Η ίδρυση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (Palestine Liberation Organization, PLO), στις 28 Μαΐου 1964, αποτέλεσε μια κομβική στιγμή στην ιστορία της Μέσης Ανατολής. Η οργάνωση ιδρύθηκε με βασικό στόχο την απελευθέρωση της Παλαιστίνης μέσω του ένοπλου αγώνα και έκτοτε διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση.
Η δημιουργία της PLO πρέπει να γίνει κατανοητή στο πλαίσιο της ευρύτερης αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης, η οποία εντάθηκε μετά τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ το 1948. Ο Αραβο-ισραηλινός Πόλεμος του 1948 είχε ως αποτέλεσμα τον σημαντικό εκτοπισμό των Παλαιστινίων Αράβων, οδηγώντας σε παρατεταμένη προσφυγική κρίση αλλά και τροφοδοτώντας το αίτημα περί αυτοτελούς πορείας του παλαιστινιακού έθνους. Στον απόηχο του πολέμου του 1948, εμφανίστηκαν διάφορες παλαιστινιακές ομάδες και ενισχύθηκε η αίσθηση μιας ξεχωριστής παλαιστινιακής ταυτότητας, η οποία έθεσε τις βάσεις για μια ενιαία οργάνωση.
Η PLO ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης συνόδου κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου στο Κάιρο, υπό την αιγίδα του τότε Αιγύπτιου προέδρου Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ. Ο Αραβικός Σύνδεσμος υποστήριξε τη δημιουργία της PLO ως μέσο για την εδραίωση της παλαιστινιακής αντίστασης και την εξασφάλιση ενιαίας πολιτικής εκπροσώπησης για τους Παλαιστίνιους.
Πρώτος πρόεδρος της PLO ορίστηκε ο Αχμέντ Σουκέιρι, ένας διακεκριμένος Παλαιστίνιος διπλωμάτης. Η οργάνωση αρχικά συγκέντρωσε διάφορες παλαιστινιακές φατρίες, συμπεριλαμβανομένων ομάδων ανταρτών, και προσπάθησε να συντονίσει τις δραστηριότητές τους κατά του Ισραήλ. Ο ιδρυτικός χάρτης της PLO, γνωστός ως Παλαιστινιακό Εθνικό Σύμφωνο, ζητούσε την απελευθέρωση της Παλαιστίνης και απέρριπτε την ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ.
Ο πρωταρχικός στόχος της PLO, όπως αναφέρεται στο καταστατικό της, ήταν η ίδρυση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. Η οργάνωση υιοθέτησε μια πολύπλευρη στρατηγική, η οποία περιελάμβανε τόσο την πολιτική διπλωματία όσο και τον ένοπλο αγώνα. Από νωρίς η PLO δημιούργησε τον Παλαιστινιακό Απελευθερωτικό Στρατό (Palestinian Liberation Army, PLA) για να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον ισραηλινών στόχων.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τη δεκαετία του 1970, η PLO κέρδισε διεθνή αναγνώριση και υποστήριξη, ιδίως από τις αραβικές χώρες και τις χώρες του Ανατολικού μπλοκ. Ωστόσο, η διεξαγωγή ένοπλου αγώνα από μέρους της, συμπεριλαμβανομένων των τρομοκρατικών ενεργειών, οδήγησε στον χαρακτηρισμό της ως τρομοκρατικής οργάνωσης από το Ισραήλ και αρκετές δυτικές χώρες.
Βέβαια, η δεκαετία του 1980 σηματοδότησε μια σημαντική αλλαγή στη στρατηγική της PLO. Η Πρώτη Ιντιφάντα (1987-1993), μια σημαντική παλαιστινιακή εξέγερση κατά της ισραηλινής κατοχής, μεταξύ άλλων ανέδειξε τους περιορισμούς του ένοπλου αγώνα και την ανάγκη για την εύρεση μιας πολιτικής λύσης. Την περίοδο αυτή εμφανίστηκαν νεότεροι Παλαιστίνιοι ηγέτες που υποστήριζαν μια πιο διπλωματική προσέγγιση.
Το 1988, η PLO, υπό την ηγεσία του Γιάσερ Αραφάτ, έκανε μια ιστορική κίνηση αναγνωρίζοντας το κράτος του Ισραήλ και αποκηρύσσοντας ενέργειες που είχαν καρακτηριστεί τρομοκρατικές. Αυτή η αλλαγή άνοιξε τον δρόμο για απευθείας διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ, οι οποίες οδήγησαν στις Συμφωνίες του Όσλο το 1993. Οι εν λόγω Συμφωνίες είχαν ως αποτέλεσμα την αμοιβαία αναγνώριση μεταξύ του Ισραήλ και της PLO και τη δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής (Palestinian Authority, PA), ενός προσωρινού αυτοδιοικητικού οργάνου που ανέλαβε την εποπτεία τμημάτων της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας.
Όμως, παρά τις συμφωνίες του Όσλο και τις επακόλουθες ειρηνευτικές διαδικασίες, η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση παραμένει άλυτη. Η PLO αντιμετώπισε εσωτερικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων των διαιρέσεων των ομάδων και της μειωμένης επιρροής της, ιδίως απέναντι σε ομάδες όπως η Χαμάς, η οποία αντιτίθεται στην αναγνώριση του Ισραήλ από την PLO και υποστηρίζει μια πιο σκληρή στάση.
Παρ’ όλα αυτά, η PLO παραμένει ο αναγνωρισμένος εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού στα διεθνή φόρα. Η εξέλιξή της από μια οργάνωση ανταρτών σε μια πολιτική οντότητα που ασχολείται με τη διπλωματία αντανακλά την πολύπλοκη και μεταβαλλόμενη δυναμική της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, ενώ η ιστορία της συμπυκνώνει τον διαρκή αγώνα του παλαιστινιακού λαού για αυτοδιάθεση και κρατική υπόσταση. Καθώς η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση συνεχίζει να εξελίσσεται, η κληρονομιά της PLO και η συνεχιζόμενη προσπάθειά της για ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης παραμένουν κεντρικής σημασίας για τις προοπτικές μιας διαρκούς ειρήνης στην περιοχή.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
