Την περίοδο που οι επαναστατημένοι Έλληνες επικέντρωναν την προσοχή τους στην υπόταξη των εσωτερικών τους αντιπάλων, διασπαθίζοντας τα χρήματα του δανείου, ο Ιμπραήμ πασάς, υιοθετημένος γιος του τοπάρχη της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή, αποβίβασε τα στρατεύματά του στη Μεθώνη της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου (Φεβρουάριος 1825), επαναφέροντας τους πάντες στην πραγματικότητα. Διαθέτοντας έναν αξιόλογο στρατό και στόλο, ο Ιμπραήμ έθεσε εξαρχής ως στόχο του τη συντριβή της Επανάστασης, προκαλώντας πανικό στους Έλληνες.
Παράλληλα, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ όρισε ως επικεφαλής όλων των οθωμανικών στρατευμάτων της Ρούμελης τον Μεχμέτ Ρεσίτ πασά, γνωστότερο ως Κιουταχή εξαιτίας της πρότερης υπηρεσίας του ως βαλής της Κιουτάχειας. Κύρια αποστολή του ήταν να καταστείλει την Επανάσταση στη δυτική Ρούμελη, καταλαμβάνοντας τον κύριο πυρήνα αντίστασης στην περιοχή, το Μεσολόγγι. Οι Οθωμανοί είχαν προσπαθήσει και στο παρελθόν να εκπορθήσουν την πόλη. Στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1822), οι υπερασπιστές της πόλης είχαν καταφέρει να προτάξουν σθεναρή αντίσταση απέναντι στις συντονισμένες επιθέσεις του Ομέρ Βρυώνη και του Κιουταχή. Καθοριστική για τη σωτηρία της πόλης υπήρξε η συμβολή των Πελοποννησίων προυχόντων υπό την ηγεσία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, οι οποίοι αποβιβάστηκαν στο πολιορκημένο Μεσολόγγι τον Νοέμβριο του 1822.
Στις αρχές του 1825, ο Κιουταχής ξεκίνησε την εκστρατεία του για την καταστολή των τελευταίων εστιών της Επανάστασης στη Ρούμελη. Έως τα τέλη Απριλίου, τα οθωμανικά στρατεύματα είχαν ήδη λάβει θέσεις μάχης στα λιοστάσια του κάμπου μπροστά από τα τείχη του Μεσολογγίου. Τμήματα του στρατού του Κιουταχή κατευθύνθηκαν ανατολικά, καταλαμβάνοντας τα Σάλωνα τον Μάιο. Μέσα σε έναν μήνα ο αριθμός των πολιορκητών έφτασε του 8.000 στρατιώτες και τους 4.000 περίπου σκαπανείς, οι οποίοι επιστρατεύτηκαν για να σκάβουν χαρακώματα. Μέσα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι βρίσκονταν περίπου 12.000 άνθρωποι, εκ των οποίων μόλις οι 3.000-4.000 ήταν στρατιώτες. Οι προμήθειες εντός των τειχών της πόλης ήταν λιγοστές, με αποτέλεσμα να εξαρτάται η τροφοδοσία των υπερασπιστών από την πρόσβαση στη λιμνοθάλασσα. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις ελληνικά πλοία υπό τη διοίκηση του Ανδρέα Μιαούλη κατάφεραν να σπάσουν τον κλοιό που είχε δημιουργήσει ο οθωμανικός στόλος και να εισέλθουν στη λιμνοθάλασσα μεταφέροντας πολύτιμες προμήθειες σε τρόφιμα και πολεμοφόδια.
Αδυνατώντας να καταλάβει την πόλη μόνο με τις δικές του στρατιωτικές δυνάμεις, το φθινόπωρο του 1825 ο Κιουταχής ζήτησε τη συνδρομή του Ιμπραήμ και του πολυπληθούς αιγυπτιακού του στόλου. Λίγο καιρό αργότερα, στις 12 Δεκεμβρίου, τα πρώτα αιγυπτιακά στρατεύματα έκαναν την εμφάνισή τους μπροστά από τα τείχη της πόλης. Στους αρκετούς χιλιάδες Οθωμανούς στρατιώτες προστέθηκαν περίπου 9.000 καλά εκπαιδευμένοι Αιγύπτιοι στρατιώτες.
