Η 18η Ιουνίου 1815 έχει μείνει στα χρονικά της Ιστορίας ως μια κομβική ημερομηνία, η οποία σηματοδότησε το τέλος μιας εποχής. Κοντά στην πόλη Βατερλό, στο σημερινό Βέλγιο, ο Ναπολέων Βοναπάρτης θα γευόταν την πικρή γεύση της ήττας. «Το Βατερλό θα σβήσει την ανάμνηση όλων των νικών μου», έμελλε να πει ο μεγάλος ηγέτης. Είχε καταλάβει και ο ίδιος ότι η έκβαση της μάχης του Βατερλό όχι μόνο έθετε τέλος στην κυριαρχία του, αλλά επρόκειτο να αναδιαμορφώσει και το πολιτικό τοπίο της Ευρώπης.
Μετά την απόδρασή του από την εξορία στο νησί Έλβα, τον Μάρτιο του 1815, ο Ναπολέων επέστρεψε στη Γαλλία και ανέκτησε γρήγορα την εξουσία, εγκαινιάζοντας μια περίοδο γνωστή ως Εκατό Ημέρες. Οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης –η Βρετανία, η Πρωσία, η Αυστρία και η Ρωσία– σχημάτισαν γρήγορα τον Έβδομο Συνασπισμό για να του εναντιωθούν. Αποφασισμένος να ανακτήσει την αυτοκρατορία του, ο Ναπολέων σχεδίασε ένα προληπτικό χτύπημα για να διαχωρίσει και να νικήσει τις συμμαχικές δυνάμεις πριν προλάβουν να ενωθούν εναντίον του.
Στις 16 Ιουνίου 1815, ο Ναπολέων πέτυχε μια προσωρινή νίκη κατά των Πρώσων στη Mάχη του Λινί. Ωστόσο, η στρατηγική του θέση παρέμενε επισφαλής. Οι συμμαχικοί στρατοί, υπό τη διοίκηση του Δούκα του Ουέλινγκτον και του Πρώσου Στρατάρχη Γκέμπχαρντ Λέμπερεχτ φον Μπλύχερ, κινήθηκαν γρήγορα για να συγκλίνουν στη θέση του Ναπολέοντα. Οι δύο αντίπαλες δυνάμεις συναντήθηκαν δύο ημέρες αργότερα σε ένα πεδίο μάχης νότια των Βρυξελλών, κοντά στο χωριό Βατερλό.
Οι δυνάμεις του Ναπολέοντα αριθμούσαν περίπου 72.000 στρατιώτες, αποτελούμενες κυρίως από σκληραγωγημένους στη μάχη βετεράνους και στρατεύσιμους από τις πρόσφατες εκστρατείες του. Ο Ουέλινγκτον διοικούσε περίπου 68.000 στρατιώτες από τη Βρετανία, τις Κάτω Χώρες, το Ανόβερο, το Μπρούνσβικ και το Νασσάου, ενώ ο πρωσικός στρατός του Μπλύχερ, που βάδιζε για να ενισχύσει τον Ουέλινγκτον, πρόσθεσε 50.000 επιπλέον στρατιώτες στις δυνάμεις του Συνασπισμού.
Η μάχη του Βατερλό άρχισε γύρω στις 11:00 π.μ. της 18ης Ιουνίου 1815. Ο Ναπολέων καθυστέρησε την επίθεσή του λόγω του λασπώδους εδάφους που προκάλεσε η έντονη βροχόπτωση της προηγούμενης νύχτας, ελπίζοντας ότι το έδαφος θα στεγνώσει αρκετά ώστε το πυροβολικό του να είναι αποτελεσματικό. Η αρχική του επίθεση στόχευσε τις αγροικίες Hougoumont και La Haye Sainte που βρίσκονταν υπό βρετανική κατοχή, οι οποίες αποτέλεσαν επίκεντρο έντονων μαχών καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Οι δυνάμεις του Ουέλινγκτον, οχυρωμένες σε μια κορυφογραμμή, απέκρουσαν το ένα κύμα μετά το άλλο των γαλλικών επιθέσεων. Η στρατηγική του Ναπολέοντα βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στο πυροβολικό και το ιππικό του, αλλά το λασπώδες έδαφος και το ανθεκτικό συμμαχικό πεζικό ανέτρεψαν πολλούς από τους ελιγμούς του. Το γαλλικό ιππικό, με επικεφαλής τον στρατάρχη Μισέλ Νε, επιτέθηκε επανειλημμένα στις συμμαχικές γραμμές, αλλά δεν μπόρεσε να διαπεράσει τα πειθαρχημένα τετράγωνα πεζικού που σχημάτιζαν τα στρατεύματα του Ουέλινγκτον.
