Η εξέγερση, που έλαβε χώρα στη Σικελία το Πάσχα του 1282 και έμεινε γνωστή ως «Σικελικός Εσπερινός» είχε τις ρίζες της στην αντιπαλότητα μεταξύ του Πάπα και των αυτοκρατόρων Χοενστάουφεν της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για τον έλεγχο της Ιταλίας. Το 1245 ο Πάπας Ινοκέντιος Δ’ αφόρισε τον Φρειδερίκο Β’, κηρύσσοντάς τον έκπτωτο, με αποτέλεσμα να προκαλέσει αντιδράσεις τόσο στη Γερμανία όσο και την Ιταλία, όπου βασίλευαν οι Χοενστάουφεν. Ακολούθησε περίοδος αναταραχής, μέχρι που το Βασίλειο της Σικελίας καταλήφθηκε από τον Μανφρέδο, νόθο γιο του Φρειδερίκου, ο οποίος και βασίλεψε από το 1258 έως το 1266.
Ο Πάπας, όμως, σε καμία περίπτωση δεν ήταν διατεθειμένος να τον αναγνωρίσει ως νόμιμο ηγεμόνα της Σικελίας και, αφού τον αφόρισε, προσπάθησε να τον καθαιρέσει με τη βία των όπλων. Μετά από αποτυχημένες προσπάθειες στρατολόγησης της Αγγλίας εναντίον του, ο Πάπας Ουρβανός Δ’ έδειξε εύνοια στον Κάρολο του Ανζού, κόμη της Προβηγκίας, για τον θρόνο της Σικελίας. Ο Κάρολος εισέβαλε στην Ιταλία, νίκησε και σκότωσε τον Μανφρέδο το 1266, ανεβαίνοντας ο ίδιος στον θρόνο του βασιλείου. Ιδιαίτερα φιλόδοξος, αντιμετώπιζε τη Σικελία ως εφαλτήριο για τις μεσογειακές φιλοδοξίες του, που μεταξύ άλλων περιλάμβαναν την ανατροπή του Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την κατάληψη εκ νέου της Κωνσταντινούπολης – ο Βυζαντινός αυτοκράτορας την είχε ανακαταλάβει το 1261.
Ωστόσο, η αναταραχή στη Σικελία ήδη σιγόβραζε. Όχι μόνο διότι το νησί κατείχε αρκετά υποδεέστερο ρόλο στην αυτοκρατορία του Καρόλου, αλλά και γιατί υποδεέστερη ήταν και η αντιμετώπιση των ντόπιων ευγενών, οι οποίοι δεν είχαν μερίδιο στη διακυβέρνηση του νησιού τους, καθώς οι θέσεις αυτές καλύφθηκαν από Γάλλους, Προβηγκιανούς και Ναπολιτάνους υπηκόους. Ταυτόχρονα, οι φόροι ήταν δυσβάσταχτοι λόγω των κατακτητικών φιλοδοξιών του Καρόλου, από τις οποίες όμως οι Σικελοί δεν είχαν κανένα απολύτως όφελος. Υπό αυτές τις συνθήκες, μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι η εξέγερση εναντίον του Καρόλου δεν ήταν παρά ζήτημα χρόνου.
Στις 30 Μαρτίου 1282, ξέσπασε αναταραχή κατά τον Εσπερινό της Δευτέρας του Πάσχα στην εκκλησία του Αγίου Πνεύματος έξω από το Παλέρμο. Οι Σικελοί, εξοργισμένοι από το καταπιεστικό καθεστώς του Καρόλου, σκότωσαν ορισμένους Γάλλους στρατιώτες που είχαν προσβλητική στάση. Μετά από εξονυχιστικές έρευνες που διεξήχθησαν, ο κυβερνήτης του Παλέρμο επιθυμούσε να στερήσει από τους κατοίκους το δικαίωμα να φέρουν όπλα, οξύνοντας ακόμη περισσότερο την ήδη έκρυθμη κατάσταση. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, η εξέγερση εξαπλώθηκε σε ολόκληρο το νησί, με αποτέλεσμα περισσότεροι από 8.000 Γάλλοι να σφαγιαστούν. Οι πόλεις της Σικελίας σχημάτισαν ένα είδος ομοσπονδιακής δημοκρατίας και τέθηκαν υπό την προστασία της Αγίας Έδρας. Μόνο όταν ο Κάρολος του Ανζού εμφανίστηκε ενώπιον της Μεσσήνης με όλα τα στρατεύματά του, οι Σικελοί ευγενείς κάλεσαν σε βοήθειά τους τον βασιλιά Πέτρο Γ’ της Αραγονίας. Οι Αραγονέζοι θα αποβιβάζονταν στο Τράπανι στις 30 Αυγούστου.
Ο «Σικελικός Εσπερινός», όπως έμεινε γνωστή η εξέγερση της 30ής Μαρτίου, μετεξελίχθηκε σε πόλεμο. Οι υποστηρικτές του Καρόλου υποστηρίχθηκαν, μεταξύ άλλων, από τον παπισμό και τον Φίλιππο Γ΄ της Γαλλίας, ενώ οι Αραγονέζοι έλαβαν βοήθεια από τους Ιταλούς Γιβελίνους (πολιτική παράταξη). Ο γιος του Πέτρου Γ’ ανέβηκε στον θρόνο της Αραγονίας ως Ιάκωβος Β’ και συνήψε ειρήνη με τον παπισμό, τη Γαλλία και τους Ανζού με τη Συνθήκη του Ανάγκνι τον Ιούνιο του 1295. Λίγα χρόνια αργότερα, στον θρόνο του βασιλείου της Σικελίας θα ανέβαινε ο αδερφός του Ιακώβου, Φρειδερίκος Γ’, με την Ειρήνη της Καλταμπελότα τη 31η Αυγούστου 1302, ξεκινώντας έτσι μια μακρά περίοδο ισπανικής ηγεμονίας στο νησί.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
