικητής των εσωκομματικών εκλογών. Στον πρώτο γύρο συγκέντρωσε το 40,73% των ψήφων των συμμετεχόντων στο συνέδριο έναντι του 30,52% του Σουφλιά, του 25,34% του Έβερτ και του 3,4% του Πολύδωρα. Το προβάδισμά του για την προεδρία δεν ανατράπηκε στον δεύτερο γύρο, στον οποίο συγκέντρωσε 69,16% των ψήφων.
Ως πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας ο Καραμανλής έθεσε ως στόχο του τη διεύρυνση της βάσης του κόμματος προς τον κεντρώο χώρο. Ο ίδιος δήλωσε χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του στους Financial Times τον Νοέμβριο του 2003, πως η Νέα Δημοκρατία ήταν ένα κεντροδεξιό κόμμα. Στους συνομιλητές του την περίοδο προ των εκλογών του 2004 τόνιζε πως «Πρέπει, λοιπόν, γι’ αυτό να χτίζεις ευρύτερες προσεγγίσεις. Να χτίζεις συστράτευση. Καμιά πολιτική δεν επιτυγχάνει αν δεν εναρμονίζεται με το λαϊκό αίσθημα» (Μανώλης Κοττάκης, Καραμανλής Off the Record, Λιβάνης, Αθήνα 2011, σελ. 28).
Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης προκήρυξε τη διεξαγωγή εθνικών εκλογών για τις 7 Μαρτίου 2004. Τον Ιανουάριο εκείνου του έτους τον είχε διαδεχθεί στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ ο γιος του ιδρυτή του κόμματος Γιώργος Α. Παπανδρέου. Για ακόμα μία φορά, την πρωθυπουργία διεκδικούσαν ένας Καραμανλής και ένας Παπανδρέου, θυμίζοντας τις εκλογικές αναμετρήσεις της δεκαετίας του 1950, του 1960 και του 1970. Με το σύνθημα της επανίδρυσης του κράτους να κυριαρχεί στην προεκλογική εκστρατεία της, η Νέα Δημοκρατία εμφανιζόταν να προπορεύεται του ΠΑΣΟΚ σε όλες τις δημοσκοπήσεις. Οι εκτιμήσεις και τα δεδομένα των ερευνών των δημοσκόπων δεν ανατράπηκαν. Η Νέα Δημοκρατία αναδείχθηκε πρώτο κόμμα με ποσοστό 45,36%, ένα ποσοστό το οποίο δεν επαναλήφθηκε έκτοτε, εκλέγοντας 165 βουλευτές.
Την επομένη των εκλογών, όταν ακόμη δεν είχαν ανακοινωθεί τα τελικά αποτελέσματα, η «Καθημερινή» έκανε εκτενείς αναφορές στον εκλογικό θρίαμβο της Νέας Δημοκρατίας του Κώστα Καραμανλή. «Σαρωτική νίκη, ανάλογη εκείνης του ΠΑΣΟΚ το 1981, επέτυχε ο Κώστας Καραμανλής και η Νέα Δημοκρατία, διαμορφώνοντας στην κυριολεξία ρεύμα ανατροπής και πολιτικής αλλαγής. Η χθεσινή ψήφος του ελληνικού λαού, που έδωσε στη Νέα Δημοκρατία προβάδισμα περίπου 6 ποσοστιαίων μονάδων, στα επίπεδα του 47%, υπήρξε καταδικαστική για τη σχεδόν εικοσαετή διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, για τα βάρη και τις ανισότητες που προκάλεσε, για τα αλαζονικά και καθεστωτικά χαρακτηριστικά που έλαβε όλα τα προηγούμενα χρόνια, για το περιβάλλον ανομίας, διαπλοκής και διαφθοράς που επικράτησε στη χώρα.
»Η καταψήφιση του κυβερνώντος κόμματος υπήρξε μαζική, προσέδωσε διαστάσεις θριάμβου στη νίκη της Νέας Δημοκρατίας, διαπερνώντας σύμπασα την επικράτεια, τόσο στην ύπαιθρο όσο και στ’ αστικά κέντρα, ακόμη και σε περιοχές όπου παραδοσιακά το μέχρι χθες κυβερνών κόμμα διέθετε υπεροχή μεγίστη. […] Η χθεσινή ψήφος ήταν προφανώς αρνητική για το ΠΑΣΟΚ, αλλά και θετική για τον Κώστα Καραμανλή, ο οποίος κατάφερε να απενοχοποιήσει τη λεγόμενη “δεξιά” ψήφο και να αναδείξει μια νέα κεντροδεξιά φιλική προς τα ευρύτερα στρώματα του ελληνικού λαού, ακόμη και στα προερχόμενα από την Αριστερά, σημαντική μερίδα των οποίων κατευθύνθηκε προς τη Νέα Δημοκρατία».
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
