Η στοχοποίηση του άμαχου πληθυσμού υπήρξε συχνό φαινόμενο στη διάρκεια των συγκρούσεων μεταξύ των βαλκανικών λαών για τη νομή των οθωμανικών εδαφών στην Ευρώπη. Ωμότητες κατά των αμάχων σημειώθηκαν σε διάφορες περιπτώσεις την περίοδο του ένοπλου αγώνα στη Μακεδονία (1904-1908). Κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, όμως, τούτο το φαινόμενο απέκτησε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις. Σε τέτοιες ενέργειες προέβησαν όλοι οι βαλκανικοί στρατοί. Ωστόσο, η συστηματική καταστροφή πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών χαρακτήρισε συγκεκριμένα τον βουλγαρικό στρατό.
Ο βουλγαρικός στρατός δεν πραγματοποίησε αυτές τις ενέργειες στο πλαίσιο κάποιας τακτικής (π.χ. καμένης γης), αλλά με συστηματικό τρόπο κατέστρεφε πόλεις και χωριά κατά την αποχώρησή του, πρακτική που παραπέμπει σε διαδικασία εκδίκησης προς τον άμαχο ελληνικό -και σε ορισμένες περιπτώσεις μουσουλμανικό- πληθυσμό παρά σε κάποια στρατιωτική αναγκαιότητα. Ο βουλγαρικός στρατός δεν απέκτησε κάποιο στρατιωτικό πλεονέκτημα προβαίνοντας σε τέτοιες πράξεις. Η άσκηση βίας κατά των αμάχων εκ μέρους της βουλγαρικής πλευράς ήταν ένα στοιχείο που επισήμαναν ήδη από το 1913 οι ξένοι παρατηρητές, οι οποίοι βρίσκονταν κοντά στα πεδία των μαχών στους Βαλκανικούς Πολέμους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα της ωμής βίας που άσκησε ο βουλγαρικός στρατός το 1913 στη Μακεδονία ήταν οι σφαγές και οι πυρπολήσεις στη Νιγρίτα με περίπου 400 νεκρούς, στο Σιδηρόκαστρο (Δεμίρ Χισάρ) με πάνω από 100 νεκρούς (συμπεριλαμβανομένου του μητροπολίτη Μελενίκου Κωνσταντίνου), στις Σέρρες με 57 νεκρούς και στη Χρυσούπολη Καβάλας (Σαρή Σαμπάν).
Μία από τις επιθέσεις των Βούλγαρων στρατιωτών εναντίον αμάχων ήταν η καταστροφή του Δοξάτου Δράμας στις 30 Ιουνίου 1913. Ο αριθμός τον θυμάτων αναλογικά με τον πληθυσμό της μακεδονικής κωμόπολης υπήρξε εξαιρετικά υψηλός: περίπου 400-600 άτομα. Σχεδόν ένας στους τρεις Έλληνες του Δοξάτου δολοφονήθηκε! Συγκριτικά με την καταστροφή του Σεπτεμβρίου του 1941, όταν εκτελέστηκαν μαζικά μερικές εκατοντάδες άνδρες κάτοικοι του Δοξάτου, το 1913 οι Βούλγαροι στρατιώτες χτυπούσαν τους κατοίκους ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας σε ανοιχτό πεδίο. Εκτός των απωλειών σε ανθρώπινες ζωές, η κωμόπολη σχεδόν ισοπεδώθηκε, αφού πρώτα λεηλατήθηκε.
Την επόμενη μέρα, 1 Ιουλίου 1913, ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε το κατεστραμμένο Δοξάτο. Δυνάμεις της VIII Μεραρχίας ξεκίνησαν από την Καβάλα με κατεύθυνση τη Δράμα. Έξω από την κωμόπολη του Δοξάτου, το οποίο βρίσκεται 10 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Δράμας, οι ελληνικές δυνάμεις συνεπλάκησαν με βουλγαρικές μονάδες του πεζικού και του ιππικού, τις οποίες και απώθησαν αργότερα. Παράλληλα, δυτικά της Δράμας μαινόταν η μάχη της VII Μεραρχίας με τις βουλγαρικές δυνάμεις. Όταν υποχρέωσαν τους αντιπάλους τους σε υποχώρηση, οι στρατιώτες της VII Μεραρχίας κατέλαβαν εβδομήντα αραμπάδες με αντικείμενα που προέρχονταν από τη λεηλασία του Δοξάτου.
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι δημιούργησαν στη Δύση πολύ άσχημη εικόνα για τους βαλκανικούς λαούς. Σύμφωνα με την επιτροπή Carnegie, οι φρικαλεότητες που έλαβαν χώρα στους Βαλκανικούς Πολέμους οφείλονται στο αιώνιο μίσος των βαλκανικών λαών εναντίον των Τούρκων και στην ανωριμότητά τους. Συμπεριφορά ωριμότητας, βέβαια, δεν επέδειξαν ούτε οι «πολιτισμένοι» και ενήλικες Ευρωπαίοι τα αμέσως επόμενα χρόνια. Οι Αυστριακές δυνάμεις βομβάρδισαν κατ’ επανάληψη τους Σέρβους πρόσφυγες στην Αδριατική το 1915 και στη συνέχεια προέβησαν σε γενοκτονία των Σέρβων κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