Καθώς η μάχη μαίνονταν, οι δυνάμεις του Ουέλινγκτον δυσκολεύονταν να κρατήσουν το έδαφός τους. Γύρω στα μέσα του απογεύματος, ο πρωσικός στρατός του Μπλύχερ άρχισε να φτάνει στο πεδίο της μάχης. Η έγκαιρη επέμβασή τους ήταν κρίσιμη: επιτέθηκαν στη δεξιά πλευρά των Γάλλων, ασκώντας επιπρόσθετη πίεση στις ήδη πιεσμένες δυνάμεις του Ναπολέοντα.
Η γαλλική αυτοκρατορική φρουρά, τα επίλεκτα στρατεύματα του Ναπολέοντα, εξαπέλυσε μια τελευταία απελπισμένη επίθεση στο συμμαχικό κέντρο αργά το απόγευμα. Ωστόσο, αποκρούστηκε από τους στρατιώτες του Ουέλινγκτον. Η πρωσική προέλαση και η ανθεκτικότητα των δυνάμεων του Βρετανού στρατηγού έκαναν τις γαλλικές γραμμές να αμφιταλαντευτούν. Μέχρι το βράδυ, ο γαλλικός στρατός είχε διαλυθεί και ο Ναπολέων διέταξε υποχώρηση.
Η ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό ήταν καταστροφική. Ο στρατός του τράπηκε σε φυγή μέσα στο χάος, εγκαταλείποντας μεγάλο μέρος του εξοπλισμού και του πυροβολικού του. Η μάχη κόστισε τη ζωή περίπου 25.000 Γάλλων, ενώ σημαντικές ήταν οι απώλειες και για τους Συμμάχους (περίπου 22.000). Παρά το βαρύ τίμημα, η νίκη ήταν καθοριστική.
Μετά την ήττα του, ο Ναπολέων επέστρεψε στο Παρίσι, όπου παραιτήθηκε για δεύτερη φορά από τον θρόνο στις 22 Ιουνίου 1815. Προσπάθησε να διαφύγει στην Αμερική, αλλά συνελήφθη από τις βρετανικές δυνάμεις και τελικά εξορίστηκε στο απομακρυσμένο νησί της Αγίας Ελένης στον Νότιο Ατλαντικό, όπου πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του.
Η μάχη του Βατερλό έθεσε τέλος σε περισσότερες από δύο δεκαετίες συγκρούσεων σε ολόκληρη την Ευρώπη, γνωστές συλλογικά ως Ναπολεόντειοι Πόλεμοι. Σηματοδότησε την κατάρρευση της Πρώτης Γαλλικής Αυτοκρατορίας και την αποκατάσταση της μοναρχίας των Βουρβόνων στη Γαλλία υπό τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΗ΄. Η μάχη εδραίωσε επίσης τη φήμη του Δούκα του Ουέλινγκτον ως ενός από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες της Βρετανίας.
Τα γεγονότα στο Βατερλό είχαν βαθιές επιπτώσεις στην ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη. Το Συνέδριο της Βιέννης, που πραγματοποιήθηκε από το 1814 έως το 1815, καθιέρωσε ένα πλαίσιο για τις ευρωπαϊκές διεθνείς σχέσεις που αποσκοπούσε στη διατήρηση της ισορροπίας δυνάμεων και στην αποτροπή της ανόδου μιας άλλης κυρίαρχης ηπειρωτικής αυτοκρατορίας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