Τον Φεβρουάριο του 1826, ο Ιμπραήμ και ο Κιουταχής εξαπέλυσαν μεγάλη επίθεση εναντίον της πόλης του Μεσολογγίου, δοκιμάζοντας την άμυνά της. Περίπου 8.000 οβίδες εκτοξεύτηκαν από τα κανόνια των οθωμανο-αιγυπτιακών στρατευμάτων προκαλώντας τεράστια ζημιά στην πόλη. Οι Έλληνες υπερασπιστές της πόλης, όμως, κατάφεραν για ακόμη μία φορά να απωθήσουν τους πολιορκητές τους, οι οποίοι υπέστησαν βαριές απώλειες.
Ο Ιμπραήμ τότε κατέληξε στο συμπέρασμα πως το Μεσολόγγι έπρεπε να αποκοπεί τελείως από τις πηγές του ανεφοδιασμού του. Πραγματοποιώντας σειρά επιχειρήσεων στα νησάκια που περιστοιχίζουν το Μεσολόγγι, τα οθωμανο-αιγυπτιακά στρατεύματα έσφιξαν τον αποκλεισμό της πόλης. Οι προμήθειες σε τρόφιμα τελείωσαν με αποτέλεσμα οι απελπισμένοι υπερασπιστές της πόλης να λιμοκτονούν.
Η κατάσταση ήταν απελπιστική. Έπειτα από συζητήσεις αρκετών ημερών, οι οπλαρχηγοί κατέληξαν σε ένα σχέδιο εξόδου από την πόλη, το οποίο ενέκρινε και ο επίσκοπος. Εντός των τειχών του Μεσολογγίου βρίσκονταν περίπου 3.000 μάχιμοι άνδρες και περίπου 9.000 άμαχοι – γέροι, γυναίκες και παιδιά. Για την ευόδωση του σχεδίου, οι οπλαρχηγοί της πόλης είχαν συνεννοηθεί με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη να διενεργήσει μια παραπλανητική επίθεση στα νώτα του εχθρού, προκειμένου να βρουν την ευκαιρία και να εξέλθουν από τα τείχη. Ωστόσο, το σχέδιο δεν κατέστη δυνατό να μείνει κρυφό από τον Ιμπραήμ.
Τη νύχτα της 10ης/22ας προς την 11η/23η Απριλίου οι υπερασπιστές της πόλης πραγματοποίησαν την ηρωική έξοδό τους με την ελπίδα πως τα οθωμανο-αιγυπτιακά στρατεύματα δεν θα ήταν έτοιμα για μια τέτοια εξέλιξη. Οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν. Τα εχθρικά στρατεύματα απώθησαν την επίθεση του Καραϊσκάκη και εμπόδισαν την έξοδο των περισσότερων από τους υπερασπιστές της πόλης. Περίπου 1.500 άνδρες και 200 γυναίκες κατάφεραν να γλιτώσουν. Οι υπόλοιποι υπερασπιστές του Μεσολογγίου είτε σκοτώθηκαν στη μάχη έξω από τα τείχη είτε σφαγιάστηκαν εντός της πόλης είτε εξανδραποδίστηκαν.
Λίγες ημέρες μετά την ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου, ένα Ιταλός γιατρός που υπηρετούσε στο επιτελείο του Ιμπραήμ διέσχισε τον κάμπο μπροστά από την πόλη. Το άλογό του αδυνατούσε να προχωρήσει κανονικά εξαιτίας των εκατοντάδων πτωμάτων, τα οποία κείτονταν άταφα στο έδαφος. Οι τάφροι μπροστά από τα τείχη της πόλης ήταν γεμάτες από άψυχα σώματα βουτηγμένα στη λάσπη. Ο ίδιος δεν μπορούσε να ξεχωρίσει το φύλο ή την ηλικία τους. Φθάνοντας μπροστά στα τείχη, παρατήρησε πόσο αδύναμα ήταν. Του προξένησε εντύπωση πώς ένα τόσο ασήμαντο οχυρό ήταν τόσο δύσκολο να αλωθεί. Κατά πάσα πιθανότητα κατάλαβε πως η γενναιότητα των υπερασπιστών του Μεσολογγίου υπήρξε ο βασικός παράγοντας των πολλών αποτυχιών των Οθωμανών και των Αιγυπτίων να καταλάβουν την πόλη.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
