Στις αρχές του 1894 κατέστη εμφανές ότι ο τσάρος Αλέξανδρος Γ΄ πλησίαζε στο τέλος της ζωής του. Η υγεία του διαρκώς επιδεινωνόταν μετά τον Οκτώβριο του 1888, όταν τραυματίστηκε στην προσπάθειά του να συγκρατήσει την οροφή του βαγονιού του τρένου όπου επέβαινε και το οποίο εκτροχιάστηκε. Σύσσωμο το ρωσικό έθνος επικρότησε την ηρωική πράξη του τσάρου να θέσει τον εαυτό του σε κίνδυνο σώζοντας τα μέλη της οικογένειάς του. Μπορεί η οικογένειά του να εξήλθε αβλαβής από το τρένο, όχι όμως και ο ίδιος, καθώς ένα αμβλύ τραύμα στους νεφρούς προκάλεσε στη συνέχεια νεφρική ανεπάρκεια.
Στην προοπτική του επικείμενου θανάτου του, ο Αλέξανδρος έδωσε την έγκρισή του για τη σύναψη του γάμου του πρωτότοκου γιου του και διαδόχου του θρόνου, Νικολάου, με την πριγκίπισσα Άλιξ της Έσσης-Δαρμστάτης. Τον Απρίλιο του 1894 οι δυο τους αρραβωνιάστηκαν στο Κομβούργο της Γερμανίας, όπου είχε μεταβεί ο Νικόλαος για να παραστεί στον γάμο του αδερφού της Άλιξ, Ερνέστου, δούκα της Έσσης. Έξι μήνες αργότερα, η Άλιξ επισκέφθηκε τη Ρωσία, για την εθιμοτυπική συνάντησή της με το αυτοκρατορικό ζεύγος. Ο Αλέξανδρος, παρότι βαριά άρρωστος, υποδέχτηκε την Άλιξ στην εξοχική του κατοικία στη Λιβάντια της Κριμαίας, κοντά στη Γιάλτα, και έδωσε την ευλογία του για την τέλεση του γάμου. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 21 Οκτωβρίου, ο Αλέξανδρος Γ΄ άφησε την τελευταία του πνοή παραδίδοντας την εξουσία στον ανέτοιμο ακόμα να διοικήσει την αχανή αυτοκρατορία, Νικόλαο.
Η κηδεία του τσάρου Αλέξανδρου τελέστηκε στον καθεδρικό ναό των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στην Πετρούπολη. Στη χώρα κηρύχθηκε εθνικό πένθος για έναν χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου το πρωτόκολλο απαγόρευε την τέλεση του γάμου του νέου τσάρου. Καθότι, όμως, στις 14 Νοεμβρίου ήταν τα γενέθλια της χήρας του Αλεξάνδρου και πλέον βασιλομήτορος Μαρίας Φιοντόροβνα, ο Νικόλαος επέλεξε διακόψει το εθνικό πένθος και να τελεστεί ο γάμος του με την Άλιξ, μετά την κατήχησή της στην ορθοδοξία Αλεξάνδρας Φιοντόροβνα, εκείνη την ημέρα.
Το σημαντικότερο γεγονός μετά την τέλεση του γάμου του αυτοκρατορικού ζεύγους ήταν η τελετή της στέψης. Μετά την παρέλευση ενός έτους από τον θάνατο του Αλεξάνδρου Γ΄, ξεκίνησαν οι προετοιμασίες για τη μεγαλειώδη αυτή τελετή. Το αυτοκρατορικό ζεύγος όρισε την 14η/26η Μαΐου 1896 ως ημέρα τέλεσης της στέψης του στον καθεδρικό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κρεμλίνο της Μόσχας, ακολουθώντας το τυπικό των Ρώσων τσάρων. Πλήθος κόσμου άρχισε να καταφθάνει στη Μόσχα από κάθε γωνιά της αχανούς αυτοκρατορίας ήδη από τις αρχές Μαΐου, ελπίζοντας πως θα έβλεπε από κοντά τον τσάρο και τη σύζυγό του. Στις συνειδήσεις μεγάλου μέρους του λαού της Ρωσίας, ο Πατερούλης και η Μητερούλα, όπως αποκαλούσαν τον τσάρο και την τσαρίνα, αποτελούσαν τους κεχρισμένους από τον Θεό βασιλείς. Η θεϊκή διάσταση του αυτοκρατορικού ζεύγους αποτυπωνόταν πολύ χαρακτηριστικά και στην τελετή της στέψης, η οποία αποτελούσε εκκλησιαστικό μυστήριο με ξεχωριστό τελετουργικό τυπικό.
Το πρωί της 14ης/26ης Μαΐου άρχισαν να κρούουν οι καμπάνες στην παλαιά πρωτεύουσα των τσάρων. Χιλιάδες κόσμος ήταν συγκεντρωμένος μπροστά από τον ναό της Θεοτόκου, στην είσοδο του οποίου ο μητροπολίτης Μόσχας και οι λοιποί ιεράρχες και ιερείς προϋπάντησαν το αυτοκρατορικό ζεύγος. Η τελετή διήρκεσε σχεδόν πέντε ώρες.
Μετά την είσοδό του στον ναό, ο μητροπολίτης Μόσχας παρέδωσε στον τσάρο το στέμμα του, το οποίο ο ίδιος φόρεσε στο κεφάλι του, δείγμα της άμεσης λήψης της εξουσίας του από τον Θεό. Στη συνέχεια, έλαβε το αυτοκρατορικό σκήπτρο στο δεξί του χέρι και μια σφαίρα στο αριστερό. Αφού κάθισε στον θρόνο του, ο Νικόλαος κάλεσε τη σύζυγό του να πλησιάσει, της φόρεσε τον αυτοκρατορικό μανδύα και τοποθέτησε στο κεφάλι της ένα μικρότερο στέμμα.
Η περίοδος της αυτοκρατορικής αρχής του Νικολάου Β΄, του τελευταίου τσάρου της Ρωσίας, είχε επίσημα ξεκινήσει. Ο ίδιος δεν διέθετε αξιόλογες ικανότητες στη διοίκηση, παρά το γεγονός ότι χαρακτηρίζεται στις πηγές ως προσηνής άνθρωπος και καλός οικογενειάρχης. Δεν ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος προσαρμοζόταν εύκολα στις συνθήκες και δεν διέθετε ισχυρό πολιτικό ένστικτο ώστε να αντιλαμβάνεται τα αιτήματα της κοινωνίας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
