Κατά τον 18ο αιώνα, οι δύο μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις που επιδείκνυαν έντονο ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια ήταν η Ρωσική Αυτοκρατορία και η Αυτοκρατορία των Αψβούργων. Θεωρητικά η Μοναρχία των Αψβούργων βρισκόταν σε πλεονεκτικότερη γεωγραφική θέση συγκριτικά με την τσαρική Ρωσία. Τα εδάφη της απλώνονταν βορείως του Δούναβη, από τα Καρπάθια έως την Αδριατική. Από την άλλη, η
Ρωσία μπορεί να μην είχε αποκτήσει ακόμα πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά διέθετε το ισχυρό όπλο της ομοδόξου πίστης με τους χριστιανούς της Βαλκανικής.
Προτεραιότητα για τη Ρωσία αποτελούσε η κατάκτηση των παράλιων περιοχών της Αζοφικής Θάλασσας, της Κριμαίας και της Βεσσαραβίας. Το 1736, έπειτα από παύση περίπου είκοσι ετών, Αυστριακοί και Ρώσοι ξεκίνησαν έναν νέο γύρο εχθροπραξιών με τους Οθωμανούς, ο οποίος κατέληξε σε παταγώδη
αποτυχία τρία χρόνια αργότερα. Ο πόλεμος κόστισε στους Ρώσους περίπου 100.000 νεκρούς.
Η άνοδος της Αικατερίνης Β’ στον τσαρικό θρόνο
Η άνοδος της Αικατερίνης Β’ στον τσαρικό θρόνο, το 1762, έδωσε μια νέα δυναμική στα ρωσικά σχέδια επέκταση προς Νότον. Ένας από τους στόχους της τσαρίνας ήταν η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η προσάρτηση των εδαφών της στα Βαλκάνια και τα μικρασιατικά παράλια. Την αφορμή για τον νέο ρωσο-οθωμανικό πόλεμο των ετών 1768-1774 έδωσαν οι ταραχές στην Πολωνία και
η διάθεση της φιλοπόλεμης πτέρυγας στην Υψηλή Πύλη υπό τον μεγάλο βεζίρη Σιλαχντάρ Μαχίρ Χαμζά πασά και του σουλτάνου Μουσταφά Γ’ να εμπλακεί η αυτοκρατορία στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Στη λήψη της απόφασης για την εμπλοκή σε πόλεμο με τη Ρωσία οπωσδήποτε συνυπολογίστηκαν οι ρωσικές
προκλήσεις στα σύνορα, όπως και η προπαγανδιστική δράση Ρώσων πρακτόρων στη Βαλκανική. Τον Απρίλιο του 1769, οι Ρώσοι εκδήλωσαν την πολυμέτωπη επίθεσή τους στην Ουκρανία, την Κριμαία, τη Μολδαβία και τον Καύκασο, αναγκάζοντας τους Οθωμανούς να υποχωρήσουν παντού. Ο ρωσικός στρατός κινήθηκε ταχύτατα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες τις οποίες έθεσε υπό την κατοχή του το 1770.
Το 1771, οι Ρώσοι κατέλυσαν το Χανάτο της Κριμαίας και εκδίωξαν τους Οθωμανούς από τη Γεωργία. Οι Οθωμανοί, πιεσμένοι και από τη δράση του ρωσικού στόλου στο Αιγαίο (Ορλοφικά) και τη βαριά τους ήττα στη ναυμαχία του Τσεσμέ, πέτυχαν με τη μεσολάβηση της Μοναρχίας των Αψβούργων και της
Πρωσίας την επίτευξη ανακωχής και την έναρξη διμερών διαπραγματεύσεων. Σύντομα, όμως, οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε αδιέξοδο, καθώς οι Οθωμανοί αρνούνταν να δεχθούν την παραχώρηση της Κριμαίας, και οι στρατιωτικές επιχειρήσεις άρχισαν ξανά. Η προέλαση των Ρώσων νοτίως του
Δούναβη το 1774 ανάγκασε τους Οθωμανούς να ζητήσουν ειρήνη.
Στο χωριό Κιουτσούκ Καϊναρτζή
Η συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στη Ρωσία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία υπογράφτηκε στο χωριό Κιουτσούκ Καϊναρτζή, κοντά στη Σιλίστρια της σημερινής Βουλγαρίας, στις 10 Ιουλίου 1774. Η συνθήκη ήταν ιδιαίτερα δυσμενής για την οθωμανική πλευρά. Τα 28 άρθρα της προέβλεπαν την αναγνώριση της
Κριμαίας ως ανεξάρτητης χώρας, την προσάρτηση της περιοχής του Αζόφ στη Ρωσία και την παροχή στην τελευταία του δικαιώματος παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών. Τα ρωσικά πλοία απέκτησαν το δικαίωμα ελεύθερης ναυσιπλοΐας στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα, ενώ το δικαίωμα χρήσης ρωσικής σημαίας κάλυπτε και τους χριστιανούς υπηκόους του
σουλτάνου. Η συνθήκη ακόμη προέβλεπε την εγκατάσταση Ρώσου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, την ίδρυση προξενείων σε οθωμανικές πόλεις, την οικοδόμηση ορθόδοξης εκκλησίας στην πρωτεύουσα και την προστασία του ποιμνίου της. Ο τελευταίος αυτός όρος παρερμηνεύτηκε σκόπιμα από τη ρωσική πλευρά,
προκειμένου να περιλαμβάνει όλους τους ορθοδόξους της αυτοκρατορίας. Μετά την υπογραφή της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή χιλιάδες Έλληνες μετανάστευσαν στη νότια Ρωσία.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης,
Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
