Στα τέλη του 18ου αιώνα, ένας στους πέντε Ευρωπαίους ζούσε στη Γαλλία. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι, ανεξαρτήτως αν ήταν Γάλλοι ή όχι, θεωρούσαν τη Γαλλία ως το κέντρο του ευρωπαϊκού πολιτισμού της εποχής. Ως εκ τούτου, το ξέσπασμα μιας επανάστασης στη Γαλλία θα προσέλκυε την προσοχή των Ευρωπαίων, αποκτώντας πολύ μεγαλύτερη σημασία ως γεγονός με διεθνείς επιπτώσεις, από ό,τι καθαρά εθνικές. Τα ιδανικά της καθώς και το πολιτικό διακύβευμά της αντικατόπτριζαν απόψεις, ενδιαφέροντα και αντιθέσεις που απασχολούσαν τους Ευρωπαίους για πολλά χρόνια.
Οι αιτίες της Γαλλικής Επανάστασης ήταν πολλές. Στο τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα, παρατηρούνταν μια δυσαρμονία ανάμεσα στη μεγάλη και διαρκώς αυξανόμενη ισχύ της αστικής τάξης και στην ισχνή πολιτική της παρουσία. Δυσανάλογη ήταν η συμμετοχή των αριστοκρατών στη διαχείριση των υποθέσεων του κράτους, συγκριτικά με τη συμμετοχή τους στην οικονομία. Εξίσου δυσανάλογη ήταν η ισχύς των ανωτέρων κληρικών και ο πλούτος της Εκκλησίας, σε σχέση με την πενία των ιερέων και μεγάλου μέρους του λαού. Οι προνομιούχες τάξεις προσπάθησαν να αποφύγουν τη φορολογική εξομοίωσή τους με τους αστούς και τους χωρικούς, οι οποίοι επωμίζονταν το σύνολο σχεδόν των φορολογικών επιβαρύνσεων, προκαλώντας τη δυσφορία των τελευταίων.
Τα έτη πριν από την εκδήλωση της Επανάστασης, σημειώθηκε σοβαρή κρίση στην οικονομία, ιδιαίτερα στον αγροτικό τομέα (σιτοδείες 1787 και 1788). Η έλλειψη σιτηρών είχε ως συνέπεια την αύξηση των τιμών στα τρόφιμα, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο το βιοτικό επίπεδο των κατώτερων στρωμάτων, τα οποία αδυνατούσαν να προμηθευτούν τα βασικά είδη διατροφής. Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των ανθρώπων μείωσε δραματικά τις πωλήσεις των βιομηχανικών προϊόντων, οδηγώντας πολλές βιοτεχνίες και εργοστάσια σε κλείσιμο. Πλήθος ανέργων συσσωρεύτηκε στα αστικά κέντρα, αποτελώντας ιδανική καύσιμη ύλη, σε περίπτωση που ξεσπούσαν διαμαρτυρίες για την κατάσταση στη χώρα.
Τον Μάιο του 1789 συγκλήθηκε η συνέλευση των Γενικών Τάξεων στις Βερσαλίες. Αρχικά, πρωταγωνίστησαν οι άμεσα θιγόμενοι από τις προωθούμενες μεταρρυθμίσεις του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ’. Οι ευγενείς και ο κλήρος επιθυμούσαν, αφενός να διατηρήσουν τα φεουδαλικά προνόμιά τους κι αφετέρου να περιορίσουν τον απολυταρχισμό, ο οποίος απειλούσε τα συμφέροντά τους. Οι ενέργειές τους ωφέλησαν τελικά τους αστούς, οι οποίοι επιδίωκαν την έγκριση Συντάγματος, το οποίο θα κατοχύρωνε τα δικαιώματά τους.
Τον Ιούνιο οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης αυτοανακηρύχθηκαν «Εθνική Συνέλευση», υποστηρίζοντας ότι εκπροσωπούσαν το 98% του γαλλικού λαού. Φοβούμενοι εξέγερση των μαζών του Παρισιού, ο βασιλιάς και οι σύμβουλοί του ενέκριναν την Εθνική Συνέλευση, περιβάλλοντάς τη με την απαραίτητη νομιμότητα. Η αναγνώριση αυτή όμως δεν στάθηκε ικανή για να καθησυχάσει τους αστούς και τους συμμάχους τους, οι οποίοι είχαν παρατηρήσει τις κινήσεις των βασιλικών στρατευμάτων στην πρωτεύουσα. Οι φήμες για ένοπλη επέμβαση του βασιλιά και των ευγενών είχαν ως αποτέλεσμα τον εξοπλισμό των παρισινών μαζών και των χωρικών.
Το πρωί της 14ης Ιουλίου 1789, χιλιάδες άνθρωποι άρπαξαν τα όπλα από το Μέγαρο των Απομάχων. Στη συνέχεια, η προσοχή όλων στράφηκε στο φρούριο της Βαστίλης, μια φυλακή η οποία είχε εξελιχθεί σε σύμβολο του δεσποτισμού στη Γαλλία. Νωρίς το απόγευμα της ίδιας ημέρας, το συγκεντρωμένο πλήθος μπροστά από τη Βαστίλη επιτέθηκε εναντίον του οχυρού, το οποίο φύλασσε μια ολιγάριθμη φρουρά, καθότι φιλοξενούσε μόλις επτά κρατούμενους.
Η πτώση της Βαστίλης αποδείχθηκε πολύ σημαντικότερη από αυτό που αρχικά φαινόταν ως εκδήλωση αντίδρασης κατά του δεσποτισμού. Από τη στιγμή που μαθεύτηκε η είδηση της πτώσης του οχυρού, οι αγρότες επιτέθηκαν σε διάφορα επαρχιακά κάστρα προκαλώντας αναταραχή στην ύπαιθρο. Παρ’ ότι έγιναν προσπάθειες για την κατάπαυση των εχθροπραξιών στην ύπαιθρο, η σπίθα της επανάστασης είχε ανάψει. Τους επόμενους μήνες η Επανάσταση εδραιώθηκε και τον Σεπτέμβριο του 1789 εκδόθηκε η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
